Tíminn - 16.09.1987, Blaðsíða 10

10 Tíminn
VETTVANGUR
Utvegs-
banka*
málið
fram að einstakir bankaráðsmenn í
Útvegsbanka íslands hf. hafa for-
göngu um að kaupa bankann. Petta
gæti valdið þeim erfiðleikum við að
gæta þeirra hagsmuna, sem þeim ber
að gæta gagnvart eigendum
bankans, hversu mætir menn, sem
þeir annars kunna að vera. Sérstak-
lega yrði þetta erfitt viðfangs ef til
þess kæmi að knýja verðið niður, en
allt virtist stefna að þvf að sjávarút-
vegsfyrirtæki hefðu ekki áhuga á
kaupunum á því verði, sem upp var
sett. Og þess skyldu menn jafnan
gæta að kaupa ekki úr eigin hendi,
það sem þeim er falið til varðveislu.
í viðtali við Morgunblaðið þann
26. ágúst segir Kristján Ragnarsson
bankaráðsmaður í Útvegsbanka ís-
lands hf.: „Það hafði verið rætt í
okkar hóp um að bjóða Sjávar-
afurðadeild SÍS þátttöku í þessari
hlutafjársöfnun okkar ef hún hefði
fengið að ganga fyrir sig með eðlileg-
um hætti til hausts,...“ Til hvers
þurfti að bjóða Sjávarafurðadeild
SÍS þátttöku? Upp á hvað var verið
að bjóða? Sjávarafurðadeild SÍS gat
hvenær sem var gengið inn í banka
og keypt hlutabréf fyrir allt að 50
milljónir króna á þeim kjörum, sem
ríkissjóðurbauð. Gat nokkurástæða
verið til að bjóða Sjávarafurðadeild-
inni þátttöku til þcss að ná þeim
kjörurn, sem öllum stóðu opin? Nei,
auðvitað ekki. Og af hverju gekk,
Landssamband ísl. útvcgsmanna
ekki strax frá sínum hlutabréfakaup-
um á þessum kjörum?
í sumar hafa stöðugt verið fréttir
um að Útvegsbankinn stæði í raun
miklu verr en áður hefði verið talið.
Þetta hefur veikt möguleika á hag-
stæðri sölu hlutabréfa mjög mikið.
Friðrik Pálsson segir t.d. í viðtali við
DV þann 15. ágúst. „Aftur á móti
voru þessir aðilar ekki tilbúnir til að
kaupa köttinn í sekknum, vildu fá að '
sjá hvernig lokauppgjörið á bankan-
um væri.“ Ekki ósennilegt að þetta
sé höfuðskýringin á því hvers vegna
dregið var að ganga frá kaupum á
hlutabréfuin þeim, sem þó var búið
að samþykkja að kaupa.
Ríki heildsalinn
Á síðasta vetri hentaði það Þor-
steini Pálssyni, núverandi forsætis-
ráðherra, að segja að hann hefði
engin afskipti haft af því að Albert
Guðmundsson hélt sæti sínu sem
efsti maður á lista Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík. Það mál væri alfarið
í höndum fulltrúaráðsins í Reykja-
vík. Núna um daginn hentaði þess-
um sama Þorsteini að segja að hann
hafi þurft að leggja sig allan fram við
að fá fulltrúaráðið til þess að fallast
á að Albert yrði áfram í efsta sætinu.
Eins og af þessu má sjá eru til þeir
menn, sem treysta sér til að segja
það sem þeim hentar hverju sinni,
án tillits til þess, sem þeir hafa áður
sagt og án tillits til þess sem raun-
verulega gerðist. Það kom fram í
öllum blöðum að Þorsteinn Pálsson
hefði hótað stjórnarslitum ef sam-
vinnufyrirtækjunum fjórum yrðu
seld hlutabréfin í Útvegsbankanum.
Þetta var á allra vitorði og var lengi
vel ómótmælt, eða á meðan það
hentaði. Nokkru síðar sýndist Þor-
steini að betra væri að kannast
ekkert við þetta og réðst að Val
Arnþórssyni með dólgslegum hætti.
Og nú þarf Þorsteinn Pálsson að
finna rök fyrir því að hann og
flokkur hans leggjast af þvílíkum
þunga gegn kaupum fjögurra fyrir-
tækja samvinnumanna á hlutabréf-
um í Útvegsbankanum. Fyrsta mál á
dagskrá er að kalla fjögur íýrirtæki eitt
fýrirtæki. Næsta mál á dagskrá er að sýna
fram á að hann og flokkur hans haíi aíltaf
verið þeirrar skoðunar að ekki eigi
að selja einu fyrirtæki meirihluta í
bankanum. f viðtali í DV þann 28.
ágúst segir hann: „Fyrrverandi við-
skiptaráðherra fékk fyrirspum frá
einum heildsala sem vildi kaupa
meirihlutann í bankanum. Því var
svarað alveg skýrt og skorinort að
slíku tilboði yrði hafnað á þessari
forsendu, að við vildum ekki einn
aðila.“
Sem sagt, það er til heildsali, sem
getur keypt meirihlutann í Útvegs-
bankanum. í sama viðtali kemur
fram að Sambandið sé orðið svo
öflugt að setja þurfi sérstök lög til
höfuðs því. Þó þarf Sambandið, sem
er þó stærsta heildsala landsins, fyrir
utan aðra starfsemi, að fá fleiri
fyrirtæki sér til aðstoðar til þess að
kaupa þennan meirihluta hluta-
bréfa. En það er til heildsali, sem
getur gert þetta einn. Það er til
heildsali, sem getur keypt meirihluta
hlutabréfanna í Útvegsbankanum,
en þegar allt íhaldið í sjávarútvegin-
um lagði saman tii þess að bjarga
Útvegsbankanum frá Sambandinu,
gat það ekki skrapað saman nema
fyrir einum þriðja. Voldugur er
þessi heildsali, en það þarf engin lög‘
gegn honum. Og það sem meira er,
enginn hefur getað látið sér detta í
hug hvaða heildsali þetta er, af því
að enginn heildsali sker sig svo úr í
auði að hægt sé að benda á hann og
segja að þetta sé ríki heildsalinn.
Þetta ríkidæmi virðist því vcra al-
gengt meðal heildsala.
Nú veit ég það að einhverjir
heildsalar eru vel efnaðir og er
ekkert nema gott um það að segja,
ef það hefur gerst á heiðarlegan
hátt, sem vonandi er algengast. En
samt er ég hræddur um að þessi ríki
heildsali, sem getur keypt meirihluta
í Útvegsbankanum sé ekki til núna,
þetta sé einnota heildsali, búinn til á
stundinni til að auðvelda ákveðna
tegund af málflutningi. Slíkan mál-
flutning má ekki láta óátalinn.
Auðhringalöggjöf
Samkeppni er nauðsynleg. En hún
er ekki allra meina bót. Hún getur
verið grimm og haft hörmulegar
afleiðingar fyrir einstaklinga og
hópa. Það er byggð kartöfluverk-
smiðja. Allir útreikningar sýna að
þetta geti orðið gott fyrirtæki, sem
efli atvinnulíf á staðnum og auki
hagsæld byggðarlagsins. í upphafi
virðist þessi ákvörðun rétt. En þegar
byggð er önnur kartöfluverksmiðja í
kjölfarið, sem hefur betri markaðs-
stöðu og tekur stóran skerf af mark-
aðnum, þá reynist þessi ákvörðun
ekki lengur rétt og leiðir til hörm-
unga fyrir byggðarlagið. Slíkar eru
afleiðingar samkeppninnar oft, þó
að samkeppnin skili þjóðfélaginu í
heild fram á við.
Það eru ekki síður teknar rangar
ákvarðanir í samvinnufélögunum en
í hlutafélögum og fyrirtækjum í
einkaeign. Vandamál samvinnufé-
laga felast oft í tregðu við að fylgja
eftir breytingum á þjóðfélaginu,
tregðu við að viðurkenna að þessi
þjónusta eða hin, sem fólkið er
orðið vant og vill gjarnan hafa, er
1 orðin of kostnaðarsöm og félagið fái
ekki risið undir þeim kostnaði. Sam-
vinnufélög geta farið á hausinn eins
og önnur fyrirtæki, ef ekki er fyllsta
aðgæsla í rekstrinum.
Fyrirtæki samvinnumanna og
samvinnuhreyfingin í heild hafa orð-
ið fyrir áföllum og eiga vafalítið eftir
að verða fyrir áföllum, af því að það
er lífsins gangur. Samt sem áður
hefur samvinnuhreyfingin fullan hug
á því að taka fyllsta þátt í framfara-
sókn þjóðarinnar, hér eftir sem hing-
að til. Markmið hvers samvinnufél-
ags er að efla hag félagsmanna og
þar með þjóðfélagsins í heild. Nái
hún þessum markmiðum mun sam-
vinnuhreyfingin eflast, öllum til
góðs. Markmið annars atvinnu-
rekstrar eru sjálfsagt þau sömu í
meginatriðum. Nái þau fram að
' ganga verður það þjóðfélaginu til
góðs. Og vonandi fær eðlileg sam-
keppni í milli forma atvinnurekstrar
og einstakra fyrirtækja að blómgast
á eðlilegan hátt þjóðfélaginu til
góðs, þó að einstök áföll verði.
Sjálfstæðisflokkurinn telur sig
meðal annars vera málsvara ein-
staklingsframtaks og frjálsrar sam-
keppni. Mörg fyrirtæki, sem rekin
eru af flokksmönum í þeim flokki,
standa í harðri, heiðarlegri og
skemmtilegri samkeppni við sam-
vinnufélögin. Hitt er þó miklu al-
gengara að þeir þoli enga samkepp-
ni, hvorki við samvinnuhreyfinguna
né aðra. Þeir kvarta og kveina, æpa
og veina, í hvert skipti sem þeir
verða fyrir samkeppni. f þeirra aug-
um er öll samkeppni óheiðarleg. Og
þeir hrópa á flokkinn um aðstoð.
Það er ekki að ófyrirsynju að þessir
menn hafa hlotið nafngiftina pils-
faldakapítalistar.
Framganga Sambandsins í Út-
vegsbankamálinu kallar á auð-
hringalöggjöf, segir Þorsteinn Páls-
son forsætisráðherra í DV þann. 28.
ágúst. Hver var framganga Sam-
bandsins í Útvegsbankamálinu?
Hún var sú að taka tilboði ríkisins í
hlutabréf Útvegsbankans í því skyni
að taka þátt í endurskipulagningu
bankakerfisins í samræmi við stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Hún
var sú að ætlast til þess að eðlilegar
viðskiptareglur gildi í þjóðfélaginu.
En þetta er ekki í fyrsta skipti að
flokkur frjálsrar samkeppni hótar
þvingunum til þess að hindra sam-
keppni. Samvinnufélögin eru ekki
alltaf sigurvegarar í samkeppninni
hér á landi. En í hvert skipti sem þau
verða ofan á, hrópar flokkur frjálsr-
ar samkeppni að það verði að koma
í veg fyrir þetta.
Víða um hcim eru lög um hringa-
myndanir til þess að vernda hags-
muni atvinnulífsins og hagsmuni
neytenda. Þó að ströngustu lög, sem
nú eru í gildi, t.d. bandarísku lögin,
væru tekin upp óbreytt hér á landi,
myndi það engu breyta fyrir sam-
vinnuhreyfinguna. Til þess að
kreppa að íslensku samvinnuhreyf-
ingunni yrði að setja sérstök lög,
sem væru án fordæma annars staðar,
lög sem alfarið væri beint að íslensku
samvinnuhreyfingunni. Vonandi á
samvinnuhreyfingin hér á landi eftir
að vaxa og dafna og eflast frá því
sem nú er til hagsbóta fyrir allan
almenning í landinu. Og við verðum
að vona að við eigum ekki eftir að
búa í þjóðfélagi þar sem þingmeiri-
hluti tæki sér fyrir hendur að hindra
framgang þeirrar atvinnustarfsemi,
sem samvinnuhreyfingin rekur. Við
verðum að vona að valdi verði aldrei
beitt í þjóðfélaginu á þann hátt.
Þeir eru margir, sem telja að
Sjálfstæðisflokkurinn sé of stór.
Meðal þeirra er sá sem þetta ritar.
Ég tel að þjóðfélaginu væri betur
borgið ef Sjálfstæðisflokkurinn væri
minni, jafnvel töluvert minni en
hann varð í síðustu kosningum. Ég
hygg verulegur meirihluti þjóðarinn-
ar sé svipaðrar skoðunar. En guð
forði okkur frá því að nokkurn tíma
komi upp sú skoðun að það beri að
hefta framgang Sjálfstæðisflokksins
með valdboði. Það er vont þjóðfélag
þar sem slíkar skoðanir fá byr undir
báða vængi. Framgang Sjálfstæðis-
flokksins á ekki að hefta með neinu
öðru en rökum og málafylgju.
Þeir eru margir, sem telja að
útbreiðsla Morgunblaðsins sé alltof
mikil, áhrif þess séu alltof mikil.
Ekki mótmæli ég því. En Morgun-
blaðið hefur áunnið sér þetta sjálft í
samkeppni við önnur blöð, að vísu
með meiri stuðningi fjársterkra aug-
lýsenda en önnur blöð hafa átt kost
á. En við skulum vona að aldrei
komi upp sú staða í þjóðfélagi að
rétt verði talið að hindra útbreiðslu
og áhrif Morgunblaðsins með vald-
boði. Engu að síður getum við
vonað að áhrif þess minnki fyrr en
síðar í heiðarlegri samkeppni. En í
þessu efni er Sjálfstæðisflokkurinn
að leika sér að eldi og óvíst er hver
kynni að brenna í þeim eldi. En þó
er það oftast þar sem slíkur eldur er
kveiktur að allir brenna.
Miðvikudagur 16. september 1987
lllllllllllllllllll ÍÞRÓTTIR
Evrópukeppnin í knattspyrnu:
Fyrsta umferð, fyrri leikir liðanna. Síðari leikir
liðanna verða eftir hálfan mánuð.
Evrópukeppni bikarhafa
ÍA - Kalmar FF (Svíþjóð)......................0-0
Beggen (Luxemb.)-Hamburger SV (V-Þýskal.). 0-5
(Labbadia 10. og 69., Laubinger 44., Okonski 58., Dittmar 82.)
Sporting (Portúg.)-Swarowski Tirol(Austurr-) . 4-0
(Sealy 3. og 42., Cascavel 24. víti, 82.)
Evrópukeppni félagsliða
Austria Vín (Austurr.)-Leverkusen (V-Þýskal.). 0-0
Bohemians (Írlandi)-Aberdeen (Skotlandi) ... 0-0
Mjöndalen (Noregi)-Bremen (V-Þýskal.).........0-5
(Riedle 6. og 86., Ordenewitz 53., Sauer 55., Nolter 63.)
Glasgow Celtic (Skotl.)-Dortmund (V-Þýskal.). 2-1
(Walker 5., Whyte 87.)-(Mill 63.)
Guðjón Þórðarson þjálfari IA:
»Versta sending
sem við gátum
fengið hingað“
„Þessi dómari er versta sending
sem við gátum fengið" sagði Guðj-
ón Þórðarson þjálfari í A eftir leik
ÍA og Kalniar í gærkvöldi. Að-
spurður uin hvort hann héldi að
tap Norðmanna gegn íslenska
landsliðinu ■ síðustu viku hefði haft
áhrif á dómgæsluna sagðist Guðjón
varla getað ætlað nokkrum dómara
slíkt, þessi maður hefði bara ekki
verið vandanum vaxinn. Guðjón
nefndi til samanburðar dómara frá
Luxembúrg sem dæmdi leik IA og
Beveren í Evrópukeppninni árið
1984. Sá mun hafa dæmt eitthvað
líkt því sem áhorfendur á Akranesi
fengu að sjá í gærkvöldi og var
hann sviftur dómararéttindum sín-
um eftir leikinn.
Guðjón var greinilega ekkert á
því að gefa eftir í seinni leiknum,
„við ætlum okkur ekki að tapa úti,
það er alveg ljóst,“ sagði hann og
bætti því við að þeir Skagamenn
myndu leggja áherslu á þétta vörn
í þeim leik en beita svo skyndisókn-
um þar sem Svíarnir þyrftu að sigra
■ leiknum og þyrftu því að sækja
meira en í dag; „ég á fljóta fram-
herja sem geta vel ráðið við það,
við skulum bara vona að við fáum
að vera 11 inná allan leikinn.“
Leikinn í gærkvöldi var Guðjón
alveg ánægður með ef dómgæslan
er frátalin. „Við erum alveg sáttir
við þetta, að gera jafntefli tíu á
móti ellefu.“ sagði Guðjón Þórðar-
son.
Leikmenn IA voru almennt í
miklum vígahug eftir Ieikinn, fok-
vondir út ■ dómarann en augljós-
lega allir á því að sýna Svíunum ■
tvo heimana að hálfum mánuði
liðnum. - HÁ
Sigurður Lárusson:
r
nOhress að vinna
bara ekki leikinn“
„Þetta var mjög ósanngjarnt,“
sagði Sigurður Lárusson fyrirliði
ÍA um það atvik þegar Guðbirni
Tryggvasyni var vikið af leikvelli í
leik 1A og Kalmar ■ gærkvöldi.
„Ég held að hann [dómarinn] hafi
verið að missa tökin á leiknum og
hafí dæmt svona strangt þess
vegna,“ sagði Sigurður og var
greinilega alveg gáttaður á þessum
dómi, líkt og aðrir sem sáu atburð-
inn.
- Ertu ánægður með leik ykkar
manna burtséð frá þessu atviki?
„Ég er nú bara óhress með að
vinna ekki þó við værum einum
færri, við áttum þrjú eða fjögur
mjög góð marktækifæri en þeir
bara eitt,“ sagði Sigurður Lárus-
son. Hann sagði jafnframt að sér
litist ágætlega á seinni leikinn sem
verður í Svíþjóð eftir hálfan
mánuð. „Ef við spilum eins og í
dag þá komumst við áfram,“ sagði
Sigurður.
- HÁ
Enska knattspyrnan:
Liverpool
Reuter
Liverpool sigraði Charlton 3-2 ■
1. deild ensku knattspyrnunnar í
gærkvöldi. Charlton náði foryst-
unni tvívegis í leiknum áður en
Liverpool náði að tryggja sér sigur
og færast þarmeð upp í 3. sæti
deildarinnar.
Garth Crooks skoraði fyrra
mark Charlton með góðu skoti en
John Aldridge jafnaði aðeins mín-
útu síðar. Collin Walsh kom Charl-
sigrar enn
ton aftur yfir með marki úr auka-
spyrnu af 25 m færi en Alan
Hansen og Steve McMahon
tryggðu þeim rauðu sigurinn seint
í leiknum.
í 2. deild urðu úrslit þessi: Barn-
sley-Swindon 0-1, Birmingham-
Blackburn 1-0, Huddersfield-
Leeds 0-0, Hull-Shrewsbury 1-1,
Middlesbrough- Bournemouth 3-
0, Sheffield Utd.-Crystal Palace
1-1.