Tíminn - 16.09.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 16. september 1987
Tjmirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f. Kvöldsímar:-686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Nýlendustefna Dana
í viðskiptamálum
íslendinga
Heiður Helgadóttir blaðamaður Tímans ritar
athyglisverða fréttagrein í blaðið í gær um ein-
kennilegar leifar verslunareinokunar Dana hér á
landi. í stuttu máli er ástandið þannig að danskir
heildsalar hafa orðið sér úti um einhvers konar
norrænt allsherjarumboð fyrir ýmsar nauðsynja-
vörur sem keyptar eru frá fjarlægum heimshlutum,
s.s. Bandaríkjununi og Japan, og reyndar Evrópu-
löndum ekki síður. Út á þetta allsherjarumboð
leyfist dönskum milliliðum að leggja á umboðs-
gjald sem nemur háum fjárhæðum af hverri
vörusendingu. Reyndin er því sú að danskir
grósserar lafa enn í eins konar nýlenduvöldum á
íslandi áratugum eftir að formleg stjórnmálabönd
slitnuðu milli landanna.
Petta er að vísu ekki í fyrsta skipti sem athygli
er vakin á þessu verslunarólagi, og hefur Tíminn
m.a. lengi haldið þessu máli vakandi með fréttum
og greinum. Má hverjum manni vera ljóst að svona
viðskiptahættir eru ósæmilegir og alls endis óviðun-
andi.
Georg Ólafsson verðlagsstjóri minnir á í viðtali
við blaðið að Verðlagsstofnun hafi á sínum tíma
gert úttekt á þessu máli og samið um hana skýrslu.
Hafi þá komið í ljós að algengur verðmunur við
kaup frá Danmörku í stað framleiðslulands væri
25-30% og jafnvel dæmi um allt að 80% verðmun.
Segir verðlagsstjóri réttilega að þessi innkaup
fyrir milligöngu þriðja aðila sé mikið vandamál,
sem Verðlagsstofnun hafi margoft bent á. Verð-
lagsstofnun hefur hins vegar ekki vald til þess eða
nein sérstök tök á því að koma í veg fyrir þetta.
Vafalaust er það rétt hjá verðlagsstjóra að
stofnun hans hefur ekki á valdi sínu að bæta úr
þessu ófremdarástandi í viðskiptamálum. En varla
verður því trúað að margumtöluð „frjáls“ niilli-
landaverslun sé svo ófrjáls að innflytjendur sjálfir,
íslenskir heildsalar í þessu tilfelli, séu ekki menn
til þess að brjóta slíka einokunarhlekki með
skynsamlegum fortölum og samningum og einbeita
sér að því að ná beinum viðskiptasamningum við
framleiðslufyrirtækin sjálf án danskrar meðal-
göngu.
Ríkisstjórnin verður að sínum hluta að taka
þetta mál til meðferðar. Samkvæmt stefnu núver-
andi ríkisstjórnar verður unnið að endurbótum á
sviði viðskiptamála. Tómt mál er að tala um frjálsa
verslun, ef leiðir viðskiptanna eru stoppaðar með
gamaldags sandpokavirkjum til þess að verja
gróðamaskínur framandi milliliða. - Tíminn leyfir
sér að halda því fram að hér sé slælega að verki
staðið af hálfu þeirra sem annast innkaup vöru til
landsins.
GARRI
AFTURKIPPUR
(íarri var nálægt útvarpstæki um
sexleytiö í fyrradag og stillti þaö
fyrir forvitnissakir á aöra „frjálsu"
útvarpsstöðina í Keykjavík til ad
heyra þar frcttir. Þar var fjallað
um hvaladeiluna sem, eins oj>
menn muna, var þá á viðkvæmu
stij>i og óvíst uin úrslit hennar.
Fréttamaður kynnti málið með
þeim orðum að „ufturkippur væri
koininn í hvaladeiluna". Á eftir
fylgdi svo stutt viötal við sjávarút-
vegsráðherra, og í því samtali sagði
frcttamaður við ráðherrann: „Það
getur þá brugðist til begfýa vona
um lausn deilunnar."
Sama kviild heyrði Garri svo
uftur fréttir en í þetta skipti á hinni
„frjálsu" stööinni. Þar var sagt frá
Ijótu máli, sem samkvæmt orðalagi
fréttumanns snérist um það að.
maöur nokkur hefði nauðgað
„Kópavogsbúa" í anddyri fjölbýlis-
húss þar syöra. Siðar í fréttinni
kom svo frum að þessi umræddi
Kópuvogshúi var kona.
IVIenn hafa dálitið stundað það
undanfarið að skamma fréttamcnn
frjálsu stöövanna fyrir óvandað
mállár. Dæmin sýna, því miöur, að
þessi gugnrýni á rétt á sér.
Ambögur í máli
Að því er varöar afturkippinn i
hvaladeilunni, þá scgir máltilfinn-
iug Garra honuni að afturkippur
koini ekki í unnaö en það sem
menn vona að lcysist farsællcga og
verði til góös. Ilunn hefði því sagt
hér að afturkippur væri kominn í
viðræðurnar um lausn hvaladeil-
unnar. Slíkar viðræður vona ullir
að leysist farsællega, en framhald
hvaladeilunnar sem slíkrar er síöur
en svo eftirsóknarvert.
Líka segir ináltiinnning Garra
honum að hetra sé að tala annaö
hvort um að eitthvað geti hrugðist,
eöa þá að um citthvað geti brugðið
til beggja vona. Ef menn blanda
þessu tvennu saman minnir það
Garra helst á hrandarann um það
aö konia eins og þjófur úr heiðskíru
lofti.
Um Kópavogsbúann cr það að
segja að notkun slík orðs í þessu
tilviki veldur því að Garra vcrður
fyrst fyrir að spyrja hvort umrædd-
ur aöili hafi ekki verið karlmaður,
og hvarfla þá að honum spurningar
scm hann biðst undan aö ræða á
prenti. Og rökstuddan grun hefur
hann uin að svo verði fleirum.
En uin allt þetta gildir að hér eru
á fcröinni amhngur af þeirri tegund
sem þjálfaðir fjölmiðlamenn láta
ekki út úr sér. \ öllum alvöru
ijölmiðlum er reynt aö ráöa ekki
aðra til starfa en þá sem hafa
fullnægjandi tök á móöurmálinu.
Varðstaðan um
íslenskuna
Nú myndi það vitskuld æra ó-
stöðugan að fara að elta ólar við öll
þau skrautlegu málblóm sem vaxa
á akri nýju og „frjálsu" Ijöhniðl-
anna. Garri telur sig satt að segja
hafa ýmsu þarfara að sinna en aö
gera pistla sína að cinhvcrri alls-
herjar ruslakistu fyrir slíkt.
En hitt er annað inál aö það er
allt annaö en eftirsóknarverð þró-
un ef „frjálsu" Ijósvakainiðlarnir
eiga eftir að verða til þess að riða
móðurmálinu á slig. Jafnt dagblöð-
in sem ríkisútvarpið hafa með fáum
undantekningum gætt þess vel að
fara sómasamlega með íslenska
tungu. Meira að segja Morgun-
blaðið hefur gert þetta.
Á hinum svo nefndu „frjálsu"
Ijósvakafjölmiðlum ráða hins veg-
ar markaðslöginálin ein saman.
Þar sjá menn í verki frjálshyggj-
una, sem sjálfstæðismenn hafa
hvað mest haft á oddinum siðustu
árin. Hún innifclur þaö aö menn-
ingarverðmætin eru ekki sett á
oddinn. Mestu máli skiptir þar að
vekja á sér sem mesta athygli, gera
sem mcstan hávaöa og láta sem
flesta taka eftir sér.
Alvöru fjölmiðlamenn líta á það
sem siðferðilega skyldu sina að
umgangast móðurmálið mcð
fyllstu virðingu. Þeir gera sér grein
fyrir að þar eru þeir með i höndun-
um fjöregg þjoöarinnar, sem gæti
kostað hana sjálfstæðið ef almennt
væri misfarið meö það. Þess vegna
leggja þeir sig frain við að ná á því
sem bestuni tökum og halda sér
síðan í stöðugri þjálfun.
Hávaöaseggirnir á „frjálsu"
stöðvunum hugsa hins vegar ckki
þannig. Þeir eru ráðnir til að vera
hressir, og í hcrbúðum þcirra verð-
ur menningin ekki aðalatriði nema
svo ólíklcga vilji til að hægt sé að
fella hana að hinum óheftu mark-
aössjónarmiöum frjálshyggjunnar.
Það má hver sem vill bera Garra á
brýn ihaldssemi af þessu tilefni, en
í efnunt sein þessum telur hann þó
að hæfileg ríkisforsjá sé það sem á
þurfi að halda. Garri.
VÍTTOG BREITT
Fjárlög í skugga
skattsvika
Nær liálfu ári eftir að kjósendur
röðuðu fulltrúum sínum á þingsest
löggjafarsamkundan á rökstóla að
ræða landsins gagn og nauðsynjar,
En þingflokkarnir hafa fyrir löngu
lagt blessun sína yfir ríkisstjórn,
sem margt hefur afrekað án að-
stoðar eða afskiptasemi Alþingis.
Senn líður að setningu Alþingis
og eitt fyrsta plaggið sem fyrir það
verður lagt eru fjárlögin. Að venju
verða þau mikil að vöxtum og
minnka síst þrátt fyrir háværar
kröfur um niðurskurð og margend-
urtekin loforð um svoleiðis aðgerð-
ir.
Uppsafnaður halli á ríkissjóði er
sú arfleifð sem nýr fjármálaráð-
herra tekur við og hefur haft stór
orð um að hann ætli að kveða í
kútinn.
Hann hefur nú setið við ásamt
liði sínu í fjármálaráðuneytinu við
að semja búreikningana fyrir næsta
ár og er hver að verða síðastur að
fá tölur á tekju- og gjalda liðum til
að stemma saman. Þaðernefnilega
tími til kominn að fara að prenta
doðrantinn.
Einhver mciningarmunur mun
vcra í ríkisstjórninni um hvar á að
afla tekna og hvar að skera eins og
gengur. En hvað eru nokkrir mill-
jarðar milli vina?
Einföld hagspeki
Til að mæta auknum útgjöldum
og til að minnka fjárlagahallann
verður að auka innstreymið í lands-
sjóðinn og takmarka það sem úr
honum er ausið. Þetta er svo
einföld hagspeki að það er nánast
aulalegt að minnast á það, hvað þá
setja á prent. En um þetta snýst nú
landsstjórnin að mestu leyti.
Það eru mörg ljón í veginum
þegar fara á að stemma bókhaldið.
Fastir liðir eins og venjulega eru
svo fyrirferðarmiklir í ríkisútgjöld-
unum, að Jón Baldvin, fjármála-
ráðherra, segist ekki sjá aðrar
leiðir til að ráða þar einhverja bót
á, en að breyta lögum í stórum stíl.
Fjárlagagerðin er nefnilega rígföst
í löngu efndum loforðum.
Skattsvik og söluskattsþjófnaður
er stundaður í svo stórum stíl, að
aldrei þyrfti að koma til halla á
rekstri ríkissjóðs ef það þjóðar-
sport hefði ekki náð þeirri út-
breiðslu sem raun ber vitni.
En skattalögin virðast koma í
veg fyrir að mögulegt sé að koma í
veg fyrir þau afbrot. Fjármálaráð-
herrann okkar er sjaldnast myrkur
í máli, og segir að skattsvik verði
ekki úr sögunni nema að skattalög-
in verði einfölduð. Þetta er engan
veginn ný kenning, en það hlýtur
að vera meira að marka hana þegar
hún er sett fram af yfirmanni allra
ríkisfjármála.
Hins vegar skýtur það nokkuð
skökku við að tala um einföldum
skattalaga nokkrum vikum eftir að
búið er að flækja söluskattsákvæði
á eins glæsilcgan hátt og gert var
með því að setja aðra skattpró-
sentu á einhverjar matvælategund-
ir en á annan söluvarning. Síðan
kvarta kaupmenn yfir að þeir verði
að svíkja skattinn nauðugir viljug-
ir, eða að snuða sjálfa sig. Áf
tvennu illu er líklega nær að snuða
ríkið, að minnsta kosti frá sjónar-
hóli kaupmanna.
Sökudólgar og
fórnarlömb
Skattsvikin hafa lengi verið mik-
ið áhyggjuefni ráðamönnum. Um
þau hefur verið rætt leynt og ljóst
og svimandi upphæðir verið nefnd-
ar þegar þeir eru að vandræðast
með þau á opinberum vettvangi.
En þegar til kastanna kemur sýnist
að ekkert sé hægt að gera í málun-
um. Skattalögin eru svo flókin og
undankomuleiðirnar svo margar,
að gefist er upp áður en á hólminn
er komið og allt situr við sama.
En við Austurvöll er alltaf hægt
að rifja upp gamalt húsráð, sem
alltaf gefst vel þegar aura vantar í
kassann. Að hækka skatta á þeim
sem auðvelt er að ganga að og
alltaf borga. Það er miklu einfald-
ara og þægilegra en að fara að
vasast í íagabreytingum og jafnvel
endurskoða forn lög um útgjöld
sem fæstir vita lengur hvaða til-
gangi þjóna.
Ef marka má þær tölur sem
ábyrgir stjórnmálamenn nefna um
upphæðir skattsvika er sýnt að þær
eru hærri en fjárlagahallanum
nemur.
Eignaaukning er svo gott sem
skattfrjáls. Engum dettur samt í
hug að það fyrirbæri eigi sinn þátt
í þeirri spennu sem nú er sagt að
ríki í fjármálakerfinu. Nú heitir
það að það séu eingöngu réttmætar
kröfur launþega um að staðið sé
við launagreiðslur samkvæmt
rauða strikinu, sem eru að setja
allan efnahaginn í rúst.
Ekki nema von að fjárlagagerðin
sé erfið þegar hvergi er leitað eftir
fé nema í vösum launþega. OÓ