Tíminn - 11.02.1988, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 11. febrúar 1988
Tíminn 5
Ný staða að koma upp á vinnumarkaði:
Vinnuframboð minnkar
við staðgreiðsluna
Fjöldi launþega, sem ráðið geta yfirvinnu sinni að einhverju, skorast
nú eins og þeir geta undan því að þurfa að vinna frameftir eða taka
aukavaktir. Ástæðurnar sem menn bera fyrir sig eru einkum þær að nú
sjáist skýrar en áður hvernig aukavinnan lendir í skattinum, hversu lítil
sem greiðslan er. Þjóðhagsstofnun hefur verið að athuga málið og telur
Þórður Friðjónsson að þetta geti neytt menn til að endurmeta þenslustöð-
una á vinnumarkaðnum. Þá er fólk í nokkrum mæli farið að draga í land
með að taka að sér annað starf en fastastarfið, vegna þess að tekjur af
þeirri vinnu renna að verulegu leyti í skatta í þeim tilfellum þar sem
skattkortið er notað að fullu hjá aðal launagreiðanda.
Ný spenna á
vinnumarkaði
Þórður Friðjónsson forstöðu-
maður Þjóðhagsstofnunar segir að
þetta geti orsakað minni heildar-
framleiðslu, en um leið gæti þetta
skapað aukna og óvænta þenslu á
vinnumarkaði ef vinnandi höndum
fækkar að ráði. Þróun þessi er
tvíeggjuð og ekki hægt að draga
eina afgerandi ályktun fyrr en
síðar. Spurning þessi væri mjög
fróðleg og væru starfsmenn stofn-
unarinnar vissulega búnir að vera
að velta henni fyrir sér.
Ekki er vitað með vissu um að
hve miklu leyti þetta viðhorf laun-
þega kemur til með að hafa áhrif á
að draga úr þeirri aukningu sem
varð á framleiðslu á síðasta ári.
Miðað við skýrslur í haust var
orðið ljóst að framleiðsla jókst í
réttu hlutfalli við aukna þátttöku
fólks á vinnumarkaði. Nú blasir
hins vegar við sú staðreynd að hið
aukna framboð, sem varð á vinnu-
afli á „skattlausa" árinu er óðum
að hverfa.
Þegar Tíminn hafði samband við
nokkra vinnustaði vegna málsins
kom fram að víða er farið að bera
mjög á þessu viðhorfi fólksins.
Fjármálastjórar og starfsmanna-
stjórar sögðu margir að starfsmenn
þeirra væru farnir að bera þetta
fyrir sig og skorast með því undan
að þurfa að vinna yfirvinnu eða
taka aukavaktir. Á fæstum stöðum
er þó um verulegt vandamál að
ræða ennþá, en nokkrir viðmæl-
enda höfðu á orði að þetta stefndi
í að verða vandamál þegar á reyndi
um annatíma fyrirtækjanna. Ekki
væri nokkur leið að skylda fólk til
vinnu umfram dagvinnu eða fastar
vaktir.
Könnun
Þjóðhagsstofnunar
Þórður Friðjónsson sagði að nú
væri stofnunin að vinna úr niður-
stöðum á könnun sem hún gerði
varðandi aukið vinnuframboð á
„skattlausa" árinu. Margt ein-
kennilegt væri þegar komið fram.
T.d. væri þeim orðið ljóst að fólk
hefur ekki aukið við sig vinnu í
Er þjóðin að stimpla sig út við dagvinnulok?
sama mæli og almennt var talið í
byrjun ársins. Fólk hefur m.ö.o.
ekki unnið eins mikið og áætlað
var.
Neydist fólktil að
vinna yfirvinnu?
Þessar niðurstöður skýra á sinn
hátt, að mati Þórðar, þá miklu
spennu sem var á vinnumarkaðin-
um og þá miklu eftirspurn sem
varð, en átti ekki að verða sam-
kvæmt því sem talið var.
Það sem nú gæti haft áhrif á
vinnuframlag fólks, gegn þeim
greinilegu áhrifum sem stað-
greiðslukerfið hefur, eru þær
skuldbindingar og fjárfestingar
sem almenningur hefur farið út í á
síðustu mánuðum. Sagðist Þórður
halda að talsvert væri um það að
fólk hafi fjárfest umfram það sem
það ætlaði sér að vinna uppí á
síðasta ári og því væri það að
einhverju leyti þvingað til að vinna
meira en það hefur áhuga á. Þving-
un af þessu tagi gæti jafnvel verið
það mikil að vinnutakmarkandi
áhrif staðgreiðslukerfisins virki
ekki að fullu.
Eftirspurn eftir vinnuafli
getur aukist til muna
Taldi Þórður að vissulega væri
spurningin stór og fróðlegt að velta
henni fyrir sér. Ef ástand á vinnu-
stöðum væri með þeim hætti sem
lausleg könnun Tímans leiðir í
Ijós, má ætla að þróun þessi knýi
menn til að endurmeta stöðu mála
á vinnumarkaðinum. Þróun sem
þessi muni eðlilega draga úr fram-
leiðslu vinnandi fólks á þeim svið-
um sem hún getur dregist saman.
Hins vegar mætti einnig ætla að
þróun af þessu tagi muni skapa
nýja spcnnu á vinnumarkaðinum
og þar með nýja tegund af þenslu.
Dæmið gæti litið þannig út að
vegna þeirrar þensiu sem er nú
þegar ( þjóðfélaginu, verði eftir-
spurn eftir vinnuafli mun meiri en
menn hafa til þessa gert ráð fyrir.
KB
Björn Sveinbjörnsson
fyrrv. hæstaréttar-
dómari er látinn
Björn Sveinbjörnsson, fyrrv.
hæstaréttardómari lést á sjúkrahúsi
í gær, 10. febr. Björn var fæddur 1.
september 1919 að Heggsstöðum í
Andakílshreppi. Hann varð stúdent
frá M.R. 1939 og cand. juris frá
Háskóla íslands 1945. Hdl.1948 og
hrl. 1965.
Björn var fulltrúi hjá bæjarfógeta
í Hafnarfirði og sýslum. Gullbringu-
og Kjósarsýslu 1945-56. Settur
formaður Orators, félags laganema
um tíma og Félags frjálslyndra stúd-
enta. Hann sat á Alþingi fyrir Fram-
sóknarflokkinn sem varaþingmaður
Reykjaneskjördæmis 1971. Árið
1972 var hann skipaður formaður
nefndar til að endurskoða dómstóla-
kerfi landsins á héraðsdómsstiginu.
Kona Björns var Rósa Loftsdóttir.
Tíminn þakkar fyrir gott samstarf og
vottar aðstandendum Björns samúð.
NÁMSMENN ÞRÝSTA Á
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
Námsmenn íhuga nú að höfða mál
gegn-menntamálaráðherra og fjár-
málaráðherra til ógildingar á ákvæði
nýrra úthlutunarreglna Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna um að mcðlags-
greiðslur skuli teljast til tekna, og
þannig koma til frádráttar við úthlut-
un námslána.
Námsmenn hafa áður m.a. lagt
fram lögfræðiálit Lagastofnunar
Háskólans, sem kveður skýrt á um
að meðlag skuli ekki teljast þeim
námsmönnum til tekna sem þeirra
njóta. í Ijósi þessa álits ritaði
menntamálaráðherra bréf til stjórn-
ar Lánasjóðsins þar sem hann óskaði
eftir því að þetta ákvæði væri fellt út
úr sjóðsreglum. Á stjórnarfundi LÍN
28. janúar var þó ekki orðið við
þessum tilmælum ráðherra.
Að sögn Ólafs Darra Andrasonar,
fulltrúa Stúdentaráðs í stjórn LÍN,
verður nú trúlega leitað til mennta-
málaráðherra um leiðréttingu á
þessu máli. „Við munum reyna að
þrýsta á stjórnvöld og vonumst til að
ráðherra grípi inn í. En ef það mun
ekki ganga kemur sterklega til greina
að námsmenn leiti réttar síns fyrir
dómstólum." oþh
Sjávarkuldi í Hvalfirði og Kollafirði eykst:
Fiskeldisstöðvarnar
hefja neyðarslátrun
bæjarfógeti og sýslum. í sama um-
dæmi 1956-66. Hann stofnaði mál-
flutningsskrifstofu í Reykjavík
ásamt öðrum 1966 og starfaði síðan
,sem hæstaréttarlögmaður þar til
hann var skipaður hæstaréttardóm-
ari 1973.
Björn tók mikinn þátt í félagslífi
háskólans á námsárum sínum. Var
Samfelldur sjávarkuldi í nokkra
daga í Hvalfirði og Kollafirði hefur
mælst meiri en undanfarin þrjú ár
og hefur því reynst nauðsynlegt að
grípa til neyðarslátrunar í fiskeldis-
stöðvum. I gær jókst sjávarkuldi
um 0,4 stig, en var 1 stig -undir
frostmarki áður. Veðurstofan hef-
ur veitt þær upplýsingar að ekki sé
von á hlýnandi veðri næstu daga.
Við þessar aðstæður getur fiskur
ekki lifað til langframa. ís hefur
hamlað, að eigendur Laxalóns í
Hvalfirði hafi komist út til kvíanna.
Árangurslausar tilraunir voru
gerðar til að koma báti út alla
fyrrinótt og tókst ekki fyrr en síðla
dags í gær. Þá reyndist þar finnast
lifandi fiskur, sem unnt væri að
slátra og koma á markað.
Allur fiskur er þó ekki slátrunar-
hæfur enn og Ijóst að stór hluti
hans verði ósöluhæfur.
„Það er engin uppgjöf í okkur,“
sagði Ólafur Skúlason, eigandi
Laxalóns. „Viðgetumslátrað regn-
bogasilungnum, hann er orðinn
slátrunahæfur.“ Ólafur sagðist enn
fremur vera með cldisker í Ölfusi
og þar væri sjór ekki það kaldur að
hætta væri á ferðum.
Það er nú þegar Ijóst að fiskeld-
isstöðvarnar bíða stórtjón vegna
sjávarkuldans. Fyrir þremur árum
voru þær tryggðar gegn sjávar-
kulda, en tryggingarfélögin gefa
ekki kost á slíku nú. Talið var að
of mikil áhætta fylgdi. Fiskeldið
ber því tjónið eitt og óstutt. En
þrátt fyrir að tryggingafélög neiti
að tryggja fiskinn hafa bankar
lánað afurðarlán út á hann. Fjár-
munir banka eru því líka í húfi, en
þeir hafa baktryggt sig með því að
taka allsherjarveð í eignum fiskeld-
isstöðva fyrir lánum að 37 hundr-
aðshlutum af tryggingamati
stofnsins, sem nú er að drepast úr
kulda.
Pj