Tíminn - 04.09.1987, Page 13

Föstudagur 4. september 1987
Tíminn 13
SAMTININGUR

Gengið á vit
Hafnarstúdenta
Ingólfur Davíðsson:
(í Höfn fyrir hálfri öld)
/ Smidjuhólsflekkinn mér borid var bréí.
bjartur þrádur í forlagavef
- stóri styrkurinn fenginnI
Sjádu faðir ég sigli íhaust.
sest í Háskólann vandræðalaust.
hugur á Hafnarslóð genginn.
hreyfum fagnaðarstrenginn-
Eg er á förum móðir mín.
mér af löngun hlýnar.
Gulli hetri ergæskan þín.
gefðu mér bænir þínar.
Ég sigldi með eimskipi frá Islandi
um haustið 1929.
Pegar mig bar af þrútnum ver
þessi fæddist baga:
Blæinn lagði á móli mér
mildan af Jótlandsskaga. -
Landsýninrti varsannarlega fagnað
ótæpilega:
Nú eru flestir fullir um borð,
þú færð á kjaft fyrir lítið orð.
eða koss fyrir káta söngva.
Á morgun gistum við glaða borg,
göngum Strikið og Ráðhústorg
og Stúdíustrætið þröngva.
Námsmenn fyrr á tíð gengu dag-
lega Kanúkastræti. því um það lá
leiðin frá Garði til Háskólans.
Kanúkastrætið þreyttar þramma
þöglar sveitir kynslóðanna
í rökkri tímans öld aföld.
Höfuðgata heldri manna,
Háskólans sem vegu kanna.
Mínervu fúsir veiða völd.
Píslarleiðin letingjanna.
lítilþægir knæpur spanna.
Bakkusi stór þeir greiða gjöld.
Hér svífur andi margs íslendings
fyrri tíða, og nýir taka við.
íslenskur hjarðsveinn í útlendri borg
augum forv/tnum rennir.
Með fjallgönguskrefum hann skundar um torg
skýran hreim aldanna kenn/r.
Seint ísurnra spor fennir.
Pama vann Arni og þarna bjó Jón
og þarna drakk Ogmundur forðum.
þama kvað Jónas sitl farsældarfrón
og þarna lék Konráð að orðum.
Hver sat þá með Bnnjólfi að borðum 1
Hér féllu margir og færðust í kaf.
frá þeim lítt sagan greinir.
Kunnari hinir sem komust af,
kaldri gröf hellan leynir.
Peir hvíla í útlegð einir.
íslenskir menn við Eyrarsund
Urðarmál löngum skráðu.
Lifir á bókfelli liðin stund.
leitar margur á hennar fund.
rýnir í rúnimar máðu,
skyggnir skinnblöðin snjáðu.
Hafnargötur ég gekk um hrið.
hérgengu áarnir fyrr á tið
ígleði sinni og sorgum.
Máttugum veittust metorð stór.
mergsaug óheppna tæring og bjór.
Ísíkið menn tumba af torgum.
Haínargötur mér hugnasl sem gjár
í hömrum býr (ramandi lýður.
Mér fannst þetta kynlegt hið (yrsta ár,
flý upp í turna með mtnar þrár.
I sólþoku borgin þín bíður.
íslenskir námsmenn á tröppum Hafnarháskóla vorið 1935. Þeir eru: Jósafat Líndal, Björn
Þórarinsson, klemenz Tryggvason, Ástvaldur Eydal, Hallgrímur Helgason og Ásgrímur
Sigurjónsson.
Grúfiryftr bókunum fölur og fár,
fjarhuga stúdent með úftð hár.
Tíminn tæpi liður,
græna borðið bíður. -
Heima leika sér lómb í mó,
langt upp i hlíðina grænkar tóI
Liður að kvöldi, lægist borgarniður.
Ijúfur um stræti andar næturfriður.
Gleymt er um stund að græna borðið bíður,
bjart eraf tungli, stjörnuhiminn bíður. -
Fjárhagur flcstra stúdenta var
þröngur.
Fötin snjáð - í fátækara lagi.
frakkinn margreyndur. snúinn kragi.
Hvað crtu að amla húfan mín gamla?
Pú ert lærdómsmerki á mér,
“borsalínó". -
(Scrlega fínn og dýr höfðingjahatt-
ur).
Skartar íhorni skörðóttur diskur,
iskápnum kæfa og hálfbarinn fiskur.
Sýður hafragrauturinn góði,
gal hans ungskáld ifögru Ijóði. -
Sultardagur komið kvöld, hvað er í matinn
hcima?
Ég fer nú bráðum að flytja mín tjöld
og fcrðaskóna reima.
Upp úr slitnum úlpurosa ódýrt nesti gref.
Skyldi koma skip að heiman, skyldi ég fá bréf?
Sofnaði í sultarhugleiðingum og
með heimþrá, en vaknaði þægilega
þvi
,.Nú kvaka gestir við gluggann minn.
gráspör, þröstur - og andvarinn
hvíslar i laufi farðu á fætur,
flúin er þögn og skuggi nætur.
Sólin geislar í gegnum ský,
gefur oss söng og von á ný.
Já. vor í lofti hlýtl í Hafnarstað,
hýrast verð ég innimeð doðrant, krús og blað.
Stattu þig við lærdóminn stúdentstetur,
stúlkur - eftir próf - má athuga betur!
Stúdentafundir voru haldnir
reglulega og rætt um landsins gagn
og nauðsynjar oft af ntiklu kappi.
Reynt var að ná í áhrifamenn að
heiman til að konta á fundi og
flytja erindi um íslandsmál. Urðu
venjulega miklar umræður á eftir
oggat hitnað verulega í kolununt.
„ Yfirglasi þjóðmál þrefum
þrútnar berserks nef"
varð háðfugli að orði. Stundum
lauk fundi svo að
„Ráðherrann blessaður holluna gefur,
bylgjurn ar lækka og stríðsguðinn sefur."
Mynd sýnir nokkra námsmenn á
tröppum Hafnarháskóla 6. maí
1935. Þcir eru: Jósafat Líndal,
Björn Þórarinsson, Klemenz
Tryggvason, Ástvaldur Eydal,
Hallgrímur Helgason og Ásgrímur
Sigurjónsson.
Ég bjó á ýmsum stöðum í Kaup-
mannahöfn, sagði upp herbcrgi á
vorin þegar ég fór heim til að
vinna, ég leigði svo aftur á haustin,
venjulega í gamla borgarhlutanum
í nánd við Háskólann og „vötnin".
Mynd sýnir þrjá námsmenn við
götudyr mínar í „Vindagötu" 25
vorið 1935. Þcir eru: Runólfur
Sveinsson, Pétur Gunnarsson og
Zóphónías Pálsson.
Engin stúlka las viö Hafnarhá-
skóla á þcssum tíma. Þær komu
síðar.
Leiðrétting. í grein vjm Blóm og
kvenfólk 26. ágú.st káfaði prent-
villupúkinn á rímuðu erindi um
Helgu Sigurðardóttur skólastjóra
Húsmæðrakennaraskólans. Réttur
er vísuhelmingurinn þannig:
í mcyjaskcmmu er Helga drottning dísa,
af dáðum hcnnar skóli upp nam rísa.
VETTVANGUR
lllllllllll
llllll:
1111
lllllllli
Kirkjubygging í Árneshreppi
í tímanna rás hafa öldur ýmissa
tískustrauma flætt yfir þjóðlífið og
verið misjafnlega sterkar og lang-
lífar. Á seinni árum hefur einskon-
ar verndarstefna skotið rótum og
verið áberandi áhrifavaldur um
gang mála. Má þar nefna verndun
náttúrunnar fyrir eyðingaröflum,
dýralífi þar sem einstaka tegundir
eru í hættu, verndun muna og
minja o.s.frv. Allt er þetta af hinu
góða sé hófs gætt og ekki farið út t
öfgar, en það er því miður allt of
algengt í þessum málum, þar sem
svo mikið er höfðað til tilfinninga-
lífsins en rókhyggja og heilbrigð
skynsemi oft látin lönd og leið.
Eiga snjallir áróðursmeistarar oft
greiðan aðgang að hugum fólks og
trufla dómgreind þess í þessum
efnum.
Eitt af því sem hefur verið, og
er, mjög áberandi er verndun,
viðhald og í flestum tilfellum
endurbygging gamalla húsa. Má
heita að það sé daglega þáttur í
sjónvarpi og útvarpi, þar sem rek-
inn er áróður fyrir þessum málum,
Áhrifin hafa heldur ekki látið á sér
standa, menn fyllast eldmóði og
tala tungum, ef hrófla á við gömlu
húsi og þeir, sem eru á annarri
skoðun, eru stimplaðir sem órækt-
arskinn, sneyddir öllum göfugum
tilfinningum, fjandmenn forfeðr-
anna og þeirra verka.
Nú má enginn skilja orð mín svo
að ég sé alfarið á móti þessari
verndunarpólitík, svo er alls ekki.
Ég er henni hlynntur í mörgum
tilvikum, en tel þó að í hverju
þeirra verði að vega og meta hlut-
ina og láta skynsemina ráða yfir
tilfinningunum. Það eru öfgar,
þegar byggingar, sem voru stór-
virki samtíðarinnar fyrir öld eða
meir, eru endurreist í þeim tilgangi
að þjóna þeim kröfum, sem nútíð
og framtíð hljóta að gera til þeirra
og ekkert tillit tekið til þess hvort
þær eru hæfar til þess eða ekki.
Hins vegar er réttlætanlegt að
vernda þær og geyma sem minjar
um liðna tíð, ef menn treysta sér til
að standa undir þeim framkvæmd-
um og framtíðarviðhaldi, sem af
því leiðir.
Tilefni þessara hugleiðinga
minna er einmitt af þessum toga
spunnið. Hafði ég síst hugsað mér
að gera það að umtalsefni í fjöl-
miðlum. En þar sem það er þegar
komið á það stig og fréttaflutningur
um það framreiddur á miður heppi-
legan hátt, vil ég gera grein fyrir
mínum sjónarmiðum í málinu og
ég tel að það séu einnig sjónarmið
þess meirihluta, sem ég hefi fylgt
að málum í þessum efnum. Þar á
ég við þá deilu og leiðindamál, sem
gengið hefur yfir okkar litla samfé-
lag, Árneshrepp, út af kirkjubygg-
ingarmálum. Verða ekki allir þætt-
ir þess máls raktir hér, enda yrði
það of langt mál.
Hér í sveit er gömul timbur-
kirkja, sem er um 45 fermetrar að
stærð, og hefur sjálfsagt verið til
sóma þeim sem að byggingu henn-
ar stóðu á sínum tíma. Að mínum
dómi og margra annarra hefur hún
nú lítið annað til síns ágætis en
aldurinn.
Þjóðminjavörður
Þcgar byrjað var að hreyfa
endurbyggingarmálum fyrir al-
vöru, var nær alger samstaða innan
safnaðarins um að byggja nýja
kirkju og lítið talað um að vrðhalda
þeirri gömlu. Voru þessi mál á
góðri leið þegar erindreki húsfrið-
unarnefndar, og síðan þjóðminja-
vörður, komu í spilið og má segja
að síðan hafi ríkt hálfgert styrjald-
arástand í sveitarfélaginu út af
þeim. Er í forsvari endurbygging-
arsinna harðsnúinn hópur, sem illt
er að nálgast án þess að eiga á
hættu persónulegar svívirðingar og
ærumeiðingar. Hafa ýmis áður
bæld öfl fengið útrás, svo sem óvild
eða jafnvel hatur og afbrýði til
þeirra manna, sem fremst hafa
staðið í framfaramálum sveitarinn-
ar, og kaldranalegt er, að sá aðili,
sem ætti stöðu sinnar vegna að
vera hlutlaus sáttaaðili í málinu, er
aðalupphafsmaður og áhrifavaldur
í því hvernig komið er.
Nú mætti spyrja hvort ekki væri
hægt að sættast á málin með því að
byggja nýja kirkju og vernda þá
gömlu jafnframt. Þettaervissulega
leið, sem alltaf hefur komið til
greina og notið stuðnings nýbygg-
ingarsinna sem sáttaleið í málinu.
Hefði þá nýbyggingin forgang og
þeirri gömlu yrði forðað frá frekari
skemmdum meðan á nýbygging-
unni stæði. Á þetta hafa sumir
endurbyggingarsinnar ekki viljað
fallast en haldið fast við að sú
gamla héldi áfram að þjóna sínu
fyrra hlulverki, þótt ný væri byggð.
Þetta þýddi framlengingu á þessari
leiðindadeilu um ókomna tíma.
Endurbygging hafin
Nú er málum svo komiö, að
minnihluti safnaðarins hefur af
fullum krafti hafist handa í endur-
byggingarmálunum, og meinar lög-
lega kjörinni safnaðarstjórn að
koma þar nærri. Skáka þeir í skjóli
klaufalegrar fundarsamþykktar,
þar sem þeim var hcimilað viðhald
kirkjunnar, og segja að nteð henni
hafi þeim verið afhentur fullur
umráðaréttur yfir göntlu kirkjunni
og safnaðarstjórn hafi engan rétt
til að skipta sér af gerðum þeirra.
Gildir einu þótt biskup og Kirkju-
málaráðuneyti hafi úrskurðað að
safnaðarstjórn hafi ekki getað af-
salað sér umráðaréttinum meðan
ný kirkja er ekki komin í gagnið og
hafi safnaðarstjórn því óskertan
rétt og skyldur til að fara með
málefni gömlu kirkjunnar.
Einnig er hér hafin framkvæmd
á vegum meirihluta safnaðarins við
byggingu nýrrar kirkju, og er búið
að steypa undirstöður hennar.
Eins og áður er sagt hafði ég
ekki hugsað mér að láta þessi mál
til mín taka á opinberum vettvangi,
enda óvanur ritstörfum og mun
ekki, jafnvel þótt tilefni gefist,
ræða þau nánar á þann hátt. Ég
hefi með þessum línum viljað
koma mínum sjónarmiðum á fram-
færi og tel að þau séu samhljóða
sjónanniðum þeirra samsveitunga
rninna, sem eru talsmenn nýbygg-
ingarinnar. Að sjálfsögðu gildir í
þessum málum, sem öðrum að
„sjaldan veldur einn þegar tveir
deila“ og mörg mistök hafa átt sér
stað af okkar hálfu, og hafa flest
stafað af vanhugsuðum tilraunum
til að ná samstöðu í málinu. Af
minni hálfu er málið ekki trúarlegs
eðlis, þótt ég hljóti að vona að
kirkja og kristilegar athafnir haldi
áfram að gegna nrikilvægu hlut-
verki í þjóðlífinu. Ég tel hins vegar
að það sé ekki skilyrði að sú
starfsemi fari fram við sömu að-
stæður og forfeðurnir bjuggu við.
Á öllum sviðum byggingamála hef-
ur á undanförnum áratugum ríkt
framfara- og stórhugur hjá þjóð-
inni og sá hýbýlakostur, sem for-
feðurnir bjuggu við, heyrir nú
alfarið sögunni til. Tel ég kirkju og
kristindómi í landinu það ekki til
framdráttar að skera sig úr í þeim
efnum.
Að síðustu vil ég svo láta þá von
mína í ljós, að þessi mál leysist á
farsælan hátt og þær tilfinningaöld-
ur, sem það hefur leyst úr læðingi,
megi fljótlega hjaðna.
Krossncsi á höfuðdag 1987
Eyjólfur Valgeirsson.