Tíminn - 10.01.1988, Síða 10

10 Tíminn
Sunnudagur 10. janúar 1988
„ELDLEG SVERГ
- sagt frá fjöldamorðum Vestfirðinga á spænskum
skipsbrotsmönnum 1615
Eldingar ristu himinhvolfið og
hvítfextar öldur æddu um ísa-
fjarðardjúp að morgni sunnudagsins
15. október árið 1615. Kolamyrkur
var á og menn þeir sem gengu frá
kotinu í Æðey þennan morgun sáu
varla handa sinna skil. Á milli sín
báru þeir hryllilega lemstruð lík,
flegin og kramin eftir skálmar, ljái,
kylfur og önnur tól, sem orðið höfðu
hinum snauðu sjósóknurum við
Djúp að vopni, þegar þcir hurfu frá
vanalegu búhokri sínu um stund, til
þess að frenija ein verstu voðaverk
sem Islandssagan greinir frá og áttu
ekki sinn líka frá því á Sturlungaöld.
Líkin höfðu verið flett klæðum og
vígamennirnir búnir að skipta þeim
á milli sín. Spjarir þessar voru hins
vegar orðnar svo ataðar blóði og
tuggnar eftir lagvopnin að mcira að
segja þessi bláfátæki lýður vildi ekki
brúka þau, þegar til kom. Líkunum
var steypt í brimgarðinn neðan sjáv-
arhamra í Æðey. Morguninn eftir
voru þau komin á land fyrir utan
ísafjarðardjúp, þar sem heitir á
Fæti. Vígamennirnir skyrptu í
lófann, því enn áttu þeir eftir að
bæta um betur.
Þeir ógæfusömu menn sem kastað
var fyrir sjávarhamrana þennan
morgun voru langt að komnir. Þeir
voru Spánvcrjar frá Baskafylkjunum
á Spáni, en nokkrir franskir, frá
Gascogne. Þetta voru skipreka hval-
veiðimenn og hafa trúlega engir
skipbrotsmenn á íslandi fengið aðrar
eins viðtökur fyrr né síðar og það
þótt leitað væri meðal lleiri þjóða.
„ÞESSIRILLVILJUÐU
KUMPÁNAR"
Á fyrri hluta sautjándu aldar fóru
Spánverjar að venja komur sínar til
íslands til hvalveiða. Menn hafa
fyrst sögur af þeim árið 1613, en það
ár og hið næsta komu nokkur hval-
veiðiskip að Vestfjörðum og gerðu
skipverjar þar talsverðan usla með
gripdeildum og hnupli. Ekki er vitað
annað en að íslendingar hafi þá látið
þá óáreitta það sinnið, en hins vegar
sendu þeir konungi kvörtunarbréf
vegna þeirra, því í apríl kom til
íslands konungsbréf, þar sem Kristj-
án fjórði segir umbúðalaust að lands-
mönnum sé heimilt að „vinna svig á
þessum illviljuðu kumpánum, sem
leitast við að ræna og rupla þegna
vora á íslandi," og leggja þá að velli
með hverju því móti og á hvern hátt
sem vera skal.
16 HVALVEIÐISKIP
Vorið 1615 lágu 16 hvalveiðiskip,
spönsk, norður af Hornströndum og
lentu þau í hafísnum, því þetta var
mikið ísaár, jafnt til lands sem
sjávar. Svo lítur út sem tveir bátar
hafi hrakist frá skipum þessum til
strandar um vorið. Bátamennirnir
voru þjakaðir eftir hrakninginn og
hefði því verið sjálfsagt að hlynna að
þeim eftir megni, en það var nú
eitthvað annað. Þvert á móti tóku
Strandamenn til þess ódrengskapar-
bragðs að ráðast á þá að ástæðulausu
Braut nú skipin á nesinu, en Spánverjar fengu bjargað litlu einu af farminum, þar á meðal byssum og víni.
og ætluðu að drepa þá. Þarna var
mikill liðsmunur, því Spánverjarnir
voru 13, en Strandamenn 30. Samt
lauk svo að Strandamenn flýðu og
urðu sumir sárir. Var þessi bardagi
kallaður Eyjaupphlaupið í frásögn
Jóns lærða af vígunum, en hann var
þar sjálfur viðstaddur. Bátarnir
munu hafa legið við Strandir fram
eftir sumrinu og er þess ekki getið
að frekari skærur hafi orðið með
mönnum að sinni.
MARTIN DE VILLA FRANCE
Þegar ísa leysti héldu flest skipin
af stað heimleiðis, en þrjú komu inn
á Reykjafjörð á Ströndum nálægt
miðju sumri. Hafa þau líklega verið
að leita bátanna sem villst höfðu frá
þeim.
Skipstjórarnir hétu Pedro de Ag-
gvidre (Pétur), Stephan de Tellaria
(Stefán) og Martin de Villa France