Tíminn - 04.03.1984, Qupperneq 2

SUNNUDAGUR 4. MARS 19S4
AÐ BERJA HÖFÐINU
Landssamtök
um jafnrétti
og stjórnar-
skrármál
komin í þrot
■ „Mcr er skemmt, í djammiö ég mér gæti
dcmbt," söng einn besti skemmtikraftur landsins,
Ómar Ragnarsson af miklum fjálgleik á sínum
tíma, og ég tek af innileik undir þau orð hans og
geri að mínum, a.m.k. fyrri partinn - mér er
skemmt. Það sem skemmtir mér og kætir mig eru
„hlýjar kveðjur" þeirra Guðmundar Jónssonar,
Kópsvatni I og Aðalbjörns Benediktssonar,
Hvammstanga, sem þeir sendu mér hér í Tímanum
í síðustu viku, vegna Helgarpárs míns um kjör-
dæmaskipulag okkar og fyrirhugaðar breytingar á
því. Það var meginmarkmið mitt með þessum
tilskrifum, sem féllu aðalfulltrúum jafnréttisbarátt-
unnar lítt í geð, að reyna að vekja upp einhverja
umræðu hér í Tímanum um þctta viðkvæma
réttindamál og það hefur tekist, a.m.k. að hluta.
Ekki hefur neitt heyrst frá talsmönnum þéttbýlis-
sjónarmiða í þessu máli, enda eru þeir ef til vill ekki
svo margir í hópi Tímalesenda, án þess þó að
nokkuð sé um það fullyrt hér.
Ég sagði reyndar þegar ég hóf máls á því misrétti
sem viðgengst í kjördæmaskipan okkar lands-
manna, að það þyrfti góðan kjaft til þess að verja
slæman málstað, en ég ætla að láta þá fullyrðingu
liggja á milli hluta hér, vísa aðeins í umræddar
greinar, sem birtust í Tímanum 21. og 25. febrúar
sl. og síðan getur hver dæmt fyrir sig, hvort um góða
kjafta er að ræða, eður ei. Þó get ég ekki látið hjá
líða að vitna örlítið í greinar þeirra Guðmundar og
Aðalbjörns, til þessað þeir scm ekki hafa greinarnar
hjá sér viti í grófum dráttum út á hvað þær gengu:
Grein Guðmundar birtist á undan, undir fyrirsögn-
inni „Helgarpár fáviskunnar". Þarsegir m.a. „Helg-
arpár Agnesar Bragadóttur lýsir svo mikilli fáyisku
og hroka í garð þeirra sem búa úti á landi..." og
síðar segir Guðmundur: „Er þá best að athuga fyrst
hvað orðið einmenningskjördæmi merkir, en ég
dreg mjög í efa, að Agnes viti það.“
Ekki nenni ég nú að svara svona persónulegu
hnútukasti um hroka minn, fávisku og þekkingar-
leysi, en lýsi einungis undrun mminni, á því að
Guömundur, fyrst hann á annað borð ritaði „leið-
réttingargrein" á tvo þriðju hluta einnar síðu, skyldi
ekki nota plássið að einhverju leyti í að rökstyðja
mál sitt - þ.e. að reyna með einhverjum hætti, (sem
ég að vísu veit ekki hver gæti verið) að réttlæta það
misvægi atkvæða sem nú er við lýði og hann vill
viðhalda. Ekki eitt orð um það frá Guðmundi, sem
stutt gæti málstað þann sem Landssamtök um
jafnrétti telja sig vera að berjast fyrir.
Sömu sögu er að segja af tilsvari Aðalbjörns, sem
var að vísu heldur styttra. Svar Aðalbjörns nefndist
„Ósannindi Agnesar Bragadóttur blaðakonu leið-
rétt“. Aðalbjörn segir m.a. í grein sinni: „Eitthvað
ýfðist skap blaðakonunnar við...“ síðar segir Aðal-
björn: „Bretar meta meira aðra kosti einmennings-
kjördæmis heldur en jafnt atkvæðavægi," og niður-
lagsorð Aðalbjörns eru þessi: „Um grein Agnesar í
heild er það að segja að slíkar ritsmíðar verða varla
til nema vanþekking sé mikil, sannleiksást lítil og
skapið afleitt."
Þar hef ég það, bæði heimsk, lygin og skapvond
- verra gæti það varla verið!
Aðalbjörn reynir ekki einu orði í þessari „lof
grein" sinni um mig, að færa rök fyrir misréttismál-
stað sínum, sem hann nefnir jafnréttismálstað.
Hann scgir Breta meta meira aðra kosti einmenn-
ingskjördæmis heldur en jafnt atkvæðavægi. Skyldi
það hafa veri óviljaverk Aðalbjörns að tala um jafnt
atkvæðavægi sem kost? Ég hallast að því að það hafi
verið meiriháttar slys.
Hvers vegna í ósköpununt reyna blessaðir
mennirnir ekki, fyrst þeir á annað borð eru farnir
út í greinaskrif um málið, að reyna að rökstyðja
málstað sinn? Það skyldi þó aldrei vera vegna þess
að þeir eru fyrirfram komnir í þrot - þeir geta ekki
með nokkru móti varið málstað sinn, og til þess að
fela þá dapurlegu staðreynd Landssamtaka um
jafnrétti og stjórnarskrármál, þá velja þeir auðförn-
ustu leiðina, gífuryrði og persónulegt skítkast.
Það er ekki úr vegi, fyrst ég er nú farin að
helgarpára á nýjan leik um kjördæmamálið, að
vitna lítillega í skýrslu stjórnarskrárnefndar um
kjördæmamálið, sem kom út í desember 1982, eða
fyrir rúmu ári. Fyrst ætla ég að vitna í bréf formanns
nefnuarinnar, Dr. Gunnars heitins Thoroddsen, til
formanna þingflokkanna. Hann segir þar m.a. um
skýrsluna: „Er þar fjallað á ítarlegan hátt um það
hvcrjar leiðir og kostir einstakir nefndarmenn telja
að komi til greina um breytingar á kjördæmaskipan
landsins frá því sem nú er. Hafa þar eftirfarandi
sjónarmið verið höfð efst í huga: í fyrsta lagi að
leiðrétta það misvægi atkvæða, sem skapast hefur
vegna búsetubreytinga í landinu á liðnum ára-
tugum. í öðru lagi að tryggja sem mest jafnræði
milli einstakra þingflokka."
í skýrslu nefndarinnar er byrjað á því að gera
grein fyrir misvægi eftir búsetu, og gerð grein fyrir
þeim hugtökum sem til grundvallar eru lögð í
skýrslunni - kjördæmamisvægi, þéttbýlismisvægi og
höfuðborgarmisvægi. Kjördæmamisvægi er skil-
greint sem hlutfall þingsætistölu hvers kjördæmis á
móti lægstu þingsætistölu, og er þá gjarnan horft á
hámark þess hlutfalls, þ.e.a.s. hlutfalla mestu og
minnstu þingsætistölu. Þéttbýlismisvægi er skil-
greint á sama hátt og kjördæmamisvægið, nema
hvað viðmiðunin er ekki við lægstu þingsætistölu,
heldur þingsætistölu fjögurra fámennustu kjördæm-
Það er best að halda sig við töflur stjórnarskrár-
nefndar, þegar þetta mál er rætt, en hætta sér ekki
út í annað vogarskálarævintýri, þegar þeir Guð-
mundur, Aðalbjörn og aðrir fulltrúar Landssam-
taka um jafnrétti eru annars vegar. Það er sennilega
óheyrilegur dónaskapur að tala um Reykvíkinga og
Reyknesinga mælda í kippum svo og svo marga
saman, þótt að tölur um kjördæmamisvægi sýni og
sanni að árið 1974 þurfti 4.15 Reykvíkinga til þess
að vega upp á móti einum Vestfirðingi og árið 1979
þurfti 4.11 Reyknesinga til þess að vega upp á móti
einum Vestfirðingi. Aukin heldur er það áreiðan-
lega bölvuð lygi. að nú ekki sé talað um hroka í garð
þeirra sem búa úti á landi að halda þessu fram. Svo
ég vísa allri ábyrgð af töflunni yfir á breið bök þeirra
stjórnarskrárnefndarmanna.
í skýrslunni segir, þegar þessi tafla hefur verið
birt: „í töflu I kemur glögglega fram að þegar við
anna. Höfuðborgarmisvægi er mælikvarði sem
byggist á því að taka hlutfall sameiginlegrar þing-
sætistölu Suð-Vesturlands, þ.e.a.s. Reykjavíkur og
Reykjaness á móti sameiginlegri þingsætistölu allra
hinna.
Stjórnarskrárnefndin setur upp í töflu í skýrslu
sinni hvernig misvægi atkvæða hefur verið í
kosningum frá því 1959, en störf nefndarinnar
miðuðust m.a. að því að ná fram svipuðu vægi
atkvæða og var 1959.
Til áréttingar held ég að rétt sé að birta þessa töflu
hér, en hún nær aðeins til kosninganna 1979, en
ekki 1983, þar sem skýrslan er gerð á síðari hluta
árs 1982.
upphaf núverandi kjördæmaskipunar var verulegt
misvægi eftir búsetu, enda mun kjördæmabreyting-
in þá fremur hafa beinst að leiðréttingu misvægis
milli flokka en eftir búsetu. Á hinn bóginn er og
Ijóst að búsetumisvægið hefur ntjög aukist frá 1959
til þessa dags. Eins og að framan greinir er það
einróma álit nefndarinnar að með breyttu kosmnga
fyrirkor.iulagi verði að draga stórlega úr misvægi
atkvæða eftir búsetu kjósenda, enda þótt nokkur
ágreiningur sé um hversu langt beri að ganga."
Læt ég helgarpári lokið að sinni, en beini þcint
tilmælum til landssamtakamanna um jafnrétti. að ef
þeir á annað borð ómaka sig á nýjan leik til þess að
skrifa grein/greinar um kjördæmamálið, að þeir
rökstyðji í nafni jafnréttisins, - hugsjónar sinnar -
hvað réttlætir óbreytta kjördæmaskipan og óbreytt
vægi atkvæða.
Misvægi atkvæða eftir búsetu
Uppbótarþingmenn eru taldir til sinna kjördæma.
Kjördæma Þéttbýlis Höfuðborgar Kjördæmi með minnst/mest
misvægi misvægi misvægi atkvæðavægi
1959 3,22 2,58 1,93 RV/NV
1963 3,56 2,85 2,06 RV/VF
1967 3,02 2,61 2,07 RV/NV
1971 3,37 2,98 2,20 RV/VF
1974 4,15 3,03 2,27 RV/VF
1978 3,51 3,17 2,47 RV/VF
1979 4,11 3,48 2,64 RN/VF