Tíminn - 14.05.1988, Qupperneq 6

Fimmtudagur 12. maí 1988

3JSS*S

■
Fimmtudagur 12. máí 1988
H

Kátar ekkjur í Austurlöndum
Það hefur oft vakið undrui
hafa komist til mikilla valda
njóta ekki annars mikillar vij
skýringar og eru þær raktai
Spiegel nýlega.
M.G. Ramatschandran, í di
aðalráðherra suðurindverska
af vinsælustu stjórnmálamöi
desember sl.
Kvikmyndastjarnan fyrrverandi,
hetjan í ótalmörgum ástarvellum
frá sjöunda áratugnum, stjórnaði
eins og einræðisherra og fyrst og
fremst til eigin ávinnings. En kjós-
endur hans, yfir 50 milljónir
manns, elskuðu hann út af lífinu og
dýrkuðu MGR eins og guð. Þeir
syrgja enn sinn mann.
KÍ. er 10 að kvöldi á mildu
marskvöldi í Madras, höfuðborg
Tamíla. Skyndilega streyma ber-
fættar konur hljóðlaust inn á ver-
önd húss MGR og flykkja sér um
mynd hins látna. Hljóðlega, en þó
færist styrkurinn í aukana, hefjast
kveinstafir og andvörp sem smám
saman breytast í væl.
Ekkjan og hjákonan
Nú stendur Dschanaki við
skrínið, 64 ára ekkja hins látna.
Hún setur andlit sitt í áhyggjufullar
stellingar og snöktir aðeins með
kvennakórnum. Síðan hverfur hún
aftur inn í húsið.
Á meðan konurnar halda aftur
til beyglaðs áætlunarbílsins, sem
hafði flutt þær frá fjarlægu þorpi til
að taka þátt í þessari helgu stund,
má heyra rödd Dschanakis innan
úr húsinu.
í kuldalegum fyrirskipunartón
leysir hún deilu milli ráðgjafa
sinna. Þá heldur fundurinn áfram
og má glöggt heyra að þessi smá-
vaxna kona stjórnar þar ferðinni.
Ekkjan Dschanaki ber einungis
sorgarmerki út á við. Innan sinna
eigin veggja lætur hún tilfinning-
arnar ekki hlaupa með sig í gönur,
heldur æfir hún sig í valdabaráttu
- þegar allt kcmur til alls vildi hún
gjarna feta í fótspor manns síns og
taka viðstjórnartaumunum íTamil
Nadu.
Hún hefur ekki marga kosti til
að bera til að taka að sér stjórn
þessa mikilvæga indverska fylkis,
fyrrverandi kvikmyndastjarna sem
hefur aldrei haft á hendi neitt
embætti, né heldur hefur hún boð-
ið sig fram til pólitísks embættis.
Hún hefur ekki einu sinni haldið
ræðu.
Og nú hefur hún eignast keppi-
naut. ÞaðerenginönnurenDscha-
jalalitha Dschajaram, 38 ára gömul
fegurðardís sem á líka kvikmynda-
stjörnuferil að baki. Hún var árum
saman ástmær MGR og heldur því
fram að hann hafi ákveðið að hún
yrði pólitískur arftaki hans.
Til sönnunar þeirri staðhæfingu
hefur hún sett upp fyrir framan
einbýlishúsið sitt í Madras risastóra
auglýsingamynd sem helst minnir á
auglýsingaspjöld í Hollywood.
Myndin sýnir hinn aldraða fyrrver-
andi aðalráðherra, eins og alltaf
með hvíta loðhúfu á höfði og falinn
bak við kolsvört sólgleraugu. Hann
réttir sigri hrósandi Dschajalalitha
logandi veldissprota.
Það verður að viðurkennast að
Dschajalalitha hefur ekki önnur
sönnunargögn í málinu en þessa
mynd. Veldissprotinn stendurmilli
mjög skreytts málverks af hinum
látna, sem minnir helst á mynd af
skurðgoði, og Jesú-mynd úr gifsi í
stofunni heima hjá ekkjunni
Dschanaki. Kemur hún til með að
láta hann af hendi? „Það verða
kjósendur að ákveða," segir
Dschanaki virðulega.
á Vesturlöndum hvaö konur
Suður-Asíu, þar sem konur
lingar. Þetta á sér þó sínar
í grein í þýska vikuritinu
;legu tali nefndur MGR, var
dkisins Tamil Nadu og einn
lum Indlands. Hann dó 24.
Hvernig svo sem þessu kostulega
erfðastríði í Tamil Nadu lýkur,
hvort Dschanaki sest í autt hásæti
MGR eða hin fjörlega Dschajala-
litha, leiðir það í ljós að í Suður-
Asíu koma alltaf ný tilbrigði fram
í pólitísku starfi kvenna.
Undarlegar andstæður
í þjóðfélögum sem dæma konur
til valdaleysis og eymdar, þar sem
konur eru ofsóttar kynferðis síns
vegna, þar sem ekkjur eru neyddar
til að fylgja látnum eiginmönnum
sínum á bál og heimanmundar-
morð á ungum eiginkonum eru
daglegt brauð án þess að nokkur
sakfelling komi fyrir, geta konur
komist til ólíklegustu mannvirð-
inga í stjórnmálum - svo framar-
lega sem þær eru ekkjur eða dætur
mikilla eða vinsælla stjórnmála-
manna. Nefnum dæmi:
Sirimavo Bandaranaike, fyrsti
forsætisráðherra af kvenkyni í
heiminum öllum. „Grátandi
ekkja“ forsætisráðherra Ceylon,
sem nú nefnist Sri Lanka, en hann
var ráðinn af dögum. Þessi kona,
sem hafði enga pólitíska reynslu að
baki, grét sig inn í hjörtu kjósenda
og hélt um stjórnartaumana - að
vísu með hléum - í 12 ár.
Indira Gandhi, forsætisráðherra
„fjölmennasta lýðræðisríkis
heims“. Hún varskarpgreind, sam-
viskulaus og valdagírug. Öfugt við
aðrar konur sem hafa tekið völdin
að erfðum, tók hún við sínu emb-
ætti eftir góðan undirbúning og
hafði sjálf tekið þátt í stjórnmál-
um. Samt sem áður hefði hún varla
náð að komast í valdamesta emb-
ætti þjóðar sinnar ef hún hefði ekki
notið þeirrar virðingar sem faðir
hennar, Jawaharlal Nehru, naut í
lifanda lífi.
Corazon Aquino, 55 ára. Ekkja
stjórnarandstöðuforingjans Be-
nigno Aquino, sem var drepinn
1983. Hún tók við embætti forseta
Filippseyja án alls undirbúnings,
eftir að Marcos hafði verið steypt
af stóli og flæmst úr landi. Stjórn-
málaástandið á Filippseyjum er þó
ótryggt og óvíst um hversu lengi
henni verður vært í embættinu, en
enn sem komið er hefur enginn
komið fram á sjónarsviðið sem
gæti velt henni úr sessi.
Benazir Bhutto, 34 ára. Dóttir
fyrrum forseta Pakistans, Sulfikar
Áli Bhutto. Hún sneri aftur til
Pakistan úr útlegð í London fyrir
tveim árum til að berjast gegn
manninum sem hrakti föður henn-
ar frá völdum og lét síðan taka
hann af lífi, Zia-ul-Haq hershöfð-
ingja.
I Bangladesh, sem áður var
Austur-Bengal og vann sjálfstæði
frá Pakistan 1971 með hjálp Ind-
verja, eru tvær konur í fararbroddi
fyrir stjórnarandstöðunni: Sjeik
Hassina Wajid, fertug dóttir föður
Bangladeshríkis, Mujibur Rah-
man, sem féll fyrir morðingjahendi
1975 er formaður Awami-banda-
lagsins, sósíalistaflokks föður síns,
en það er bandalag átta vinstri
sinnaðra stjórnarandstöðuflokka.
Begum Chaleda Zia er 42ja ára
gömul ekkja Ziaur Rahman for-
seta, sem myrtur var 1981. Hún er
í fararbroddi sjö borgaralegra og
íhaldssamra flokka.
Þessum konum semur ekkert
alltof vel. Samt sem áður ýttu þær
samkeppninni til hliðar í haust er
leið og koma nú fram hlið við hlið
í þeim tilgangi að fella hina spilltu
stjórn Husseins Mohammeds
Ershad.
Pólitísk barátta þessara
kvenna óskyld kvenfrelsis-
baráttu
Frami þessara kvenna, allt frá
Sirimavo Bandaranaike til Has-
sina, á fátt sameiginlegt með þeirri
baráttu sem kynsystur þeirra á
Vesturlöndum heyja til að láta
meira til sín taka í stjórnmálum.
Pólitísk barátta þessara kvenna í
Asíu hefur ekkert með kvenfrels-
ismál að gera.
Valdaerfingjarnir í Asíu eru yfir-
leitt úr æðri stéttum þjóðfélagsins.
Þær eru „konur sem eiga eitthvað
undir sér,“ segir indverskur félags-
fræðingur, „sem láta sig engu
skipta vesælt hlutskipti kvenna í
eigin landi“.
Þegar konurnar sitja að völdum
stjórna þær fyrst og fremst með
hagsmuni sinnar stéttar í huga.
„Fjölskylduáætlanir" hét kerfi frú
Bandaranaike í Sri Lanka og það
þýddi einfaldlega að koma ættingj-
um sínum í áhrifamestu embættin.
Cory Aquino rekur líka blygðunar-
laust frændsemisstjórn. „Hún
byggir ekki upp lýðræði heldur
lögbindur fámennisstjórn,“ segir
prófessor við háskólann í Manila.
Þessar konur líta á sig sem
vörslumenn valda til bráðabirgða.
Þær eru bardagakonur, sem sýna
kjark, úthald og árásargirni - þ.e.
eiginleika sem konur í þessum
heimshluta geta fært sér í nyt, og
reyndar víðar líka.
Þingbyggingin í Dhaka er frá-
hrindandi og steinrunnin. Þessi
risavaxni steinkassi, sem stingur í
stúf við allt umhverfið og er teikn-
aður af Louis Kahn, amerískum
arkítekt, teygir sig frekjulega til
himins, yfir lágreistar trébygging-
arnar í kring, og þykist vera mun
voldugri en stofnunin sem þar er til
húsa.
Lýðræðið í Bangladesh er fyrir-
bæri á brauðfótum, sem haldið er
byggingargöllum og skorti á póli-
tísku jafnvægi. Á hverjum degi
gæti það riðað til falls vegna sífellt
nýrra ástæðna.
Af þeim 17 árum sem þetta
lýðveldi, sem hugsað var sem þing-
ræði, hefur verið til hefur þingið
varla starfað meira en fjögur. Þing-
haldi hefur alltaf verið slitið áður
þinglok höfðu verið fyrirhuguð.
36 sinnum hefur herinn hrifsað
völdin, og tveir forsetar hafa fallið
fyrir hendi liðsforingja í hernum.
Herliðið í landinu, 156.000 manns,
er stöðugur og óútreiknanlegur
valdaþáttur í pólitíkinni.
78 stefnulausir stjórnmála-
flokkar - gæta hagsmuna
klíkna og ætta
Stjórnmálaflokkarnir í Bangla-
desh, 78 að tölu, hafa lítið haft
áhrif á stefnumótun, þeir eru full-
trúar klíkna og ætta, sem brytja
hver aðra niður þegar um embætti
og fé er að tefla. Um allar götur
Dhaka mátti sjá merki orrustu sem
varð vegna kosninga um útdeilingu
embætta og starfa á vegum borgar-
innar, mörgum vikum eftir að
blóðsúthellingum linnti.
Brotnar gluggarúður, niður-
brenndar kosningaskrifstofur, tætl-
ur þr heimagerðum sprengjum
voru um allar trissur sem vitnis-
burður um skotgleði þátttakenda á
öndverðum meið í baráttunni um
kosningakassana. Á einni götu í
norðurhluta borgarinnar mátti enn
sjá sundurtætt reiðhjól sem 17 ára
piltur hafði fallið af á kosningadag-
inn með þeim afleiðingum að
sprengjurnar sem hann var með í
vösunum sprungu.
Hundruð manna létu lífið þenn-
an dag, en þeir hefðu allt eins vel
getað skipt þúsundum, segir Has-
sina.
Það mætti halda að í slíku
óreiðulandi, félagslega séð, þar
sem 100 milljónir manna lifa á einu
stóru fátækrahæli, falli pólitískur
arfur varla í hendur kvenna. En
þar kemur söguleg röksemdafærsla
til skjalanna.
Þar sem valdið gengur í erfðir
Þar sem sterkur leiðtogi hefur
komið fram í Asíu og hefur tekist
að halda völdum árum saman,
stofnar hann til ættarveldis í dul-
búningi vestræns lýðræðis, þannig
að sonurinn tekur við völdum að
föðurnum gengnum.
Þannig fór það á Taiwan, í
Kóreu, en líka í Indlandi, þar sem
sterki maðurinn var kona, þar sem
enginn arftaki var fyrir hendi af
sterkara kyninu. I Singapore er
Lee Kuan Yew að undirbúa son
sinn til að setjast í sæti sitt.
Ef aftur á móti stjórnmálaforingi
er ráðinn af dögum áður en hann
hefur getað séð til þess að erfingi

^v.1
Vinsæla kvikmyndastjarnarn
M.G. Ramatschandran skilur eftir
sig óleystan pólitískan arf. Hjákon-
an gerir tilkall til arfsins.
sé fyrir hendi, eða lætur lífið í
afmörkuðum og tilfinningahlöðn-
um árekstri við fólk sitt, þá nær
ættarveldisþráin annað hvort til
konu hans eða dóttur. Þannig
gengu hlutirnir fyrir sig á Ceylon
og Filippseyjum, í Pakistan og
Bangladesh.
Dætur og ekkjur
þeirra myrtu tákn þess sem
hefnir alls óréttlætis
Hversu sterkur þessi þrýstingur
getur orðið fékk Indira Gandhi,
sér mjög á móti skapi, að finna
eftir að yngri sonur hennar, San-
jay, fórst af slysförum. Ekkja hans,
Maneka stofnaði pólitíska hreyf-
ingu í nafni Sanjays, sem efldist
fljótt og gaf í skyn að langt úti í
ófyrirsjáanlegri framtíð gæti arf-
taki Indiru borið nafnið Maneka.
Þetta pólitíska brölt tengdadótt-
urinnar gekk hins vegar þvert á
hugmyndir Indiru sjálfrar um
frama Rajivs, eldri sonar hennar,
sem hún ætlaðist til að tæki við
völdum af henni, þó að hann hefði
ekki sýnt minnsta áhuga á pólitík.
Indira hafði þá engar vöflur á en
henti Manaka á dyr tæpum tveim
árum síðar til að sýna almenningi
svo að ekki yrði um villst að
forsætisráðherrann hefði ekki hug
á því að veita framgang pólitískum
Ekkja MGR er ekki á því að afsala
sér pólitískum völdum bónda síns.
Corazon Aquino hyglir ættingjum
sínum
metnaði Manaka.
Með þvf að snúa sér til kvenn-
anna sem næstar standa hinum
látna, lifa þessar fjölskyldur að
sögn indverska rithöfundarins
Salman Rushdie í „sameiginlegum
draumi“, sem gefur stöðugum um-
skiptum í pólitísku umhverfi þeirra
vald goðsagnanna: Dóttirin, sem
berst gegn böðlinum sem tók föður
hennar af lífi, er tákn þess sem
hefnir alls óréttlætis í þjóðfélaginu.
Ekkjan, sem tók við völdum á
Filippseyjum þegar maður hennar
var drepinn - „svo að lýðræði megi
aftur ríkja á Filippseyjum" -styðst
við upprisukenningu kristninnar.
Aðdráttarafl þessara kvenna í
kvennafjandsamlegum þjóðfélög-
um leiða líka hugann að hinu forna
mæðraveldi.
Söguleg stríðsdrottningahefð
Að treysta konum fyrir forystu
stjórnarandstöðuhópa - og það er
reyndar staða flestra þessara
kvenna - fylgir þeirri sögulegu
hefð stríðsdrottninga, sem Vestur-
landabúar vita lítið um. I Indlandi
lifa þær góðu lífi í teiknimyndasög-
um:
Rasijja ríkti sem soldán í Delhi
á 13. öld og fór í fylkingarbrjósti
hers síns í orrustum; Tschand Bibi,
prinsessa af Dekkan leiddi her sinn
í bardögum gegn Mongólum og
var mikið lofuð fyrir hreysti sína;
eða Lakschmi Bai, rani (eiginkona
rajsins) af Dschhansi, sem stjórn-
aði mikilli uppreisn gegn Bretum
1857 klædd karlmannafatnaði -
hún lét lífið í bardaga.
Fordæmi hennar leiddi til stofn-
unar hreyfingar herskárra ung-
meyja á 20. öldinni þegar Indverjar
börðust fyrir sjálfstæði sínu undan
yfirráðum Breta. Hreyfingin bar
nafnið Rani af Dschhansi.
„Við konur í Bangladesh þurfum
ekki að leita til Cory Aquino um
fyrirmynd og heldur ekki Jóhönnu
af Örk,“ segir Chaleda Zia í
Dhaka. „Hér á Indlandsskaga eig-
um við okkar eigin bardagahefðir,
allt frá Rasijja soldán til Rani af
Dschhansi og ungu stúdínunnar
sem reif niður breska fánann af
stjórnarráðsbyggingunni 1949 og
dró í fyrsta skipti að hún pakist-
anska fánann."
Begum Chaleda Zia er glæsileg
kona og er kölluð „hin fagra
Begum". Fyrir dauða manns henn-
ar var hún svo gott sem óþekkt
meðal þjóðar sinnar. Múhameðs-
trúarmanninum Ziaur Rahman
þótti það óviðeigandi að láta konu
sína koma almenningi fyrir sjónir.
Mynd af henni mátti ekki birtast í
blöðum. Ziaur hershöfðingi varð
æðsti dómari herréttar í uppreisn
sem var gerð án blóðsúthellinga
árið 1976. Árið 1978 settist hann í
forsetaembætti samkvæmt þjóðar-
atkvæðagreiðslu og stjórnaði síðan
með styrkri hendi, en hann notaði
ekki tækifærið og makaði krókinn
og stjórn hans þótti tiltölulega
réttlát.
Hversu mikið hann hafði áunnið
sér hylli þjóðarinnar kom þó ekki
í ljós fyrr en eftir dauða hans.
Þegar kona hans kom fyrst fyrir
almannasjónir að liðnum þeim
sorgarfresti sem tilhlýðilegurer, 40
dögum, laðaðist að henni gífurleg-
ur fjöldi fólks. „Eins og umkomu-
laus börn þyrptist fólkið að henni,“
segir prófessor í Dhaka.
Afleiðingin var að Chaleda Zia
tók fljótlega við forystu stjórn-
málaflokks manns síns og bauð sig
fram í forsetakosningum gegn
Ershad. Hún hafði enga undirbún-
ingsmenntun hlotið. Menntun
hennar lauk með heimsókn í
kvennaskóla í Dhaka.
Hvaðan kom henni skyndilega
sú þekking, sem sá verður að hafa
sem sækist eftir svo háttsettu emb-
ætti? Hún brosir og svarar: „Að
heiman".
Hvaðan hafa þessar
konur fengið pólitískan
lærdóm sinn?
í raun og veru búa margar þess-
ara að því er virðist ólærðu kvenna
í pólitík, yfir heilmikilli vitneskju
um stjórnmál í smáatriðum, sem
þær hafa ósjálfrátt sogið til sín.
Það er ekki í byrgðum bakher-
bergjum eða þingsölum sem póli-
tískar ákvarðanir eru teknar í Suð-
ur-Asíu, heldur í einkahúsum, sem
oft hafa tilheyrt sömu fjölskyldunni
í marga mannsaldra.
Oftast nær eru þessi hús hvert
öðru lík. í forsal með mörgum
sessum bíða gestir eftir að vera
hleypt inn til áheymar.
Við áheyrnina, sem á Indlands-
skaga nefnist „durbar“ eru notuð
Sirímavo Bandaranaike grét sig
inn í hjörtu kjósenda.
K
Benazir Bhutto var tekið með
kostum og kynjum þegar hún sneri
heim til Pakistan úr útlegð. Nú er
Ijóminn aðeins farínn að dofna.
Indira Gandhi henti tengdadóttur
sinni út þegar hún gerði sig líklega
til að leggja út í pólitíkina.
salarkynni þar sem ekkert fer milli
mála hvar sú persóna situr sem
mestu ræður. Á tímum rajanna var
þarna að finna hásæti.
Mikilvægur húshlutur í slíku her-
bergi er forhengi, oft úr brókaði,
sem skilur borðstofuna frá salnum.
Að baki forhengisins situr frúin í
húsinu í hlutverki gestgjafans og
sendir hressingu á fundinn. Þannig
tekur hún á óbeinan og ósýnilegan
hátt þátt í því sem fram fer.
Þannig kynnist hún líka náið
þeim mönnum sem ganga inn og út
hjá manni hennar. Hún heyrir það
sem sagt er og skilur mismunandi
mikilvægi hinna ýmsu klíkna og
ætta sem öllu ráða í pólitíkinni.
Erfiður pólitískur arfur
Hassina, hin valdamikla konan í
stjórnarandstöðunni í Bangladesh,
kallar marga ráðgjafa sína enn
virðingarheitinu „frændi“, eins og
hún gerði þegar sem barn, þegar
þessir sömu menn komu til föður
hennar. Hassina, sem er gift kjarn-
orkueðlisfræðingnum Mia Wajid
og á tvö börn hlaut erfiðan pólitísk-
an arf.
Faðir hennar Mujibur Rahman,
hinn töfrandi leiðtogi sjálfstæðis-
baráttunnar - hrífandi ræðumaður
sem gat stráð með orðum von yfir
almenning eins og manna - var
ekki fyrr kominn til valda en hann
sagði skilið við sósíaliska lífsskoð-
un sína, eins og hann hefði aldrei
af henni vitað.
Hann gerði ríkið að eins flokks
ríki, flokks Awami-bandalagsins
þar sem hann sjálfur réð lögum og
lofum, og lyfti óhæfum sonum
sínum og frændum í vellaunaðar
stöður og auðgaði sjálfan sig blygð-
unarlaust á kostnað blásnauðs al-
mennings.
Við dagrenningu 15. ágúst 1975
var Mujibur Rahman ásamt fjöl-
skyldu sinni ráðinn af dögum
heima hjá sér, morðingjarnir voru
yfirmenn í hernum. Hassina komst
lífs af þar sem hún var ásamt yngri
systur sinni Rehana þá á ferð í
Vestur-Þýskalandi.
Nú er almenningur því sem næst
búinn að gleyma illum örlögum
Mujiburs. Þó ber hús hans enn
ummerki morðnæturinnar.
Eins og ógróin sár sitja enn í
hurðinni að vinnuherberginu götin
eftir byssukúlurnar sem sprengdu
hana upp. Við innganginn blikna á
gólfinu brúnir blóðflekkir. Bak við
sundurskotið gler eru gulnaðar
myndir frá mektardögum hans.
Hassina vinnur við skrifborð föður
síns, umkringd bókum sem hann
hafði safnað. Á bak við stór gler-
augun glampa skýrleg augu, hraðar
handhreyfingar leggja áherslu á
það sem hún segir.
Forysta Awami-bandalagsins
sótti á sínum tíma þessa 33ja ára
konu úr útlegð í Nýju Delhi og
valdi hana nýjan formann
flokksins. Það lá við klofningi í
flokknum og til að koma í veg fyrir
hann var nafn Mujiburs enn lausn-
arorðið. Dóttir hans, félagsfræð-
ingur að mennt, hafði tekið þátt í
pólitísku stúdentastarfi og vakið
Hassina Wajid hlaut óþægilegan
pólitískan arf en hún og ...
... Chaleda Zia geta orðið Ershad
skeinuhættar í Bangladesh
athygli, hún hafði ekki fyrirgert
orðstír sínum sem vinstri sinnuð.
Af þessum tveim konum hefur
Hassina líklega meiri pólitíska
hæfileika, en töfrar Begum Zia
heilla fólkið. Þær eru kallaðar
„tígrisdýrin frá Bengal" og eru
orðnar skæðustu keppinautar Er-
shads hershöfðingja.
23svar sinnum hvöttu þær til
allsherjarverkfalls frá því í nóvem-
ber á fyrra ári til mars og hvatning
þeirra til þjóðarinnar að greiða
ekki atkvæði í kosningunum sem
Ershad hafði efnt til bar þann
árangur að 9 af hverjum 10 kjós-
endum kusu að sitja heima á
kjördag.
Þær hafa ekki enn náð því mark-
miði sínu að neyða Ershad til að
víkja. En hershöfðingjanum hefur
ekki heldur tekist að ná því mark-
miði sem hann óskar heitast, að fá
réttmæta setu í embætti með kosn-
ingu almennings.
Óskammfeilið kosningafals
Kosningarnar sem Ershad boð-
aði til 3. mars sl. voru óskamm-
feilnasta fölsun sem útlendir frétta-
menn höfðu orðið vitni að.
í kjörkassana var stungið kosn-
ingaseðlum sem höfðu verið rifnir
í bunkum úr sömu skrifblokkunum
og merktir með einu og sama
fingrafarinu. Fréttamennirnir
veittu athygli kjósendum sem
gengu inn á sama kjörstað til að
greiða atkvæði allt að tíu sinnum.
Sumum kjörstöðum var lokað þeg-
ar aðeins hálf klukkustund var
liðin frá opnun þeirra, ástæðan var
sögð sú að þá hefðu allir greitt
atkvæði sem ættu þar kjörsókn.
í „kosningunum án kjósenda"
eins og Hassina orðar það náðu
flokksmenn Ershads 83,6% þing-
sætanna með brögðum. Tígrisdýrin
ætla að halda baráttu sinni áfram.
í rauninni hafa kosningasvik
Ershads komið þeim vel þar sem
hann apaði hreint eftir kenningu
andstæðinga sinna, sem halda því
fram að stjórn Ershads sé ólögleg.
„Slíkar konur þarfnast pólitísks
neyðarástands," segir pakistanski
dósentinn Nilam Hussein, „við
eðlilegar pólitískar hversdagslegar
aðstæður glatar glansmynd hetj-
unnar sem berst gegn harðstjórn í
nafni myrts föður, töfrum sínum.“
Gagnrýnisróddum fjölg-
ar í flokki Benazir Bhutto
Benazir Bhutto, gift Begum
Sardari, er það vel Ijóst.
Á hvítmáluðum vegg sem um-
lykur aðsetur fjölskyldu hennar í
ríkmannlegu hverfi í Karachi
stendur stórum vel fægðum mess-
ingstöfum nafn föður hennar: Sul-
fikar Ali Bhutto, lögmaður.
Benazir stóð á því fastar en
fótunum að halda áfram nafni
föður síns við giftingu og kostaði
það frestun á brúðkaupi hennar og
auðjöfursins Asif Ali Sardari í
meira en ár, en það fór loks fram
18. desember 1987.
Þegar Benazir sneri aftur úr
útlegð í London fyrir tveim árum
fór hrifningaralda um landið. Svo
hundruðum þúsunda skipti flykkt-
ust þeir út á götur og settu ekki
fyrir sig að þeir urðu að bíða
klukkustundum saman eftir því að
líta hana augum. Þeir hlupu ber-
fættir samsíða bílnum hennar sem
aðeins fikraðist áfram í allri þvög-
unni. Rósablöð þyrluðust í loftinu
og féllu aftur á mannþvöguna eins
og rauður snjór. Þessi hrifning
endurtók sig í öllum 4 héruðum
Pakistans sem Benazir heimsótti.
Jafnvel skynsamir Pakistanar
sem héldu ró sinni höfðu á þessum
tíma trú á því að þessari ungu hetju
tækist að binda enda á harðstjórn
Zia-ul Haq.
En hershöfðingjanum tókst að
draga undan henni töfrateppið.
Hann felldi úr gildi neyðarlög, setti
forsætisráðherra í embætti og lof-
aði kosningum fyrir árið 1990.
Nú helltist vandlæting islamsks
þjóðfélags yfir Benazir Bhutto,
þar sem ekki er litið mildum augum
að ógiftar stúlkur hafi pólitískan
áróður í frammi.
„Ég varð að breyta ímynd
minni," segir Benazir Bhutto, svöl
eins og stjórnandi kosningabaráttu
í Ameríku. „Að berjast upp á eigin
spýtur gegn harðstjóranum, það
gat gengið meðan neyðarlög giltu.
Þegar þau voru felld úr gildi gat ég
ekki verið lengur ógift. Það var
algerlega pólitísk ákvörðun."
Föl og fíngerð, en full sjálfs-
trausts situr hún alein á breiðum
sófa sem pabbi hennar sat oft í.
Tveir rosknir ráðgjafar standa hvor
sínum megin við formann PPP,
Pakistan’s People Party, stjórn-
málaflokksins sem faðir hennar
stofnaði.
Meðal þeirra kvenna sem hafa
erft pólitískt hlutverk er Benazir
sú eina sem hefur hlotið pólitískt
uppeldi. Hún stundaði nám í Ox-
ford og Harvard, upphaflega með
það í huga að ganga í utanríkis-
þjónustuna.
Sulfikar Ali Bhutto áíti líka syni •
en hann ákvað að ala Benazir upp
sem arftaka sinn og á meðan hann
dvaldist í fangelsinu fræddi hann
hana um undirstöðuatriði ræðu-
mennsku og ýmis pólitísk brögð.
Eftir að Bhutto var tekinn af lífi
1979 lét Zia ul-Haq taka Benazir
höndum því að þá þegar hafði
blossað upp þessi hetjudýrkun sem
einræðisherranum leist á að gæti
orðið hættuleg.
Benazir eyddi 6 mánuðum í
aðalfangelsinu í Sindh í einangrun
og við vesælar aðstæður. Síðar var
hún sett í stofufangelsi og að
lokum fór hún til London í útlegð.
Enn í dag fylgjast leyniþjónustu-
menn með heimili hennar. Póstur-
inn hennar er opnaður og símtöl
hleruð.
Við þessar erfiðu kringumstæður
heldur Benazir sig strangt við póli-
tíska stundarskrá, sem hefst kl. 7 á
morgnana með því að lesa blöðin
og er oftast ekki lokið fyrr en um
miðnættið. Enn getur hún kveikt
hrifningareld í brjóstum almúgans
og enn brosa leigubílstjórar ánægð-
ir þegar farþegar þeirra nefna
heimilisfang hennar sem áfanga-
stað.
En í hennar eigin flokki fjölgar
gagnrýnisröddum. Þær álasa Ben-
azir Bhutto fyrir að hafa glatað
sambandinu við pólitískan raun-
veruleika í Pakistan.
Oft slær rauðum bjarma á himin-
inn yfir Karachi að næturlagi. Það
má heyra skot, lögreglubílavælur.
Daginn eftir má lesa í blöðunum í
hvaða borgarhluta hefur slegið í
brýnu milli þjóðernishópa.
Stríðið í Afganistan
hefur lagt ýmislegt bðl
á Pakistana
Átökin milli ólíkra þjóðarbrota
eru að ganga af Pakistan-ríki
dauðu. Stríðið í Afganistan hefur
lagt ýmislegt böl á nágrannaþjóð-
ina í suðri, eiturlyfjabrask, vopna-
smygl og glæpaflokkar hafa
blómstrað, ekki síst vegna ríku-
legrar fjárhagsaðstoðar Banda-
ríkjamanna.
Benazir Bhutto á engin svör við
þessu segja gagnrýnendur hennar,
sem allir koma af vinstri væng
flokksins. Þeir segja óþægilegan
ósigur PPP í sveitarstjórnarkosn-
ingunum í nóvember eina afleið-
inguna af þessum stefnuskorti Ben-
azir. Þeirsegja Benazirofvinveitta
Bandaríkjamönnum og hún hafi
tekið upp slappa stefnu sósíal-
demókrata í Evrópu í stað fjölda-
sósíalisma föður hennar.
Það ríkir því hálfgert kreppu-
ástand á heimili Benazir Bhutto
þessa dagana. Þar stinga menn
saman nefjum, lágmæltiren þungir
á brúnina. Tóbaksreykský svífur
yfir höfðum þeirra. Ritararnir tala
bara í hálfum hljóðum. Ein þeirra
gaumgæfir sekúnduvísinn á vegg-
klukkunni til að sjá til þess að
yfirmaður hennar haldi sig við hina
ströngu stundarskrá, 15 mínútur á
hvern gest.
Allar samræður þagna þegar
Rao Raschid mætir. Hann situr í
stjórnmálanefnd PPP fyrir Lahore
og er einn af þeim sem hvað
hvassyrtastir eru í garð Benazir.
Hann fær viðtal strax en dvelst
ekki lengi. Samanbitinn og þegj-
andi yfirgefur hann hús Benazir
hálftíma síðar.
Blaðamönnum, sem bíða við
hvíta múrinn, er brátt afhent
fréttatilkynning. Þar er greint frá
afsögn Rao Raschids úr forystu-
sveit PPP.
Benazir Bhutto hefur haft sigur
í valdabaráttu. En skoðanaágrein-
ingur er enn fyrir hendi. Nokkrum
dögum sfðar láta uppreisnar-
mennirnir í flokknum boð út ganga
um að þeir hyggist kalla Begum
Nusrat Bhutto, móður Benazirs til
að koma á sáttum innan flokksins.
Jafnvel upplýstir vinstrisinnar í
PPP flokknum halda tryggð við
ættarveldisgrundvallarregluna-:
Síðasta orðið í pólitískum deilu-
málum á að koma frá meðlim
fjölskyldunnar og æðsti dómurinn
er í hendi konu.