Tíminn - 10.02.1988, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 10. febrúar 1988
Tíminn 5
Hinir heilbrigðu láta greina hvort þeir séu haldnir eyðni:
Jafnt og þétt fjölgar þeim hér á
landi sem hafa smitast af eyðni, en
enginn hefur látist af völdum henn-
ar nýlega. Um mánaðamót mars
og apríl verða næst gefnar út tölur
yfir fjölda smitaðra og látinna af
völdum eyðni. Eyðnisjúklingar
bætast ekki ört í þann hóp, sem
læknar fá til meðferðar, en stöðugt.
Langflestir búa sjúklingarnir í
Reykjavík eða nágrenni. Island er
á svipuðu róli og nágrannalöndin
hvað þetta varðar, þótt bent hafi
verið á að hér séu bestu skilyrði til
að sporna við faraldrinum.
Dr. Haraldur Briem, smitsjúk-
dómafræðingur, var spurður hvort
herferðin gegn eyðni hefði brugðist
eða hvort honum sýndist hún hafa
borið árangur.
„Stórt er spurt! Satt að segja
vitum við það ekki. Til þess þurfum
Haraldur Brietn, smitsjúkdóma-
sérfræðingur.
við betur að kynnast hvernig atferli
fólks er.“
Dugar fræðsluherferðin?
„Það hafa verið gerðar kannanir
á vegum Félagsvísindastofnunar og
nú síðast hjá Gallup á þvf hvað
fólk veit um sjúkdóminn. Það veit
hvernig það smitast, en hefur oft
rangar hugmyndir um smitleiðir.
T.d. telur það að eyðni smitist af
klósettsetum og í matvælum, sem
ekki er rétt. En 99% íslendinga
þekkja aðalsmitleiðir sjúkdómsins,
sagði dr. Haraldur.
„Hinni spurningunni er ósvarað
hvort vitneskjan um hvernig þetta
smitast valdi því að fólk breyti
atferli sínu. Slík könnun hefur
ekki verið framkvæmd, en án
hennar vitum við þetta ekki.“
Það hefur ekki verið kannað
hvort fræðslan, sem landlæknis-
embættið og fleiri skyldir aðilar
hafa staðið að, hafi dugað til að
fólk breytti háttum sínum í sam-
ræmi við hættuna á eyðni. í samtali
við dr. Harald kom fram að hér
væri í raun um hið sama að ræða
og reykingar. Þótt reykingamönn-
um sé ljós skaðinn sem reykingar
valda, hætta þeir margir ekki að
reykja.
„Yfirleitt gildir það um þá eyðni-
sjúklinga sem uppgötvast hafa
hérlendis í áranna rás að þeir hafa
komið til læknismeðferðar vegna
einhverra sjúkdómseinkenna. Það
er mjög fátítt að einstaklingur,
sem kennir sér einskis meins, en
kemur til að láta athuga hvort hann
beri eyðnismit, greinist með smit.
Þannig gerist þetta ekki. Það koma
afar fáir úr áhættuhópunum svo-
kölluðu til að láta greina sig. Ann-
ars staðar er mikill meirihluti
þeirra sem haldnir eru eyðni ein-
kennalausir. Því er alls ekki þannig
farið hjá okkur. Það verður að
segjast eins og er, að þeir sem eru
í áhættu að smitast koma mjög
ógjarnan."
Dr. Haraldur sagði að það kæmu
mjög margir til prófunar, en lang-
flestir þeirra væru í ákaflega lítilli
hættu að verða smitaðir. Þeir borg-
arar væru heilbrigðir, en létu sér
ekki á sama standa.
„Þetta er sjúkdómur, sem alls
ekki er búinn að vera, heldur
breiðist þegjandi og hljóðalaust út,
en vonandi mjög hægt. Vonandi
deyr hann út. Við vitum því miður
ekkert um það.“ þj
Ólafur Ólafsson, landlæknir:
Alnæmissjúklingum
iðulega útskúfað
„Það er alveg rétt hjá forsvars-
mönnum Samtakanna 78 að
fræðsla okkar um alnæmi er síður
en svo gallalaus. Fyrst framan af
fundust nokkrir sýktir þegar þeir
komu í mótefnamælingu, en á
síðasta ári fundust sýktir einungis
þegar þeir komu veikir, eða þegar
vissir hópar voru athugaðir. Við
höfum bent á, að síðastliðin tvö ár,
höfum við talað um áhættuhegðun,
ekki áhættuhópa. Sá hópur sem
við höfum verið hvað smeykastir
við, eru þeir sem eru í fíkniefnum.
Hommar hafa sýnt mikla ábyrgð í
sínum málum, en fíkniefnaneyt-
endur ekki,“ sagði Ólafur Ólafs-
son, landlæknir í samtali við
Tímann, en á blaðamannafundi
Samtakanna 78 í gær, kom fram
gagnrýni á fræðsluherferð heil-
brigðisyfirvalda gegn alnæmi.
„Það verður einnig að viður-
kennast, að ungt fólk virðist ekki
hafa meðtekið fræðsluna nógu vel.
Það virðist að minnsta kosti ekki
sýna það í verki, frekar en erlendis.
Það kom meðal annars fram á
alnæmisráðstefnunni í London, að
sumir álíta að við séum búnir að
koma frá okkur nóg af upplýsing-
um, en vandamálið væri hvernig
hægt væri að fá fólk til að meðtaka
þær,“ sagði Ólafur.
Hann sagði einnig að í undirbún-
ingi væri víðtæk vinnustaða-
fræðsla, svo og fræðsla í skólum og
fjölmiðlum.
En hver er skýringin á því að
svo fáir mæta f mótefnamælingar
sem raun ber vitni?
„Ég held að skýringin sé meðal
annars sú, að þeir sem finnast
jákvæðir, þeim er iðulega útskúfað
úr þjóðfélaginu. Þeir missa vinnu
og húsnæði. Það er ástæða sem
menn þurfa að fara að taka alvar-
lega. Við þurfum að hafa áhrif á
fólk með eflingu fræðslu, sérstak-
lega með umræðu. Við höldum að
það virki betur en auglýsingar, því
þær snerta oft á tíðum ekki fólk.
Við munum því leggja á það
áherslu í framtíðinni að fá fræðsl-
una nálægt fólki," sagði Ólafur.
Þá sagði Ólafur að samvinna
Ólafur Ólafsson, landlæknir.
með Samtökunum 78 væri vissu-
lega fyrir hendi, og benti meðal
annars á að hann væri nú búinn að
mæla með hálfrar milljón króna
fjárveitingu þeim til handa.
-SÓL
Þorvaldur Kristinsson, formaður SamtOkanna 78 á blaðamannafundi
í gær.
Samtökin 78 um alnæmisvandamáliö:
Ástandið mun versna
Samtökin 78, félag lesbía og
homma, boðuðu til blaðamanna-
fundar í gær, til að kynna ráðgjafa-
og símaþjónustu félagsins um al-
næmi. Formaðursamtakanna, Þor-
valdur Kristinsson, sagði á þeim
fundi að áróðri heilbrigðisyfirvalda
gegn sjúkdómnum, væri á margan
hátt ábótavant.
„Vandamálið er ekki eingöngu
að koma skilaboðum til homma,
heldur er aðalvandamálið að koma
skilaboðum til karlmanna sem lifa
kynlífi með körlum og konum.
Þeir viðurkenna ekki að þeir séu
hommar, og taka því ekki áróður-
inn sem beint er til þeirra, til sín.
Þeir eru aðaláhættu- og útbreiðslu-
hópurinn," sagði Þorvaldur.
Þá kom fram á fundinum, að
samtökunum fyndist áherslupunkt-
ar heilbrigðisyfirvalda öfugsnúin.
Finnst þeim að meiri áhersla sé
lögð á að hvetja fólk til að fara í
mótefnamælingu, en minna um
forvarnarstarf. „Við eigum eftir að
upplifa okkar versta skeið með
sjúkdómnum, í kringum árið 1990.
Fólk sem finnst núna með sjúk-
dóminn, er ekki fólk sem hefur
farið af fúsum og frjálsum vilja í
mótefnamælingu, heldur hefur
sjúkdómurinn uppgötvast þegar
fólkið veiktist af einhverjum öðr-
um sjúkdómi," sagði Þorvaldur,
en það gæti verið eitt dæmi um að
áróðrinum sé ekki alveg beint að
réttum aðilum og að skortur væri á
félagslegri aðstoð.
Það eru ekki bara hommar sem
hringja í símaþjónustu samtak-
anna því að sögn Þorvaldar hringir
alls konar fólk í þá.
„Þegar fólk hringir til okkar, þá
spyr það oftast hvort það hafi
stofnað sér í einhverja hættu og
hvort það eigi að fara í mótefna-
mælingu. Við þessu eru engin al-
gild svör. Við veltum fyrir okkur
hvort viðkomandi sé í einhverri
hættu og síðan hvort að hann, eða
hún, sé tilbúinn til að horfast í
augu við sannleikann," sagði Þor-
valdur. Reykjavíkurborg er nú
með félagsfræðing í hálfu starfi og
binda samtökin miklar vonir við
starf hans. Þá er ríkið með hjúkr-
unarfræðing sem sinnir sjúkum.
„Þetta er allt til bóta, en kemur
grátlega seint, ekki fyrr en um
síðustu áramót. Við höfum líka
misst forskotið á áróðurstæknina.
Samtökin 78 hafa betri aðstöðu til
að ná til homma, en ríkið, en við
getum ekki tekið á okkur ábyrgð-
ina frá heilbrigðisyfirvöldum,"
sagði Þorvaldur.
Nú er vitað um 39 einstaklinga
hér á landi sem eru smitaðir af
alnæmi og fimm manns eru með
sjúkdóminn á lokastigi.
Síma- og ráðgjafaþjónusta sam-
takanna er á mánudags-, miðviku-
dags- og fimmtudagskvöldum milli
kl. 20 og 23 og vinna 15 manns í
hópnum. -SÓL