Tíminn - 09.11.1986, Blaðsíða 4

4 Tíminn
"tEIÐARI
n / i / ••• i/ /
Sokn 1 sjotiu ar
Þann 16. desember nk. veröa liðin sjötíu ár frá
stofnun Framsóknarflokksins. Þess er minnst á 19.
flokksþingi hans nú. Rætur sínar má segja að hann
hafi átt í gamla Bændaflokknum og svo í þeirri
hreyfingu sem bauð fram óháðan bændalista 1916. En
sé litið lengra aftur er óhætt að segja að í starfi
ungmennafélaganna og samvinnufélaganna hafi
grunnurinn verið lagður.
Það voru miklar breytingar að verða í þjóðlífinu
1916 og íslensk stjórnmál að þróast frá þeirri gömlu
flokkaskipan sem byggt hafði á sjálfstæðisbaráttunni
við danska valdið. Þetta var engum Ijósara en Jónasi1
Jónssyni, sem var réttur maður á réttum stað og tíma
til þess að vinna starf brautryðjandans. Að nýju
skipaninni áttu þeir jafnframt hlut þeir Ólafur,
Friðriksson og Jón Þorláksson.
Af stefnuyfirlýsingum flokkanna sem mynduðust'
upp úr 1916 er ljóst að stefna Framsóknarflokksins
hefur best staðist prófraun tímans, enda sniðin eftir
íslenskum þörfum og aðstæðum, þótt ekki hafi verið
neinn ótti við að læra af öðrum, þegar það áleist rétt
og nauðsynlegt. Alþýðuflokkurinn er löngu fallinn frá
trúnni á alræði sósíalismans og Sjálfstæðisflokkurinn,
sem þá hét íhaldsflokkurinn, hefur yfirgefið í verki
a.m. k. stefnu hinnar óheftu samkeppni, þótt gamlir
draugar hafi leitað á í seinni tíð. En stefna Framsókn-
arflokksins er enn hin sama að eðli, því hún hefur
ekki einskorðast við augnablikskreddur og útlendar
formúlur, heldur hefur hún fylgst með þróuninni og
oftast átt forystuna um mótun hennar.
Þótt flokkurinn ætti þegar frá upphafi aðalfylgi sitt
hjá bændum var hann aldrei bændaflokkur, eða eins
og Jónas Jónsson sagði 1918, þá gæti hinn ungi,
frjálslyndi umbótaflokkur aldrei orðið „agrarflokkur“
og að „þröngsýnir og smásálarlegir sveitavinir ættu
þar ekki heima.“ Þegar flokkurinn háði samkeppni
við sérstakan bændaflokk 1934 undirstrikaði þing
flokksins að hann væri „alhliða umbótaflokkur“ sem-
stefndi að samvinnu við verkalýð bæjanna. Sýndi það
víðsýni íslenskra bænda að sjaldan hafa þeir veitt
flokknum mikilsverðara fylgi en þá og Jörundur
Brynjólfsson lýsti því yfir að hjá Framsóknarflokkn-
um hafi verkalýður bæjanna hlotið það atfylgi sem
mest um munaði þegar í harðbakkann sló.
Framsóknarflokkurinn hefur verið umbótahlut-
verki sínu trúr allan þann tíma sem liðinn er frá
stofnun hans og á ríkan hlut í þeim framförum og
sókn til betra lífs sem alls staðar sér nú stað. Hann
hefur verið forystuflokkur um verklegar og félagsleg-
ar umbætur og staðið öðrum fastar um menningu og
sjálfstæði þjóðarinnar.
Þeirri sókn mun hann halda áfram er hann brátt
býst til að taka fyrstu skrefin inn í áttunda áratuginn
á ferli sínum.
Umsjón Helgarblaðs:
Atli Magnússon
Þór Jónsson
iERLEND
Sunnudagur 9. nóvember 1986
Þórarinn Þórarinsson skrifar um:
MALEFNI
Fulltrúar CIA vinna
orðið eldhússtörf hjá
sendiráðinu í Moskvu
Furðulegur skollaleikur í samskiptum risaveldanna
Sá áróður hefur verið lengi
rekinn í Bandaríkjunum, að
Rússar hefðu þar of fjölmenn
sendiráð, bæði hjá stjórninni í
Washington og við stöðvar Sam-
einuðu þjóðanna í New York.
Pví hefur verið haldið fram af
bandarísku leynilögreglunni að
hlutverk þessa starfsfólks væri
að verulegu leyti fólgið í
njósnum, ekki síst svonefndum
iðnaðarnjósnum.
Að vissu leyti er ekki óeðli-
legt, að fjöldi rússneskra
starfsmanna hjá Sameinuðu
þjóðunum sé tiltölulega meiri
en annarra ríkja. Ástæðan er sú,
að Sovétríkin eru ekki aðeins
aðili að Samcinuðu þjóðunum,
heldur einnig Ukraina og Hvíta-
Rússland. Um þetta var samið
við stofnun Sameinuðu þjóð-'
anna. Ukraina og Hvíta-Rúss-
land taka svipaðan þátt í nefnd-
um og ráðum Sameinuðu þjóð-
anna og önnur ríki. Af þessu
leiðir, að Rússar hafa á ýmsum
sviðum mun meira starfslið hjá
Sameinuðu þjóðunum miðað
við önnur ríki.
í mars síðastliðnum var svo
komið, að um 280 manns voru í
sendinefndum Sovétríkjanna
hjá höfuðstöðvum Sameinuðu
þjóðanna í New York. Banda-
ríkjastjórn tilkynnti þá stjórn
Sovétríkjanna, að hún yrði að
vera búin að fækka þessu
starfsliði niður í 170 manns fyrir
1. apríl 1988 og ætti þessi fækkun
að gerast í fjórum áföngum.
Fyrsta áfanganum skyldi vera
lokið 1. október 1986.
Þegar rússnesku sendisveitar-
mennirnir sýndu ekki á sér neitt
fararsnið, tilkynnti utanríkis-
ráðuneyti Bandaríkjanna í sept-
ember, að 25 tilgreindum mönn-
um af þessu starfsliði yrði vísað
úr landi frá og með 1. október.
Brottvikning þessara manna var
ekki byggð á neinum sérstökum
ákærum.
Þessi brottvísun mæltist ekki
vel fyrir í fjölmiðlum, því að
hún átti sér stað rétt áður en
viðræður utanríkisráðherra risa-
veldanna voru að hefjast og
þóttu merki þess, að Banda-
ríkjastjórn treysti sér ekki til að
ræða við Sovétstjórnina, nema
hún gerði jafnframt eitthvað til
að þóknast hægri mönnum í
Bandaríkjunum.
EINS og spáð hafði verið lét
ríkisstjórn Sovétríkjanna þessu
ekki ósvarað. Hún tilkynnti
nokkru síðar, að fimm sendi-
sveitarmönnum hjá sendiráði
Bandaríkjanna í Moskvu hefði
verið vísað úr landi vegna
njósna. Þetta þýddi þó ekki, að
sendisveitarmönnum Banda-
ríkjanna yrði fækkað, því að
skipa mátti nýja menn í stað
þeirra.
Bandaríkjastjórn taldi sig
ekki geta sætt sig við þennan
mótleik rétt fyrir þingkosning-
arnar í Bandaríkjunum því að
annað myndi sæta harðri gagn-
rýni hægri manna. Hún ákvað.
því að grípa til enn róttækari
aðgerða en áður og beina nú
ekki vopnunum gegn sendisveit-
armönnum hjá Sameinuðu þjóð-
unum, heldur hjá Bandaríkjun-
um sjálfum.
í framhaldi .af.þ\í tilkynnti
hún, að fimm rússneskum send-
isveitarmönnum, fjórum úr
sendiráðinu í Washington og
einum starfsmanni ræðis-
mannsskrifstofunnar í San Fran-
sisco væri vísað úr landi vegna
njósna, en ríkisstjórn Sovétríkj-
anna væri heimilt að tilnefna
menn í stað þeirra. Jafnframt
væri 50 rússneskum sendisveit-
armönnum vísað úr landi og
yrði ekki heimilt að skipa aðra í
stað þeirra. Hér væri raunveru-
lega um varanlega fækkun að
ræða. Hér eftir væri tala rússn-
eskra sendisveitarmanna tak-
mörkuð við töluna 251, en það
væri tala bandarískra sendisveit-
armanna í Moskvu og Lening-
rad.
SÆNSKA blaðið Dagens
Nyheter lét nýlega þannig
ummælt í forustugrein, að
gagnkvæmir brottrekstrar
á opinberum sendisveit-
armönnum af hálfu banda-
rískra og rússneskra
stjórnvalda minntu helst á
smástráka, sem væru í
skollaleik. Það væri erfitt
að hugsa sér, að þar ættust
við menn, sem ráða því
hvort friður eða stríð ríkir í
heiminum og hafa þannig
örlög alls mannkyns í
höndum sér.
Samkvæmt fyrra samkomu-
lagi hafði Sovétríkisstjórnin
leyfi til að hafa 380 sendisveitar-
menn í Bandaríkjunum, en not-
aði sér það ekki til fulls, heldur
var talan 301.
Ástæðan til þess, að rússneska
ríkisstjórnin hefur haft fleiri
sendisveitarmenn í Bandaríkj-
unum en Bandaríkjastjórn í
Sovétríkjunum er ekki síst sú,
að Rússar hafa eingöngu rússn-
eskt þjónustulið eins og við
eldhússtörf og viðgerðir, en
Bandaríkjamenn ráða rússneskt
starfslið til að annast slík þjón-
ustustörf.
Fessu valda meðal annars fjár-
' hagslegar ástæður. Fyrir stjórn
Sovétríkjanna er miklu ódýrara
að hafa rússneskt þjónustulið en
bandarískt, en fyrir Bandaríkja-
stjórn er miklum mun ódýrara
að hafa rússneskt þjónustulið en
að hafa bandarískt þjónustlið,
sem væri miklu betur launað,
auk kostnaðar við ferðalög fram
og aftur.
STJÓRN Sovétríkjannasá sér
hér leik á borði í gagnsvari sínu.
í fyrstu rak hún fimm banda-
ríska sendisveitarmenn úr landi
vegna meintra njósna, en heim-
ilt er að skipa menn í stað þeirra.
í öðru lagi var það takmarkað,
að Bandaríkjastjórn gæti sent
sérfróða menn til að vinna við
sendiráð sitt í skemmri tíma, en
á þennan hátt hafa Bandaríkin
óbeint aukið starfslið sitt hjá
sendiráðinu. Þetta hefuroft haft
það form, að hér væri um að
ræða gesti sendiherrans eða ann-
arra sendisveitarmanna. Árlega
munu milli 200-300 Bandaríkja-
menn hafa komið í slíkum erind-
um til Sovétríkjanna.
í þriðja lagi var sendiráði
Bandaríkjanna og ræðismanns-
skrifstofunni í Leningrad bann-
að að ráða til sín rússneskt
þjónustulið, en um 260 Rússar
unnu hjá þesum stofnunum,
þegar þessi fyrirmæli voru gefin
út. Þetta fólk hætti á stundinni
og verða sendisveitarmenn sjálf-
ir nú að vinna eldhússtörfin og
viðhald. Fjölmiðlar í Bandaríkj-
unum hafa m.a. hagnýtt sér
þetta tii að birta myndir af
Donnu Hartmann sendiherrafrú
við eldhússtörf.
Þetta veldur sendiráðinu tals-
verðum erfiðleikum, en vitan-
lega þó ekki óyfirstíganlegum.
Amerísku blöðin hafa m.a. hent
gaman að því, að það verði nú
eitt aðalverkefni fulltrúa CIA
hjá bandaríska sendiráðinu að
vinna eldhússtörfin. Samkvæmt
heimildum bandarískra blaða,
m.a. Newsweek, skiptist sendi-
sveit Bandaríkjanna í þrjá hópa.
Af 251 manni hjá sendiráðinu í
Moskvu og ræðismannsskrifstof-
unni í Leningrad eru 99 tilnefnd-
ir af utanríkisráðuneytinu, 55 af
varnarmálaráðuneytinu en af-
gangurinn, eða tæplega 100, að
mestu leyti af CIA. Fulltrúar
CIA vinna að margvíslegri upp-
lýsingasöfnun, t.d. að vinna upp
úr blöðum og stjórnarskýrslum
yfirlit um ástandið í Sovétríkj-
unum, ásamt viðtölum við
menn, en á máli hægri manna í
Bandaríkjunum eru þetta kall-
aðar njósnir, þegar rússneskir
sendisveitarmenn eiga í hlut.
EFTIR þessi síðustu viðbrögð
stjórnar Sovétríkjanna létu full-
trúar bandaríska utanríkisráðu-
neytisins svo ummælt, að nú
væri nóg komið og myndi ráðu-
neytið ekki aðhafast meira um
sinn. Ósennilegt er ekki, að eftir
þingkosningarnar í Bandaríkj-
unum hefjist viðræður milli
utanríkisráðuneytanna og málin
komist í það horf, að Rússar fái
að senda nokkurt þjónustulið til
Bandaríkjanna og að CI A-menn
verði ekki bundnir við eldhús-
störf í Moskvu. Mál er vissulega
til þess komið, að undangengn-
um smástrákaleik linni.