Tíminn - 12.02.1988, Blaðsíða 9

Föstudagur 12. febrúar 1988
Tíminn 9

VETTVANGUR
Séra Ólafur Þ. Hallgrímsson:
BJÓRFRUMVARP
Enn eitt bjórfrumvarp er komið
fram á Alþingi, það er frumvarp til
laga um að leyfa bruggun, innflutn-
ing og sölu á áfengum bjór. Síðasta
bjórfrumvarp var á ferðinni í sölum
Alþingis árið 1984, og þá var fyrsti
flutningsmaður þess núverandi
fjármálaráðherra, Jón Baldvin
Hannibalsson.
Að þessu sinni eru flutnings-
menn fjórir úr þremur flokkum.
Tveir lögfræðingar úr Sjálfstæðis-
flokknum hafa fengið til liðs við sig
barnabókahöfund Alþýðubanda-
Iagsins og einn þingmann Borgara-
flokksins, sem tengst hefur íþrótta-
starfsemi, enda veitir ekki af að
skapa sem mesta breidd í bjórliðið,
þar sem talið er líklegt, að bjórinn
hafi nú meira fylgi á Alþingi en oft-
ast áður.
Nú eins og fyrir fjórum árum
segja flutningsmenn tilganginn
með frumvarpinu verða fjórþætt-
an. f fyrsta lagi að draga úr neyslu
sterkra drykkja. í öðru Iagi að
breyta drykkjusiðum þjóðarinnar
til batnaðar. í þriðja lagi að afla
ríkissjóði tekna og efla innlendan
öl— og gosdrykkjaiðnað. f fjórða
lagi og síðast en ekki síst að skapa
„samræmi" í áfengislöggjöfinni,
þ.e. að allir landsmenn eigi kost á
því að sitja við sama borð, hvað
bjórneyslu snertir, en sem kunnugt
er , þá hafa flugliðar og farmenn og
fólk, sem ferðast til útlanda, heim-
ild til að kaupa sterkan bjór að
ákveðnu magni.
Ofannefnd rök bjórmanna eru
reyndar ekki ný af nálinni, á þeim
hafa þeir hamrað sí og æ í gegnum
tíðina og í hvert skipti, sem bjór-
frumvarp hefur verið flutt á Al-
þingi, og það enda þótt þau hafi
margoft verið hrakin af andstæð-
ingum bjórsins. Við skulum nú
skoða hvert fyrir sig nokkru nánar.
Er þá fyrst fyrir sú röksemda-
færsla, að tilkoma áfengs öls muni
draga úr neyslu sterkari drykkja.
Enn er þessi staðhæfing á borð
borin, þótt bæði rannsóknir Al-
þjóða heilbrigðisstofnunarinnar og
reynsla annarra þjóða sýni hið
gagnstæða. f greinargerð, sem
Ingimar Sigurðsson lögfræðingur
og Hrafn Pálsson félagsráðgjafi
birtu nýlega í blöðum um áhrif
öldrykkju á heildarneyslu áfengis
og stuðst er við skýrslur Alþjóða
heilbrigðisstofnunarinnar kemur
fram, svo ekki verður um villst, að
bjórneysla hefur aukist mikið í öll-
um heimshlutum síðari árin, ekki
síst í þriðja heiminum, og kemur
alls staðar sem víðbót ofan á aðra
áfengisneyslu.
Reynsla nágrannaþjóða okkar
styður þetta einnig, og er nærtæk-
ast að benda á frændur vora, Dani,
þar sem bjórdrykkja á vinnustöð-
um og unglingadrykkja er orðin
slíkt vandamál, að jafnvel sjálfur
forsætisráðherrann, Paul Schluter,
sér sig knúinn til að lýsa því yfir op-
inberlega, að bjórdrykkja sé að
eyðileggja dönsku þjóðina og gera
þurfi eitthvað róttækt í þeim
málum.
Sé það tilfellið, að einhvers stað-
ar fyrirfinnist þjóð, sem minnkað
hefur drykkjuvandamál sím með
því að innleiða áfengt öl og beina
neyslunni að því, hvers vegna er
hún þá ekki nefnd?
Það er athyglisvert, að bjórmenn
kunna ekki að nefna neina þjóð,
sem bætt hefur ástand áfengismála
sinna með því að innleiða bjór.
Hvers vegna ekki? Svarið er ein-
falt. Hún er engin til, þvert á móti
hefur bjórinn alls staðar valdið
auknu böli.
Þar er nærtæk reynsla Dana, en
þeir gerðu á sínum tíma ákveðnar
aðgerðir í þá átt að beina neyslunni
að bjórnum í stað brenndra
drykkja. Þetta heppnaðist að því
leyti, að bjórinn varð þeirra áfengi,
heildarneyslan jókst og afleiðing-
arnar þær, sem öllum eru kunnar,
en engan hef ég heyrt halda því
fram, að þangað ættum við að
sækja fyrirmynd.
Sannleikurinn er nefnilega sá,
sem kannski hefur ekki komið
nógu skýrt fram í öllum umræðun-
um, að bjórinn er lúmskt áfengi,
sem hjá mörgum, ekki síst ungling-
um, reynist einmitt upphaf neyslu á
sterkari drykkjum og virkar örv-
andi í þá átt, og heyrt hef ég, að
auðvelt sé að verða alkóhólisti af
bjórdrykkju einni saman, þótt
sumir vilji annað vera láta og telji
hana dæmalaust meinlausa.
Fyrir nokkru skýrðu fjölmiðlar
frá áskorun 16 prófessora við
læknadeild Háskóla íslands til
þingmanna, þar sem þeir vara við
afleiðingum af samþykkt bjórfrum-
varpsins. Síðan gerist það núna um
áramótin, að hvorki meira né
minna en 133 læknar senda frá sé
yfirlýsingu, þar sem mælt er með
sölu áfengs öls hér á landi, eða eins
og þeir segja sjálfir í yfirlýsingunni,
að „ekki sé ástæða til að ætla, að ís-
lenska þjóðin missi fótfestuna í
áfengismálum (leturbr. mín), þótt
leyfð verði sala bjórs“.
Væntanlega hafa fleiri en ég orð-
ið hissa að heyra slíka yfirlýsingu
frá þeim, sem eðli málsins sam-
kvæmt ættu að láta sér heilbrigði og
hamingju Iandsmanna varða flest-
um öðrum fremur. Má segja, að
þar heggur sá, er hlífa skyldi.
í það fyrsta verður manni á að
spyrja, hvað vaki fyrir blessuðum
læknunum, umhyggja fyrir velferð
landsins barna, eða hvað?
f öðru lagi vaknar sú spurning,
hvort umræddir læknar telji, að ís-
lenska þjóðin hafi öðlast svo ör-
ugga „fótfestu“ í áfengismálum, að
nokkuð þurfi til að koma, að hún
missi hana. Og við sem höfum
haldið í einfeldni okkar, að við
byggjum við áfengisböl í þessu
landi.
Kannski það sé allt saman mis-
skilningur og við búum bara við
nokkuð örugga fótfestu í áfengis-
málum.
Vita læknarnir, sem skrifuðu
undir þessa yfirlýsingu, virkilega
ekki af áfengisbölinu, um eyðilögð
heimili og brostin fjölskyldubönd
þúsunda, glæpi og voðaverk, sem í
flestum tilfellum eru afleiðingar
áfengisneyslu eða annarra vímu-
efna, eða vilja þeir bara ekki vita af
þvi? Teija þeir raunverulega, að
þjóðin hafi náð svo góðri fótfestu í
áfengismálum, að vel sé hættandi á
að stíga skref, sem að öllum líkind-
um mun leiða til versnandi ástands?
Því vil ég ekki trúa fyrr en í lengstu
lög, heldur hljóti einhvers konar
fljótræði að hafa ráðið ferðinni.
Ég hef því miður ekki séð nöfn
þessara umræddu 133 lækna, en
mér er tjáð, að í þeirra hópi sé eng-
inn læknir, sem fengist hefur sér-
staklega við meðferð áfengissjúkl-
inga (og skal reyndar engan furða).
Segir það ekki sína sögu, að þeir,
sem gerst þekkja til ástands þessara
mála, skuli ekki leggja nafn sitt við
slíka undirskrift. Og hvorum skyldi
íslenska þjóðin treysta betur til að
leggja raunsætt mat á ástand áfeng-
ismála, læknunum Tómasi Helga-
syni og Jóhannesi Bergsveinssyni
eða einhverjum ungum lækni, sem
gjarnan vill sjálfur eiga þess kost að
fá sér bjórglas, þegar hann kemur
þreyttur heim úr vinnunni? Ég
eftirlæt lesendum að svara því.
Það eru ekki persónulegar
langanir mínar eða einhvers
læknis, sem skipta máli í þessu
sambandi, heldur sú staðreynt,
Það er athyglisvert, að
bjórmenn kunna ekki
að nefna eina þjóð,
sem bætt hefur ástand
áfengismála sinna
með því að innleiða
bjór. Hvers vegna
ekki? Svarið er einfalt.
Hún er engin til, þvert
á móti hefur bjórinn alls
staðar valdið auknu
böli.
sem fram kemur í fyrrnefndri álits-
gerð Ingimars Sigurðssonar og
Hrafns Pálssonar „að hvaða
skoðanir sem menn kunna að hafa
á sölu áfengs öls hér á landi, verða
menn að horfast í augu við þá
staðreynd, að heildarneysla áfengis
muni aukast, líklega stóraukast,
verði heimilað að selja hér áfengt
öl“.
Það er mergurinn málsins, sú
staðreynd sem menn verða að þora
að horfast í augu við.
Þessi orð eru raunar nægjanlegt
svar við röksemd bjórvina nr. 2, að
bjórinn muni bæta drykkjusiði
landsmanna. Það væri í fýrsta lagi
aðeins hugsanlegt, ef bjór yrði al-
mennt drukkinn í stað sterku vín-
anna, en reynslan bendir ekki til,
að svo verði, og hún er ólygnust.
Bjórinn mun ekki bæta drykkjusið-
ina, heldur mun hann auka
drykkjuskapinn og hafa í för með
sér ný drykkjumunstur hér á landi
Áfengisneysla er
sjaldnast einkamál,
hún er mál, sem snertir
næstum hvern einasta
landsmann með einum
eða öðrum hætti, fjöl-
skyldurog heimili, fólk-
ið í umferðinni, heil-
brigðisþjónustuna,
löggæslu og dómskerfi
og þannig mætti lengi
telja.
sem annars staðar, svo sem vaxandi
unglingadrykkja og drykkjuskap á
vinnustöðum, sem við höfum verið
tiltölulega laus við fram að þessu.
Vart mun nokkrum þykja það
horfa til framfara. Engin ástæða er
til að ætla, að við fslendingar
bregðumst öðruvísi við bjórnum en
aðrar þjóðir.
Niðurstaða þeirra félaga, Ingi-
mars og Hrafns er einnig bestu rök-
in gegn tilgangi bjórfrumvarps nr. 3
að afla ríkissjóði aukinna tekna,
sem manni virðist að vegi þungt á
metunum í huga flutningsmanna,
og þó kannski öllu fremur að afla
einstaklingunum tekna af bjórsöl-
unni.
Eða hvernig í ósköpunum eiga
tekjur að aukast með tilkomu
bjórs, ef sala á öðrum og sterkari
tegundum áfengis á að minnka að
sama skapi, eins og flutningsmenn
láta í veðri vaka. Ríkissjóður fær
ekki auknar tekjur nema með nýj-
um tekjustofnum. Fæ ég ekki betur
sé en hér séu bjórmenn búnir að
viðurkenna í orði kveðnu, að bjór-
sala muni koma til viðbótar við
aðra áfengissölu, hverju svo sem
þeir halda fram.
Hvað snertir innlendan bjóriðn-
að, er hins vegar Ijóst, að þar eru
ýmsir farnir að hugsa sér gott til
glóðarinnar, og sjá hylla undir
skjótfenginn gróða. Það sýnir m.a.
viðtal við framkvæmdastjóra Sani-
tas hf. í Reykjavík, sem birtist í
Degi á Akureyri 30. des. sl., en þar
segir hann, að verði leyft fram-
leiðsla og sala áfengs öls „muni það
breyta öllum markaðnum...þannig
að þar sem gosdrykkir eru aðalbú-
grein í dag, verður aukabúgrein,
þegar bjórinn kemur“. Spurningin
er þá aðeins, hverjir tapa á bjór-
drykkjunni.
Þá erum við að lokum komin að
margyfirlýstum tilgangi bjór-
manna og því, sem einna hæst hef-
ur borið í þeirra málflutningi, að
„samræma“ þurfi áfengislöggjöf-
ina. Við búum við kolvitlausa
áfengislöggjöf, segja bjórmenn,
eða hvaða vit er í því, að hægt sé að
kaupa allar tegundir áfengis nema
þá veikustu, og venjulega klykkja
þeir út með að segja, að þar að auki
sé allt fljótandi í bjór í landinu
hvort eð er.
Hvers vegna ekki að leyfa öllum
landsmönnum að sitja við sama
borð, hvað bjórneyslu snertir?
Hvers á það aumingja fólk að
gjalda, sem sjaldan eða aldrei fer til
útlanda og getur þar af leiðandi
ekki keypt sér bjór í Fríhöfninni?
„Hverjir ráða því, að svona
andsk.. .vitleysa, sem allirhlæja að,
innan lands og utan, er enn við lýði
á því herrans ári 1987?“ spyr Þor-
steinn Úlfar Bjömsson í Mbl. 29.
des. Og hannbætirvið: „Þaðhljóta
að vera pólitíkusar". Líklega er
það rétt til getið hjá honum. Hing-
að til höfum við átt nógu marga
þingmenn til að hafna bjórnum, en
hver veit nema Eyjólfur hressist
fyrir Þorstein og skoðanabræður
hans.
En úr því að spurningar eru
bornar fram, er ekki úr vegi að
bæta við einni spurningu enn:
Hvers vegna stöðugt að vera að
vitna í flugliða, farmenn og ferða-
fólk?
í fyrsta lagi er þar aðeins um að
ræða hluta þjóðarinnar, og jafnvel
þótt við verðum að reikna með, að
talsverðu magni bjórs sé smyglað
ólöglega inn í landið, þá verður
aldrei um að ræða nema brot af því
magni, sem annars kæmi í umferð,
verði bjórinn gefinn frjáls. í öðru
lagi, eigum við að taka mið af litl-
um hóp manna, sem jafnvel kemst
upp með að brjóta landslög í skjóli
ófullnægjandi eftirlits og gera það
að kröfugerð allrar þjóðarinnar?
Væri ekki rökréttara að þrengja
fremur eða jafnvel taka fyrir heim-
ildir þeirra, sem nú mega kaupa
áfengan bjór og draga þar með úr
bjórstreymi inn í landið, heldur en
opna allar flóðgáttir upp á gátt?
Hefur þingmönnum aldrei dottið
það í hug?
Sá grunur læðist að manni, að
bjórmenn vilji gjarnan notfæra sér
heimildirnar, sem fyrir hendi eru,
til rökstuðnings fyrir frjálsri sölu
sterks bjórs, til þess síðan að geta
vitnað til vilja „yfirgnæfandi meiri-
hluta þjóðarinnar", eins og það er
kallað, fyrir því að sala áfengs öls
verði leyfð hér á landi.
Vissulega get ég verið sammála
bjórmönnum í því, að áfengislög-
gjöf þjóðarinnar sé gölluð, en við
bætum hana ekki með því að auka
við áfengismagn í umferð, því það
er fyrst og fremst heildarmagnið í
umferð, sem skiptir máli í sam-
bandi við drykkjuskapinn en síður
einstakar víntegundir, hvort þær
eru veikar eða sterkar. Þvf meira
áfengi í umferð og því auðveldara
sem er að nálgast það, þeim mun
meiri drykkjuskapur. Það er stað-
reynd, sem eigi verður hrakin.
Hið versta við áfengislöggjöf
okkar er líklega tvískinnungurinn.
Hið opinbera bannar í öðru orð-
inu, en leyfir með hinu. Á aðra hlið
er áfengisvarnastarf á vegum hins
opinbera, en á hinn bóginn reynir
ríkið að selja þegnunum sem mest
af áfengum drykkjum og með sem
mestum hagnaði. Við þurfum að
bæta áfengislöggjöfina, en fyrst og
fremst þurfum við að bæta okkur
sjálf. Það er mikið talað um
drykkjuskap unglinga, en við
hverju er að búast. Þurfum við ekki
að tala um vímuefnalausa foreldra
alveg eins og vímulausa æsku?
Afengisneysla er sjaldnast
einkamál, hún er mál, sem snertir
næstum hvern einasta landsmann
með einum eða öðrum hætti, fjöl-
skyldur og heimili, fólkið í umferð-
inni, heilbrigðisþjónustuna, lög-
gæslu og dómskerfi og þannig
mætti lengi telja. Hún er sjúkdóm-
ur, sem þeir líða oft á tíðum hvað
mest fvrir, sem ekki hafa sjúkdóm-
inn. Áfengisneysla er samfélags-
legt böl og sem slíkt ber löggjafan-
um að fialla um hana.
Við fslendingar þurfum ekki á
áfengum bjór að halda, hvorki
vegna okkar sjálfra eða erlendra
ferðamanna, eins og stundum er
haft á orði, þeim höfum við nóg
annað að bjóða svo sem besta vatn
í heimi og vonandi óspillta náttúru.
Eftir henni eru þeir að leita, en af
bjór hafa þeir nóg í sínu heima-
landi.
Flestar þjóðir reyna nú að draga
úr áfengisneyslu með ýmsum að-
gerðum. Skyti það ekki skökku við
ef við á sama tíma færum að auka
hana? Þjóðin hefur kjörið ykkur
þingmenn til að leysa vandamál,
ekki til að skapa þau. Ábyrgð ykk-
ar er mikil, skoðið því hug ykkar
vel, áður en þið samþykkið það
frumvarp, sem nú liggur fyrir þing-
inu. Minnumst hinna fornu sann-
inda, að hverjum og einum ber að
gæta bróður síns. Þjóðin mun fylgj-
ast með störfum ykkar og hvernig
atkvæði falla í þessu máli, eftir því
verður tekið og munað. Megi störf
ykkar verða til heilla fyrir land og
lýð, en í Guðs bænum takið þennan
kaleik frá okkur.
Ólafur Þ. Hallgríntsson
Mælifelli.