Tíminn - 15.10.1986, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 15. október 1986
Tíminn 7
VETTVANGUR
Bolli Héöinsson:
Stór flokkur-lítill flokkur
Svo ótrúlega fast í sessi hefur
kerfi íslenskra stjórnmálaflokka
verið allt frá því núverandi flokka-
skipan varð endanleg. að þar hefur
lengst af verið unr að ræða tvær
tegundir stjórnmálaflokka, stóra
flokka og litla flokka. Snrállokkar
hafa komið og farið í tímans rás.
Stórflokkar hafa hingað til ein-
göngu verið Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur. Litlir flokkar
hafa hinsvegar verið Alþýðuflokk-
ur og Alþýðubandalagið í einhverri
mynd. Smátt og smátt hefur bilið
(í þessu tilliti) milli flokkanna þó
breyst þannig að Framsóknar-
flokkurinn hefurfærst nær Alþýðu-
flokki og Alþýðubandalagi, hvað
stærð áhrærir. en forskot Sjálf-
stæðisflokksins sent stórflokks,
hefur aukist. Sú eðlisbreyting, frá
því aðfara úrstórflokki ísmáflokk,
býður heim allt öðrum viðhorfum
í flokksstarfi, hugmyndum
flokksmanna um sig sjálfa og ekki
hvað síst ím.ynd flokksins útávið.
Því hljóta framsóknarmenn að
spyrja sig, er þetta óumflýjanleg
þróun eða má spyrna við fótum og
snúa vörn í sókn?
Það að flokkurinn skuli kominn
á þau tímamót að þurfa að horfast
í augu við staðreyndir sem þessar
talar sínu máli. Flér er um tvö
gjörólík viðhorf að ræða, annars-
vegar viðhorf leiðandi flokks er
getur leitað til annarra flokka, eins
eða fleiri, eftir fulltingi við myndun
ríkisstjórnar, hinsvegar að vera
kallaður af stórum flokki til stuðn-
ings við stjórnarmyndun. Eða þá
að hljóta það hlutskipti að berjast
í hópi lítilla flokka um forystuhlut-
verk í fjölflokka stjórnum.
Félagshyggjuflokkarnir
Á því sviði hins pólitíska litrófs
sem spannar breidd Framsóknar-
flokksins, berjast óneitanlega
margirstjómmáíaflokkar. Það sem
sameinar fólk í þessum flokkum
eru keimlík grundvallarviðhorf til
þjóðmála og efnahagsskipaninnar
yfirleitt. Ágreiningur félagshyggju-
fólks er fremur stigs heldur en
eðlis. Hinsvegar hefur sá meining-
armunur nægt til að halda þessum
hópi kjósenda t þremur stjórn-
málaflokkum hið fæsta, á meðan
Sjálfstæðisflokkurinn einn nægir
fólki með stjórnmálaskoðanir sem
spanna breiðara svið og margfalt
litríkari hóp en hópur félags-
hyggjufólks er. Því miður virðist
enn langt í land til aukinnar sam-
vinnu félagshyggjuflokkanna.
Einna gleggst sýnir það sig að þcir
skuli ekki einu sinni ná saman í
þeim málum þar sem andstæð-
ingurinn liggur Ijós fyrir. T.a.m.
þegar bryddað hefur verið upp á
sameiningu dagblaða til að andæfa
Morgunblaðinu, þá kýs hvcr að
kúldrast í sínu horni með sitt litla
málgagn sem krefst þess jafnframt
. af lesendum sínum að þeir kaupi
Morgunblaðið samhliða, sem ítar-
efni með hinu innihaldsrýra mál-
gagni. Hið sama gildi um borgar-
stjórnarkosningar í Reykjavík, þar
liggur andstæðingurinn ljós fyrir,
engu að síður er Sjálfstæðisflokkn-
um færð borgin á silfurfati ár eftir
w~
Hiö sama gildir um
borgarstjórnarkosn-
ingar í Reykjavík, þar
liggur andstæöingur-
inn Ijós fyrir, engu aö
síöur er Sjálfstæðis-
flokknum færð borgin á
silfurfati áreftirár, fyrir
sundurþykkju og per-
sónuágreining félags-
hyggjuflokkanna ein-
vörðungu
“
ár, fyrir sundurþykkju og persónu-
ágreining félagshyggjuflokkanna
einvörðungu.
Páll Pétursson alþingismaður
gerði fyrir nokkru í blaðagrein
athugasemdir við skoðun sem fram
hafði verið sett um að Framsókn-
arflokkurinn væri ekki bænda-
flokkur. Með réttu telur Páll að
hæpið sé að skipta íslenskum
stjórnmálaflokkum eftir stéttum að
erlendum fyrirmyndum og draga
af því vitrænar ályktanir. Til þess
séu sérkenni íslenskra stjórnmála
of mörg. í greininni, sem birtist í
Tímanum hinn 25. sept. s.I., segir
Páll m.a. þar sem hann vitnar til
niðurstöðu þjóðmálakönnunar
ungra framsóknarmanna:
„Þá vekur athygli að einungis
18% verkafólks stydur Alþýdu-
bandalagið og 16% verkafólks
styður Alþýðuflokkinn. Pó hafa
þessir flokkar viljað eigna sór
verkafólk í landinu með húð og
hári. Verkafólk sem styður Fram-
sóknarflokkinn er engu færra en
það sem styður A-flokkana hvorn
um sig og gæti þá Framsóknar-
flokkurinn kallað sig verkalýðs-
flokk með engu minni rctti en þcir.
Sömu sögu eraðsegja um iðnaðar-
menn. úlíka margir iðnaðarmenn
styðja Framsóknarflokk, Alþýðu-
flokk og Alþýðubandalag. “
Hér bendir Páll á hversu hjákát-
legt hið hátt stcmmda tal for-
svarsmanna A-flokkanna er þegar
þeir lýsa því fjálglega að þeir séu
hin eina sanna brjóstvörn íslenskrar
alþýðu og helst alls engir aðrir.
Meginviðfangsefni stjórnmála-
flokks getur hinsvegar ekki verið
að leita stétta eða hópa til þess eins
að hengja sig á þá, heldur að
s —
Hinsvegar, finni menn
ríka þörf hjásértilskil-
greininga af þessu tagi
þá veröur ekki fram hjá
því litið aö Framsókn-
arflokkurinn er „milli-
flokkur“.Hjá því veröur
ekki komist meðan til
eru stjórnmálaflokkar
beggja vegna við
hann.
framfylgja þeim stefnumálum sem
þeir menn sameinast um, sem að
stjórnmálaflokknum standa. Slík
málefni ná iðulega, og eiga að ná
út fyrir þrönga stéttarhagsmuni.
Á meðfylgjandi töflu má greina
fylgi það sem Framsóknarflokkur-
inn hefur notið í höfuðborginni hin
Meginviðfangsefni
stjórnmálaflokks getur
hins vegar ekki verið
aö leita stétta eöa hópa
til þess eins aö hengja
sig á þá, heldur aö
framfylgja þeim stefnu-
málum, sem þeir menn
sameinast um, sem að
stjórnmálaflokknum
standa. Slík málefni ná
iðulega, og eiga að ná
út fyrir þrönga stéttar-
hagsmuni _
MfíÍ
11 'L'L'.....1 1 .1 .'
komið er, hvað þá að ég muni
stinga upp á patentlausnum á
málum.
Þrátt fyrir hið þverrandi fylgi má
ljóst vera að hugsjónir þær og
lífsviðhorf sem flokkurinn berst
fyrir eru síður en svo þverrandi
meðal þjóðarinnar en farvegur sá
scm þær hafa fundið sér er annar
heldur cn Framsóknarflokksins.
Miðjuf lokkur • milliflokkur
Hin síðari ár hefur viljað brenna
við að flokksmcnn hafi etið gagn-
rýnislaust liver upp eftir öðrum að
Framsóknarflokkurinn sé orðinn
eitthvað sem heitir „miðjuflokk-
ur”. Hefur mest borið á þessu
þegar mönnum hafi fundist það
orðin heilög skylda að reyna að
finna flokknum einhverja santsvör-
un í útlcndu flokkakerfi. Hætt cr
við að frumkvöðlar flokksins sem
mótuðu starf hans á fyrstu árunum
vcrði að fara enn einn snúninginn
í gröfinni við slík tíðindi. Hinsveg-
ar, íinni.menn ríka þörf hjá sér til
skilgreininga af þessu tagi þá verð-
ur ekki fram hjá því litið að
Framsóknarflokkurinn er „milli-
flokkur". Hjá því verðúrckki kom-
Þverrandi fylgi
Gengi B-listans Reykjavík, 1959-1986.
Kosningar Ár 4tkv.gr. B-lista Hlutf. allraatkv.
Þing. 1959 4.100 11,6%
Sv.stj. 1962 4.700 12,9%
Þ. 1963 6.178 16,4%
S. 1966 6.714 17,2%
Þ. 1967 6.829 16,7%
S. 1970 7.547 17,2%
P. 1971 6.766 15,2%
S. 1974 7.641 16,4%
Þ. 1974 8.014 16,7%
S. 1978 4.368 9,4%
Þ. 1978 4.116 8,3%
Þ. 1979 7.252 14,8%
S. 1982 4.692 9,5%
Þ. 1983 4.781 9,4%
S. 1986 3.718 7,0%
síðari ár. Skiptast þar á skin og
skúrir en óneitanlcga hljóta fram-
sóknarmenn að hrökkva við að sjá
að fylgi flokksins í borginni hefur
ekki aðeins lækkað hlutfallslega,
hcldur eru kjósendur flokksins nú
orðnir færri heldur en nokkurn-
tíma frá því fyrir 1959, þrátt fyrir
að íbúum í höfuðborginni hafi á
sama tímabili fjölgað um þriðjung.
Skal ég nú þegar láta þcss getið að
ég mun hvorki setja fram kenningu
né einhlíta skýringu á því hvernig
ist á meðan að til eru stjórnmála-
flokkar beggja vegna við hann.
Enda ræður flokkurinn staðsetn-
ingunni þá ckki sjálfur, heldur cr
þar að vcrki stcfnumótun annarra
flokka scm raða sér upp, honum til
bcggja handa.
Hvernig scm á málin er litið, þá
hljóta framsóknarmenn að vcrða
að huga að frumatriðum stefnu
sinnar og hvað það er sem kann að
standa í vegi fyrir bctra gcngi
flokksins. Bolli Héðinsson.
TÓNLIST
Sinfóníutónleikar hefjast
Sinfóníuhljómsveit Islands hélt
fyrstu reglulegu tónleika vetrarins
í Háskólabíói fimmtudaginn 9.
október. Sviðið í bíóinu hefur
verið stórbætt, með því að lækka
það fremst og lengja það fram, sem
líklega hefur bætt hljómburð auk
þess að líta miklu betur út.
Klauspeter Seibel stjórnaði tón-
leikunum, en hann hefur oft áður
verið hér á ferð og jafnan gert góða
hluti, t.d. þegar hann stýrði |
konsertuppfærslu Hollendingsins
fljúgandi með eftirminnilegum
hætti. Nú stjórnaði hann fjórum
verkum, fyrst Pavane eftir Ravel,
sem flutt var utan dagskrár til
minningar um Jean-Pierre
Jacquillat sem fórst í bílslysi í
sumar. Jacquillat gerði mikið af'
því að kynnafranska tónlist hér á
landi, en auk þess var hann, að
mati undirritaðs, einn fárra stjórn-
enda sem kunni að spila Mózart.
Það tókst Seibel hins vegar ekki
sérlega vel í næstu tveimur verkum,
forleiknum að Don Giovanni og
Píanókonsert nr. 26 í D-dúr, þetta
var snyrtilegur flutningur en áhrifa-
Klauspcter Seibel
lítill. Einleikari var landi vor
Vovka Ashkenazy, sonur Þórunn-
ar og Vladimirs. Vovka er alltaf að
fara fram, en Krýningarkonsertinn
gerði hann ekki betur en spila
laglega - það vantaði alla spennu í
Jean-Pierre Jacquillat
flutninginn. Annars var eitthvað
undanlegt hljóð í flyglinutn, sem
kunnari er af hörðum og skærum
hljómi en þeim dempuðu hljóöum
sem frá honum bárust þarna.
En síðasta verkið á efnisskránni
Vovka Ashkenazy
var 1. sinfónía Brahms, og þá
kvað við annan tón, enda Seibel á
heimaslóð: Þetta var einn fínasti
Brahms sem hér hefur lengi heyrzt.
Sinfóníuhljómsveitin virðist vera í
miklu formi um þessar mundir,
áköf að takast á við verkefni vetrar-
ins, og er vonandi - og raunar
ástæða til að ætla, því allt bendir til
skemmtilegra tónleika í vetur - að
jafnan verði húsfyllir eins og á
þessum fyrstu tónleikum. Sig. St.