Tíminn - 10.06.1987, Qupperneq 9

Miðvikudagur 10. júní 1987
Tíminn 9
VETTVANGUR
Ólafur Haukur Árnason, áfengisvarnaráðunautur:
Tveggja kosta völ
Frá Danmörku berast nú ugg-
vænleg tíðindi og koma þó síður en
svo á óvart. - Óáran í fyrirtækjum
og framleiðslu eykst ár frá ári og
helsti sökudólgurinn áfengis-
drykkja stjórnenda og starfsliðs.
Léiðari Tímans um þetta efni
þriðjudaginn 2. júní var með mikl-
um ágætum. - Mál eru þar brotin
til mergjar og ályktanir dregnar af
skarpskyggni og víðsýni.
Áfengissala er með öðrum hætti
í Danmörku en annars stðar á
Norðurlöndum. Kaupmenn geta
fengið leyfi til að selja „rauðvín
með steikinni og konjakk með
kaffinu“. Áfengur bjór er uppi-
staðan í því áfengi sem þessi forna
sambandsþjóð vor drekkur. Og
það er ekkert smáræði af áfengi
sem þar er innbyrt. Hver Dani
drekkur rúmlega þrefalt meira af
hreinum vínanda en hver landi vor.
Og uppskeran fer að sjálfsögðu
eftir því hvernig til er sáð.
Til munu þeir hér á landi sem
telja að áfengismálastefna íslend-
inga ætti fremur að taka mið af
danska skipulaginu eða skipulags-
leysinu en stefnu annarra frænda
vorra. Ég man ekki betur en kaup-
menn sumir telji brýnt að taka upp
áfengissölu í matvörubúðum. Og
alltaf vekjast öðru hverju upp tals-
menn ölgerða, erlendra og inn-
lendra, jafnvel á sjálfu Alþingi.
Ljóst er að það er eitthvað
annað en umhyggja fyrir andlegri
og líkamlegri velferð fólks og áhugi
á velgengni í efnahagsmálum þjóð-
Fyrir allmörgum árum
bar svo viö að alþingis-
maður, sem nú er horf-
inn af þingi og orðinn
einn helsti embættis-
maður þjóðarinnar,
starfaði mikið í Norður-
landaráði. - Hann
hafði verið fylgjandi því
að leyfð yrði sala áf-
engs öls hérlendis en
eftir náin kynni af af-
leiðingum öldrykkju
frænda vorra sneri
hann við blaðinu. Og
hann hafði kjark og sið-
ferðisþrek til að lýsa
því yfir opinberlega að
hann hefði komist að
þessari niðurstöðu.
arinnar sem knýr mann til að
krefjast aukins framboðs á áfeng-
um drykkjum.
Alþj óðaheilbrigðismálastofnun-
in setur aðildarþjóðum það mark
að minnka drykkju um fjórðung til
aldamóta. Sjálfsagt væri ekki lögð
slík áhersla á að draga úr áfengis-
neyslu á þeim bæ ef áfengi væri
skaðlaus neysluvara sem ætti að
vera sem víðast á boðstólum.
Fyrir allmörgum árum bar svo
við að alþingismaður, sem nú er
horfinn af þingi og orðinn einn
helsti embættismaður þjóðarinnar,
starfaði mikið í Norðurlandaráði.
- Hann hafði verið fylgjandi því að
leyfð yrði sala áfengs öls hérlendis
en eftir náin kynni af afleiðingum
öldrykkju frænda vorra sneri hann
við'blaðinu. Og hann hafði kjark
og siðferðisþrek til að lýsa því yfir
opinberlega að hann hefði komist
að þessari niðurstöðu.
Því er nefnilega svo undarlega
varið að afstaða ráðamanna í
áfengismálum sýnir kannski betur
en flest annað hvern mann þeir
hafa að geyma. - Þó að Pétri eða
Páli þyki bjórgóðureruþaðengin
rök fyrir því að hann beri að
lögleyfa á Islandi.
Þó að einhverjum þyki gott að fá
sér „raúðvín með sunnudagssteik-
inni“ eru það engin rök fyrir því að
selja skuli það efni á sama stað og
mjólk og ávexti.
Víða um heim, kannski þó sér í
Iagi í Bandaríkjunum og Sovétríkj-
unum, er gripið til róttækra að-
gerða gegn svokallaðri frjálshyggju
í áfengismálum. Öndverðir rísa
þeir sem hafa hagnað af fram-
leiðslu og sölu áfengis.
Við eigumtveggjakosta völ hér
sem víðar. Ef margir ráðamenn sjá
hlutina jafnskyggnum augum og
leiðarahöfundur sá er ég gat um í
upphafi, munum við ekki brenna
okkur á sama soðinu og Danir.
Ólafur Haukur Árnason.
betra en hjá norska fiskveiðiflotan-
um. Hvað varðar matfiskaeldið í
■Noregi tók gagnasöfnunin til 213
stöðva af 485 stöðvum, sem slátr-
uðú og. seldu Iax og silúng á
fyrrgreindu ári, samkvæmt frétt í
Fiskaren.
í könnun þessári kom í ljós, að
hagnaður var góður hjá matfiska-
stöðvunum 1985. enda þótt hann
væri mikið minni heldur en hjá
seiðaeldisstöðvunum, sem fyrr
greinir. Hins vegár var nokkur
breytileiki á útkomunni eftir
landshlutum og reyndust stöðvar í
Hörðalandi, Sogni og Fjörðum
skila bestum afrakstri. Lökust var
útkoman hjá stöðvum í Finnmörku
og Tromsfylki. Athyglisvert var,
að að jafnaði varð hagnaður hlut-
fallslega meiri hjá stærri stöðvum
innan stærðarhópanna.
Framleiðslukostnaður á hvert
kíló af matfiski var frá sem svarar
178 ísl. krónum í Hörðalandi upp
í 236 krónur í Troms og Finn-
mörku. Sameiginlegt þeim 15
stöðvum, sem besta útkomu fengu,
er lágur fóður- og seiðakostnaður
á hvert kíló. Þetta liggur í minni
afföllum seiða í eldinu, betri fóðr-
un og lægra innkaupsverði hráefn-
is. Auk þess var launakostnaður
lægri, en það skiptir reyndar minna
máli en fóður óg_ seiðakostnaður
stöðvanna.
Einstakar stöðvar af þeim 15
fyrrgreindum eldisstöðvum, sem
sýndu hagstæðastan rekstur 1985,
fengu hvert kíló af framleiddum
fiski fyrir sem svarar 124 íslenskar
krónur. Stærð einstakra stöðva var
frá 3 þúsund rúmmetrum eldisrým-
is í 8 þúsund rúmmetra. Meðal-
kostnaður á hvert kíló. var 197
íslenskar krónur. Inni í þessari
tölu eru bæði vextir af eigin fé (kr.
12.60) og afskriftir (kr. 6.87). Fóð-
urkostnaður í þessu dæmi var um
62 krónur og seiðaverð um 45
krónur.
Sem sagt útkoman 1985 var mjög
góð í Noregi og líklega verður bið
á því að norskt matfiskeldi nái
svipaðri fjárhagsstöðu og hið hag-
stæða fiskeldisár 1985.
Fiskeldi:
Yfirstjórn veiðimála
einni hendi
Stéttarsamband bænda telur
mikilvægt að yfirstjórn veiðimála
og þar með fiskeldis vatnafiska og
laxahafbeit sé á einni hendi. Þetta
er rökstutt með því að þannig fáist
yfirsýn yfir alla þætti málsins og að
fullrar samræmingar sé gætt. Það
sé nauðsynlegt að tekið sé fullt tillit
til sjónarmiða hagsmunaaðila og
að þeir hafi möguleika til áhrifa á
stefnumörkun.
Stjórn Stéttarsambandsins fjall-
aði sérstaklega um þetta málefni á
fundi sínum fyrir skommu. Þar
kom fram, að stjórnin'léggst ein-
dregið gegn öllum hugmyndum í
þá átt að flýtja yfirstjðrn fiskeldis-
mála frá landbúnaðarráðuneytinu
til sjávarútvegsráðuneytis. Stjórn-
in telur að eldi vatnafiska byggi í
langflestum tilfellum á nýtingu
náttúrulegra gæða bújarða og fari
starfsemin ýmist fram á landi lög-
býla eða í sjávarhelgi þeirra.
Óhjákvæmilegt sé að fiskeldi
tengist meira og minna veiðihlunn-
indum nálægra jarða og geti haft
mikil áhrif á stöðu þeirra með
blöndun fiskistofna og vegna sjúk-
dóma. Veiðimál heyri undir iand-
búnaðarráðuneytið og starfi undir
þess stjórn stofnanir, sem stuðla
eiga að framþróun þeirra mála og
líta- eftir heilbrigði. Með öllu sé
óeðlilegt að fiskeldi, sem svo ná-
skylt er nýtingu náttúrulegra veiði-
hlunninda og tengist þeim óhjá-
kvæmilega sé stýrt úr öðru ráðu-
neyti, sem engin tengsl hafi við
þennan málaflokk að öðru leyti.
Með tiiliti til þeirrar reynslu og
þekkingar sem til staðar er í land-
búnaðarráðuneytinu telur stjórn
Stéttarsambandsins að þessum mála-
flokki sé best borgið í umsjá þess.
Fjárhagsafkoma
fiskeldis í Noregi 1985
Nýlega voru lagðar fram niður-
stöður af ítarlegum athugunum um
fjárhagsafkomu fiskeldisstöðva í
Noregi 1985. Hagnaður var einkar
góður hjá seiðaeldisstöðvum. Skil-
aði hvert ársverk hjá þeim sem
svarar 2,8 milljónum íslenskra
króna. Það er tvöfalt betra en hjá
matfiskaeldinu og fjórum sinnum
Tímamynd OÓ
Sjókvíar í Straumsvík.