Tíminn - 07.02.1984, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 1984
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurisson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiöslustjóri: Siguriur Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Óiafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðnl Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guðný Jónsdóttir
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Siðumúta 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð i lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Réttlæti og
stöðugleiki
■ Mikið hefur verið rætt og ritað um yfirlýsingar ráðherra
undanfarna daga og vikur vegna þeirra viðræðna um væntanlega
kjarasamninga sem nú standa yfir. Eins og margoft hefur verið
lýst yfir af ríkisstjórninni eru samningarnir frjálsir að því marki,
að aðilar vinnumarkaðarins sprengi ekki þann ramma sem settur
var í fjárlögum og efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar, og spilli
viðleitni hennar að halda verðbólgu innan skynsamlegra og
nauðsynlegra marka. Aðhaldið sem ríkisvaldið gefur samningsað-
ilum er einkum það, að lýsa yfir, að verði gerðir óraunhæfir
samningar, sem ekki taka tillit til þjóðartekna og efnahagsástands-
ins yfirleitt, geti þeir sem að slíkum samningum standa ekki vænst
þess að gengi verði lækkað eða gripið til annarra þeirra ráðstafana
sem ganga á skjön við stefnuna í efnahgsmálum, og gera að engu
þá viðleitni að ná verðbólgunni niður á viðráðanlegt stig.
Engum er gerður greiði með því að gerðir verði samningar um
kaup og kjör sem fyrirtækin fái ekki risið undir. Slíkt veldur aðeins
minnkandi framleiðslu og atvinnuleysi þegar fram í sækir. Það er
meira um vert að halda hjólum athafnalífsins gangandi en að
semja um krónutöluhækkanir sem innistæða er ekki til fyrir. Það
cr þetta sem var að er við þegar minnt er á þann ramma, sem
ríkisstjórnin hefur sett sér í efnahagsmálum og varað er við þegar
talað er um að ekki megi sprengja rammann.
Ef stöðugt gengi og hin mikla vaxtalækkun sem átt hefur sér
stað hefur þegar eflt atvinnuvegina svo, að þeir treystast til að
börga hærra kaup án aðstoðar eða ráðstafana af hálfu ríkisvalds-
ins, er það vel. En hins ber að gæta, að það er ekki víst að allar
atvinnugreinar standi jafnvel að vígi og því verða launþegasamtök-
in að gera sér grein fyrir.
Enginn neitar því, að kjör hinna lægstlaunuðu eru fyrir neðan
þau mörk sem samrýmast því velferðarþjóðfélagi sem allir í orði
kveðnu vilja byggja upp á íslandi. Ef launþegasamtökin kærðu sig
um, væri hægt að bæta kjör þeirra verst settu, ef það svigrúm sem
til staðar er, verður einkum notað þeim til góða. En mikil
fyrirstaða er á því að svo verði, enda reynslan sú, að sérhver
launahækkun sem láglaunafólkið fær æðir upp allan launastigann
og krónutöluhækkunin verður þeim mun meiri sem kaupið er
hærra fyrir. Þetta er sú blákalda staðreynd sem nú er staðið frammi
fyrir.
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra hefur oft lýst þeim
vilja sínum að svigrúmið verði nýtt til hagsbóta þeim verst settu,
og er þar sammála forystumönnum láglaunahópanna. En þarna
er við ramman reip að draga því allir vilja fá sinn bita af kökunni,
og eru þeir ekki öfundsverðir, sem henni þurfa að skipta.
Um hvort svigrúmið til launahækkana er 4% eða 6% hefur
staðið allhörð rimma undanfarið og leika fjölmiðlarnir þar
aðalhlutverkið. Fjármálaráðherra situr fast við sinn keip um lægra
markið og hefur þá í huga kaupkröfur þeirra sem fá útborgað úr
ríkissjóði og standa nú í samningaviðræðum. Telur hann að
fjárlagaramminn verði sprengdur ef fyrra markinu er hnikað og
hefur stór orð um afleiðingarnar ef svo fer.
Forsætisráðherra hefur aftur á móti varað við afleiðingunum af
óraunhæfum kjarasamningum, en telur að efnahagsstefna ríkis-
stjórnarinnar hafi ekki beðið neitt skipbrot þótt aðeins sé slegið
af ýtrustu kröfum þótt það sé óæskilegt. Árangur efnahagsstefn-
unnar síðan í vor er betri en nokkur maður þorði að spá eða vona.
Það væri mjög miður ef ekki tekst að ná því marki að ná
verðbólgunni niður fyrir 10% í lok þessa árs og viðskiptahalla
niður í 1%. En sveiflur í þjóðarframleiðslu og ytri skilyrðum eru
miklar á íslandi og hlýtur efnahagslífið allt að einkennast af því.
Um þetta leyti í fyrra deildu menn um prósentustig á bilinu 60-130,
og jafnvel enn hærra. Því ætti að vera léttvægt þótt eitt eða tvö
prósentustig beri einhvers staðar á milli.
Aðalatriðið er að einhvers réttlætis sé gætt við útdeilingu
þjóðarkökunnar og að ríkisstjórnin geti staðið við fyrirheit sín og
markmið um stöðugleika í efnahagslífinu.
-OÓ.
skrifad og skrafað
hvaða atvinnnutækifæri
mundu bjóðast fyrir það fólk
og samdráttur mundi verða í
greinum sem þjóna landbún-
aðinum. Vanda láglauna-
fólks verður að leysa með
öðrum hætti en þessum.
Það er nauðsynlegt að að-
gerðir stjórnvalda miðist við
það að aðstoða landbúnaðinn
yfir þá sviftingatíma og erfið-
leika sem að honum hafa
steðjað á síðustu árum og
styðja nýjar búgreinar sem
gætu styrkt atvinnuveginn í
sessi. Öflugur landbúnaður
cr bráðnauðsynlegur fyrir at-
vinnulífið í landinu og fjöl-
margar iðnaðar- og þjónustu-
greinar mega ekki án hans
vera."
Skólagróði
í sama blað skrifar Bene-
dikt Vilhjálmsson um þann
skatt sem borgarstjórnar-
meirihlutinn í Reykjavík
hyggst leggja á landsbyggð-
ina. Hann segir:
„Nýr tekjuliður er á góðri
leið með að þrengja sér inn á
fjárlög þeirra Reykjvíkinga,
sem eru námsvistargjöld er
dreifbýlismenn eiga að greiða
fyrir að „fá" að stunda nám í
höfðuborg landsins.
Ekki skil ég þetta írafár
dreifbýlismanna vegna þessa,
því það hlýtur að hanga á
spýtunni hjá Davíð borgar-
stjóra, að allt nám sé
verðlagt. Þannig má sann-
gjarnt og eðlilegt teljast að
leikskólanám sé eitthvað
metið jafnframt grunnskóla-
og framhaldsskólanámi.
Koma verður upp einhverj-
um kvóta til að meta þessa
þætti, þannig að það sveitar-
félag sem að lokum fær við-
komandi einstakling inn á
íbúaskrá greiði allan kostnað
að fullu af þeirri menntun er
viðkomandi hefur orðið að-
njótandi að, og það á hæstu
lögleyfðu vöxtum. Þannig
ganga menn svo kaupum og
sölum, eftir menntun og
hæfni, gæti þetta orðið hin
vænlegasta tekjuöflunarleið
fyrir mörg sveitarfélög sem
sjá á bak sínum bestu dætrum
og sonum í annað byggðar-
lag. Auk þess eykur þetta
mjög á alla pappírsvinnu og
eftirlit með menningu. Setja
verður á stofn sérstakar
nefndir til að úrskurða vafa-
atriði um menntun og mann-
gildi. Þetta stækkar báknið
og færri ganga atvinnulausir,
svo mér sýnist þetta vera hið
besta mál hjá Davíð borgar-
stjóra."
Sviftingar og
erfiðleikar í
landbúnaði
■ Sjávarútvegsumræðan og
þau vandkvæði sem steðja að
þeim atvinnuvegi hefur tekið
mikið rúm í opinberri um-
fjöllun undanfarið. Jón Krist-
jánsson ritstjóri Austravend-
ir sínu kvæði í kross og
skrifar forystugrein í blað sitt
um landbúnaðinn og þá erfið-
leika sem þar eru fyrir hendi.
Jón skrifar:
„Landbúnaðurinn er nú
eins og ávallt áður einn af
höfuðatvinnuvegum þjóðar-
innar og á viðgangi hans
byggist atvinnuöryggi fjölda
fólk^ í sveitum og í þéttbýli.
Málefni landbúnaðarins hafa
farið hljóðlega undanfarið
þegar rætt er um erfiðleika
atvinnuveganna.
Sannleikurinn er sá að
tímarnir hafa verið landbún-
aðinum erfiðir og kemur þar
margt til. Söluerfiðleikar
hafa verið á framleiðslu land-
búnaðarafurða erlendis og
veldur þar um innflutnings-
kvótar og vaxandi framboð
landbúnaðarvara í viðskipta-
löndum okkar og langvarandi
verðbólga innanlands sem
gerir það að verkum að sífellt
minni hluti framleiðslukostn-
aðar hefur fengist á erlendum
mörkuðum.
Árferði hefur verið erfitt
fyrir landbúnað á undanförn-
um árum og verður það til
þess að tilkostnaður við búin
eykst á tímum minnnkandi
framleiðslu. Síðustu ár hafa
verið sífelldir vorkuldar og
óþurrkar síðasta árs í blóm-
legustu landbúnaðarsveitun-
um eru mönnum í fersku
minni.
Bændur hafa brugðist við
offramleiðslunni með því að
veittar hafa verið víðtækar
heimildir til þess að stýra
framleiðslunni með kvóta-
kerfi og fóðurbætisskatti.
Þessar aðgerðir hafa verið
framkvæmdar og framleiðsl-
an hefur minnkað af þeim
orsökum og vegna versnandi
árferðis. Þetta hefur orðið til
þess að minnka þörfina fyrir
útflutningsuppbætur, þótt
enn sé hún veruleg og enn sé
hvatt til samdráttar í fram-
leiðslu kjöts og mjólkur.
Hins vegar leiðir þetta til
þess að tekjur bænda minnka
og eins og áður cr sagt hafa
þeir þurft að mæta vaxandi
tilkostnaði við búin vegna
utanaðkomandi erfiðleika.
Þetta veldur því að staða
margra bænda er mjög erfið
um þessarmundirogernauð-
synlegt að létta þeim róður-
inn með aðgerðum sem til
dæmis felast í breytingu á
lausaskuldum þeirra í föst
lán, eins og í athugun er, en
ekki hefur enn komist í
framkvæmd.
sem greitt er í ufflutnings-
uppbætur og greiða það í
atvinnuleysistryggingar, eða
til þeirra lægst launuðu í
þjóðfélaginu. Þetta mundi
aðeins skapa nýjan vanda í
stað þess sem þessum aðgerð-
Þessir erfiðleikar í land-
búnaðinum eru alveg sam-
bærilegir við það sem við er
að etja í sjávarútvegi með
minnkandi afla og minnkandi
tekjum af þeim orsökum.
Heyrst hcfur í umræðunni
um vanda þjóðfélagsins að
það væri lausn að taka það fé
um er ætlað að leysa úr. Með
slíkri lagabreytingu er aðeins
verið að koma því til leiðar
að lækka enn tekjur bænda
og slíkar aðgerðir ofan á aðra
erfiðleika mundu aðeins
leiða til þess að æ fleiri
mundu neyðast til þess að
hætta búskap, vandséð er
á vettvangi dagsins
Landshlutaútvarp og rás tvö
■ Ekki verður annað sagt en hin gamla
og gróna stofnun Ríkisútvarpið njóti
almennra vinsælda og viðurkenningar
þorra þjóðarinnar.
Með tilkomu sjónvarpsins á sínum
tíma óttuðust margir. að útvarpið myndi
falla í skuggann. Sá ótti hefur reynst
ástæðulaus. Útvarpið heldur fyllilega
sínu gildi og vinsældum. Hinu skal hins
vegar ekki neitað, að sjónvarpið er
skemmtileg viðbót við það á ýmsum
sviðum, því að sagt er „að oft er sjón
sögu ríkari".
Mikið hefur verið rætt og ritað um
landshlutaútvarp á liðnum árum.
Út frá þeim umræðum spratt útvarp
Akureyrar, sem hjáleiga frá aðaljörð-
inni. Á starfsemi þess útibúser nú komin
allgóð reynsla.
' Almannarómur er. að þar hafi mjög
vel til tekist. Útvarpið frá Akureyri er
mjög vinsælt um allt land og þykir hvoru
tveggja, bæði skemmtilegt og ekki síður
menningarlegt. undir stjórn og umsjón
þess ágætis fólks, sem þar ræður ríkjum
og kemur fram.
Sumir telja jafnvel, að nú orki tvímæl-
is, hvort „hjáleigan" sé ekki að verða að
höfuðbólj. Hvað sem scgja má um það,
virðist fulljóst, að landshlutaútvörp eiga
fyllilega rétt á sér og muni styrkja stöðu
hinna dreifðu byggða, ekki síst á sviði
hvers konar menningarmála.
Mín skoðun cr sú. að slíkt útvarp eigi
að koma sem fyrst. t.d. frá Vestfjöröum
og Austfjörðum, til viðbótar Akureyrar-
stöðinni.
Eftir töluverðar umræður og áróðurs-
brölt tók til starfa hin svokallaða Rás tvö
fyrir skemmstu.
Eftir fyrirganginn hefði mátt ætla, að
hér væri á ferðinni merkilegt mál til
þroska þjóðarinnar.
Má vera, aðeftirsvostuttan tíma.sem
þetta útvarp hefur starfað. sé ekki sann-
gjarnt að dæma það strangt. Hitt ervíst.
að í upphafi urðu margir fyrir vonbrigð-
um. Flutningur efnis mjög gegnsýrður
erlendum áhrifum á heldur lágu plani og
málfar sumra flytjenda óvandað.
Við verðum að vona, að þetta standi
til bóta, svo á þetta útvarp verði hlustað
kinnroðalaust.
Þóður Gíslason
kennari