Tíminn - 09.11.1986, Blaðsíða 10

EG byrjaði að vinna
strax um fcrmingu,
byrjaði á Eyrinni
við hliðina á full-
orðnum mönnum.
Ég naut þess nefnilega aö cg var
svo stór og bráðþroska og þótti
því tækur í vinnu svona fljótt,
þótt núna þyki cg ekkcrt svo
stór. En ég þótti það þá, það var
alltaf verið að vitna í stærðina á
mér. Þctta segir Erlingur Klem-
ensson, sem sjötíu og fjögurra
ára gamall ætlar að líta yfir
farinn veg með okkur og rifja
upp hitt og þetta sem fyrir hann
hefur borið um dagana á sjó og
landi á dögum vægðarlítillar
yinnuhörku, harðrar verkalýðs-
baráttu og strangrar sjósóknar,
en öllu þessu hefur hann kynnst
vel. Jú, hann er enn stór maður
og virðist enn stærri vegna þess
að hann er eilítið háleitur og
svipurinn íhugandi, eins og hann
sé að skyggnast til hafs og spá í
veðurútlit. Hann talar um menn
og atburði af rólegri yfirvegun
og dómgreind, miklar ekkert
fyrir sér né „dramatiserar,“ eins
og sagt er. Það er eins og hann
segi: „Pannig var þetta bara.“
„Ég er fæddur 1912 og þar sem
faðir minn dó í spönsku veikinni
1918 og mamma stóð ein uppi
með okkur tvær systur og tvo
bræður var ekki um annað að
ræða en að við færum að létta
undir með móður minni og
heimilinu eins fljótt og hægt
var," segir Erlingur. „Móðir mín
fékk fimmtíu krónur með hverju
okkar barnanna á mánuði og
það var nú enginn auður. Við
höfðum búið að Njálsgötu 48,
en urðum nú að flytja í húsnæði
sem bærinn átti vestur í Selbúð-
um og þar ólst ég upp.
„Já, ég byrja að vinna þarna á
Eyrinni og verkstjórarnir
reyndu ábyggilega að taka þá
menn öðrum fremur sem þeir
héldu að þyrftu þess með, þótt
ýmislegt hafi verið sagt misjafnt
urn þessa menn. betta voru eig-
inlcga bestu karlar, svo scm
Söllu Gvendur, Jón á Hól,
Hannes Björnsson og Guð-
mundur frá Múla. En það voru
atvinnuleysistímar og menn
gerðu hvað sem var til þess að fá
eitthvert handarvik. Ef verk-
stjórarnir hreyfðu sig, þá hélt
allur skarinn í humáttina á eftir
þeim. Menn vöknuðu fyrir allar
aldir og héldu niður eftir, en
fengu svo kannske ekki neitt. Þá
var sest inn á gamla verka-
mannaskýlið og reynt að drepa
tímann með því að fara í krók,
draga kefli, eða fara í sjómann.
Það varð oft nokkur háreysti af
þessu og maður man að oft var
Guðmundur Magnússon að
finna að við menn, því hann átti
nú aö heita umsjónarmaðurinn
Rætt við
kempuna Erling
Klemensson um
reykvíska
fátækt,
Gúttóslaginn,
sjómennsku og
fleira
þarna. Stundum glóðhitaði hann
skörunginn og otaði honum að
okkur. En ég held að hann hafi
haft dálítið gaman af þessu líka,
stundum að minnsta kosti. Já,
menn gerðu margt til þess að fá
vinnuna. Þegar von var á kola-
skipum fóru margir til kolakaup-
mannanna sem áttu farminn og
fengu eins og þrjá kolapoka út í
krít, sem þeir svo áttu að vinna
af sér með vinnu við uppskipun-
ina. Þetta voru kölluð „bevís",
seðlarnir sem kaupmennirnir
gáfu út og það tryggði auðvitað
að mennirnir fengu vinnuna.
Þetta notuðu þeir sér nú stund-
um sem betur voru settir en
aðrir.
Það kom líka fyrir að skip-
stjórarnir á kolaskipunum
reyndu að múta verkstjórunum
til þess að vera sem fljótastir að
landa og stungu að þeim brenni-
vínsflöskum og fleiru, stundum
heilu kössunum. Þeir voru líka
oft kenndir í vinnunni, þessir
karlar, einkum þegar líða tók á
daginn.
Á þessurn tímum tíðkaðist
alveg ógurlegur vinnuhraði og
það var af því að menn voru að
vinna sig í álit. Það var unnið í
tólf tíma lotum og nienn voru í
svitakófi allan tímann, til dæmis
þegar unnjð var í saltlestum.
Þarna var mokað í hálftunnu-
mál. þau sléttuð og settir okar
undir höldurnar á málinu og
spotti í. Það voru tveir menn
nteð hvert mál og það var af-
skaplega mikils virði að menn
væru samtaka, að annar ynni
ekki fyrir hinn. Væru menn
samtaka var þetta leikur einn,
en ef menn voru ósamtaka gat
þetta orðið erfitt. Ég man eftir
hraustum mönnum eins og Lár-
usi Salómonssyni og Gunnari
Salómonssyni, sem voru auðvit-
að ákaflega hraustir menn, en
ekki samtaka og urðu uppgefnir
fyrir bragðið. En hamagangur-
inn og æsingurinn var ógurlegur
og þegar komið var niður í lest
á skipunum og pokastöflum
fleygt niður, fóru menn stundum
að togast á um þetta og það gátu
orðið slagsmál. Auðvitað náði
svona engri átt og mátti breytast.
Þegar Bretarnir komu og sáu
þessi vinnubrögð fóru þeir að
halda aftur af mönnum, þeim
ofliauð."
Gúttóslagurinn
„Já, ég kom við sögu í Gúttó-
slagnum og varð víst víðfrægur
af, þótt það væri ekki meiningin.
Eins og flestir vita nú líklega
spratt þetta af því að á þessum
atvinnuleysisárum hafði verið
komið á svonefndri atvinnu-
bótavinnu handa þeim sem verst
voru settir. og tryggði þeim
vinnu fáeina daga í mánuði.
Samt var það ekki meira en svo
að menn rétt gátu dregið fram
lífið af þessu og ekkert meir.
Þetta var vinna hér og þar um
Reykjavík, rétt eins og bæjar-
vinnan, eða þá að menn voru
sendir austur fyrir fjall, hálfan
mánuð í senn og unnu þar við
skurðgröft. Ég vann við Eyrar-
bakka, þar sem kallað var Síber-
ía. Menn fóru þetta á bílum
austur en stundum voru nú skil-
yrði þannig að það var ekkert
hægt að vinna og miklu betra að
menn hefðu fcngið umslagið
sent heim með atvinnubótapen-
ingunum. Ég man að stundum