Tíminn - 28.09.1986, Blaðsíða 4

4 Tíminn
^EIÐARI
Hver einn er sigur
Nú hafa verið sett á stofn samtök foreldra sem stuðla
vilja að vímulausri æsku á íslandi og hafa ýmis samtök sem
reynslu hafa af baráttu gegn vágesti þeim sem eiturlyfin eru
ljáð þeim fylgi sitt. Allir hljóta að óska þessum nýju
samtökum góðs í því starfi sem þau hyggjast vinna, en sams
konar samtök hafa lengi starfað á Norðurlöndum og munu
samtökin hér njóta góðs af þeirri reynslu sem þar hefur
fengist. Samtök sem þessi hljóta að byggja einkum á því
að byggja upp öflugt forvarnarstarf, sem er fræðsla sem að
því miðar að kenna unglingunum að segja „nei“, þegar
þeim eru boðin þessi efni.
„Það kemur ekki fyrir mig,“ er hugsunarháttur sem segja
má að við fæst séum alveg frí af. Engir foreldrar geta
hugsað sér að þeirra eigin börn eigi eftir að glatast þeim
niður í helvíti eiturlyfjaneyslunnar. En hve margir hafa
ekki orðið að horfa framan í þá staðreynd einn daginn að
eitthvert barna þeirra er orðið ánetjað eiturfíkninni án þess
að þau grunaði hið minnsta. Þau hafa ef til vill verið það
lengi. Sú kynslóð sem nú á uppkomin börn þekkir ekki
ásýnd eiturlyfjaheimsins svo, að hún beri kennsl á þótt hún
horfi beint framan í hana. Því þarf fræðslan ekki síst að
beinast að foreldrunum sjálfum.
Einmitt þá sömu daga þegar samtökin eru stofnuð berast
fréttir af því að verið er að gera upptækt verulegt magn
eiturlyfja, sem allir þó telja víst að eru ekki nema ögn af
því magni sem kemst í umferð. Raddir heyrast um að í
sumum hópum þjóðfélagsins sé fólk sem býr við góð efni
og álit, - ekki síst meðal æskufólks, - er reglulega neytir
fíkniefna. Þetta fólk veltist ekki um á sama hátt og hinn
venjulegi fyllirútur. Fyrir umheiminum er það upprétt og
athafnasamt, - þjáningaköst sín á það sér að baki luktra
dyra. Um þau vita unglingarnir ekki né aðrir. Margt bendir
til að heimur vímuefnanna sé að gerast stéttskiptur á
íslandi rétt eins og gerst hefur t.d. í Bandaríkjunum. Slík
stéttskipting getur orðið til þess að skapa miður æskilegar
fyrirmyndir fyrir æskuna, sem ekki hefur fjárráð sumra af
goðunum. Það má ánetjast fyrir tiltölulega litla upphæð,
eins og hver maður veit, en til þess að fóðra ástríðuna og
halda henni við verða á endanum ekki önnur meðul tiltæk
en glæpir og illvirki, sem oft enda með dauða.
Eiturlyfin verða að sögn æ auðnálganlegri og fregnir
berast um að ný efni séu á leiðinni, þar sem magnið er þarf
hverju sinni er svo lítið að leikur smyglarans verður
margfalt léttari. Þessi efni fara nú sem eldur um sinu um
S-Ameríku og Bandaríkin. Evrópulönd og Norðurlönd
standa og bíða hins óumflýjanlega.
Það er því mikið verkefni sem bíður samtaka foreldra
um vímulausa æsku. Eina raunverulega björgunin er
fræðsla sem hefur það að markmiði að gera æskunni
hættuna ljósa, áður en unglingurinn er orðinn að annarri
manneskju sem engin rök duga við,-þræll eiturlyfjanautn-
arinnar. Það er sannarlega kvíðvænlegt að horfa til næstu
ára, ef tekið er mið af þeirri þróun sem orðið hefur frá því
blómakynslóðin reykti sitt hass í makindum á sjöunda
áratugnum. Margir talsmanna hennar eru nú þöglir í gröf
sinni, fórnarlömb skammvinnrar sælu og sjálfsblekkingar.
Aðrir reyna nú að stöðva þá bylgju sem þeir sjálfir voru
hluti af með haldlitlum varnaðarorðum. Bölinu verður
ekki afstýrt, en það verður að halda áfram að glíma við
afleiðingar þess. Hver unglingur sem bjargast er sigur í
þeirri glímu.
Þórarinn Þórarinsson
ERLEND.
MALEFNI
28. september 1986
skrifar um:
Er mikilla breytinga að
vænta í Sovétríkjunum?
Sitthvað virðist geta bent í þá átt
ÞAÐ ER orðið augljóst, að
valdataka Gorbachovs í Sovét-
ríkjunum boðar að mörgu leyti
breytta tíma, þótt ekki sé enn
orðið fullljóst hverjar breyting-
arnar verða eða hvaða af-
leiðingar þær muni hafa. Af
ýmsu má þó draga þá ályktun,
að þær verði frekar meiri en
minni og að afleiðingarnar nái
ekki aðeins til Sovétríkjanna
og fylgiríkja þeirra.
Líklegt er að þessar breyt-
ingar nái til flestra eða allra
sviða þjóðlífsins, efnahags-
mála, menningarmála, trú-
mála. Einkenni þeirra verði
aukið frjálsræði einstaklinga
og fyrirtækja. 1 stað þröngrar
stjórnar miðstjórnarvalds
komi eftirlit af hálfu þess. í
stórum dráttum verði viðhald-
ið sósíalísku efnahagskerfi, en
framkvæmd þess verði breytt
þannig, að einstaklingar og
fyrirtæki geti notið framtaks
síns betur innan þess. Jafn-
framt verði þó agi aukinn á
vinnustöðum til að hindra
vinnusvik, óreglu og drykkju-
skap.
Svo fyrst sé vikið að efna-
hagsmálunum, hefur það ekki
vakið minnsta athygli í seinni
tíð, að í rússneskum fjölmiðlum
hefur í vaxandi mæli verið sagt
frá þeirri tilraun kínverskra
kommúnista að láta einstakl-
ingum og litlum einkafyrir-
tækjum eftir að annast ýmsa
þjónustustarfsemi.
Nýlega hefur það svo verið
tilkynnt í Moskvu, að nýrfram-
kvæmdastjóri hinnar voldugu
áætlunarstofnunar Sovétríkj-
anna, Gosplan, muni sérstak-
lega kynna sér þær efnahags-
legu breytingar, sem verið sé
að framkvæma í Kína, og hafi
þær til hliðsjónar við áætlana-
gerð í Sovétríkjunum. Um-
ræddar breytingar í Kína
stefna yfirleitt í frjálsræðis- og
samkeppnisátt.
Þá hefur það vakið athygli ,
að Sovétríkin hafa nýlega sótt
um aðild að Gatt, sem hefur
það hlutverk að draga úr við-
skiptahömlum og tollum og
stuðla þannig að frjálsari við-
skiptum í heiminum. Banda-
ríkin eru sögð heldur mótfallin
því, að Sovétríkin fái aðild að
Gatt, þar sem efnahagsskipu-
lag Sovétríkjanna stríði að
mörgu leyti gegn tilgangi Gatt.
Þess er hins vegar að gæta, að
Pólland, Tékkóslóvakía, Rúm-
enía og Ungverjaland eru þeg-
ar aðilar að Gatt.
Þá hefur það verið gefið
eindregið í skyn af rússneskum
stjórnvöldum að vel geti komið
til greina að erlendir aðilar fái
eignaraðild að fyrirtækjum í
Sovétríkjunum. M.a. vék Gor-
bachov að þessu í hinni frægu
ræðu sinni í Vladisvostok.
Hann sagði þar m.a. að slík
þátttaka Japana gæti vel komið
til greina í þeim hluta Sovétríkj-
anna, sem liggurað Kyrrahafi.
Þannig mætti halda áfram að
rekja dæmi, sem telja má á-
kveðnar vísbendingar um vissar
verulegar breytingar á efna-
hagskerfi Sovétríkjanna, þótt
engar séu það róttækar, að urn
sé að ræða röskun á sjálfu
meginkerfinu. Hins vegar
verðr veitt fleiri frávik frá því
en áður, frjálsræði aukið og
samvinna við útlendinga auk-
in. Fordæmi Ungverja og Kín-
verja verði höfð til hliðsjónar.
Það þykir t.d. augljóst dæmi
um aukna þátttöku Sovétríkj-
anna í alþjóðlegri efnahags-
samvinnu, að eftir heimsókn
olíumálaráðherra írans fyrir
nokkru, var tilkynnt, að Sovét-
ríkin myndu í september og
október minnka olíufram-
leiðslu sína um 100.000 tunnur
á dag. Þetta var m.a. gert til að
koma til móts við samtök olíu-
framleiðsluríkja, OPEC, sem
stefna að því að hækka
olíuverðið að nýju með því að
draga úr framleiðslunni.
EN ÞAÐ er víðar en á sviði
efnahagsmálanna, sem áber-
andi breytingar eru að verða í
Sovétríkjunum. Kirkjumálin
eru ekki undanskilin.
Á árinu 1988 verður minnst
þúsund ára afmælis rétttrúnað-
arkirkjunnar eða grísk-kat-
ólsku kirkjunnar í Sovétríkj-
unum. í tilefni af því verður
efnt til mikilla hátíðahalda.
Þetta var undirbúið áður en
Gorbachov kom til valda, en
undirbúningnum hefur verið
hraðað síðan.
Það vekur ekki minnsta at-
hygli í sambandi við þessi há-
tíðahöld, að verið er að koma
upp eins konar höfuðstöðvum
fyrir grísk-katólsku kirkjuna,
sem munu að ýmsu leyti minna
á Vatikanið í Róm. Fyrir bylt-
inguna 1917 voru ekki færri en
1200 klaustur í Sovétríkjunum,
en nær öll þeirra voru lögð
niður og tekin til annarrar
þjónustu. Meðal þeirra var eitt
hið elsta og frægasta, Daniil-
klaustrið í Moskvu. Því var
formlega lokað 1927 og komið
þar upp hæli fyrir foreldralaus
börn. Síðar var því breytt í
hæli fyrir vangefin börn, og
loks fengu regnhlífaverk-
smiðja og ísskápaverksmiðja
þar bækistöðvar. Kirkjan undi
þessu illa og fór stöðugt fram
á, að fá klaustrið aftur undir
stjórn sína. Loks í maí 1983
var fallist á þetta og það ákveð-
ið að klaustrið yrði endurbyggt
og gert að miðstöð kirkjulegs
starfs í Sovétríkjunum, en
undanfarið hefur verið talið að
Zagorsk-klaustrið, sem er
nokkrar mílur frá Moskvu,
gegndi því hlutverki.
Síðan 1983 hefur verið unnið
kappsamlega að því að endur-
reisa Daniibklaustrið í gömlum
stíi, en margar byggingar þess
voru illa farnar, en þær voru
margar og sumar veglegar, eins
og t.d. fjórar kirkjur, sem voru
innan klaustursvæðisins. M.a.
er nú búið að endurbyggja
Heilagsandakirkjuna, sem tek-
ur um 5000 manns. Ekkert er
til sparað til að þetta verk nái
tilætluðum árangri. M.a. er
verið að koma upp húsnæði
fyrir eins konar utanrikisráðu-
neyti kirkjunnar, en því er
ætlað að hafa samvinnu við
kirkjudeildir víðs vegar um
heim.
Endurreisn Daniil-klaust-
ursins er glöggt dæmi um batn-
andi sambúð ríkis og kirkju í
Sovétríkjunum. Geta má þess,
að kirkjan hefur veitt öflugan
stuðning tillögu Gorbachovs
um að kjarnavopnum verði
útrýmt fyrir aldamót.
En það er víðar en á sviði
kirkjumála, sem breytinga í
frjálsræðisátt gætir nú í Sovét-
ríkjunum. Þessa gætti verulega
á ársþingi rithöfunda, sem
haldið var fyrr í sumar. Meðal
annars var þar samþykkt að
veita nóbelsverðlaunaskáldinu
Boris Pasternak, sem lenti í
ónáð stjórnvalda, uppreisn á
þann hátt að gera bústað hans
í Peredeikino að sérstöku safni
um hann. Bústaðurinn er nú
eign Rithöfundasambandsins,
en hefur staðið tómur og ónot-
aður síðustu árin. Stefnt mun
að því að safnið verði opnað
1990, en þá verða liðin 100 ár
frá fæðingu Pasternaks.
EF FRAMHALD verður á
þeim breytingum, sem hér hef-
ur verið lauslega lýst, getur
það breytt verulegu í Sovét-
ríkjunum á næstu árum. Það er
einnig líklegt til að hafa áhrif á
sambúð Sovétríkjanna við
önnur ríki. Þau geta ekki ann-
að en haft nokkra hliðsjón af
því, sem er að gerast í öðru
voldugasta ríki heimsins.
Verði árangurinn af þessu sá,
að lífskjör almennings verði
betri og jafnari í Sovétríkjun-
um, má líta á það sem eins
konar hólmgönguáskorun til
Bandaríkjanna um að standa
sig enn betur en þau gera nú,
hvað lífskjör almennings
snertir. í stjórnartíð Reagans
hefur misskipting lífskjara auk-
ist og fólki innan svokallaðra
fátækramarka fjölgað. Stefna
Franklíns D. Roosevelts þarf
að koma til sögu á ný í Banda-
ríkjunum, ef þau eiga að halda
hlut sínum sem vaxandi fyrir-
myndarríki í augum mann-
kyns.
Gorbachov og frú sýnt líkan af nýju borgarhverfi í Vladivostok.