Tíminn - 21.05.1988, Síða 1

^irv Spáís-
1 enskirstjórn-
1 jf málamenn í
HELGIN stjömumar? • Blaðs. 16
Morðslóðin
lá um mörg
ríki
• Blaðs. 12
„Þetta er
hálfgerður
sígauna-
lifnaður“
Nýja
Toyota
Corolla í
bílakynningu
VÍDALÍN GEGN
VALDNÍÐSLU
SAGT FRÁ HRAKVIÐRASAMRI ÆVI PÁLS LÖGMANNS VÍDALÍNS
Um ætt Páls Vídalíns förum
við ekki mörgum orðum. Faðir
hans var Jón Þorláksson, stór-
bóndi og lögréttumaður í Víði-
dalstungu í Húnavatnssýslu, en
móðir Hildur Arngrímsdóttir
hins lærða, en hann tók sér
fyrstur Vídalínsnafnið. Jón Þor-
láksson var hæglætismaður hinn
mesti og sóttist aldrei eftir opin-
berum frama, en Hildur, kona
hans var öllu meiri skörungur og
er víst talið að það hafi verið
vegna metnaðar hennar um
menntun hans að hann hófst til
virðingarembætta með þjóð
sinni.
Aðeins sjö vetra var honum
komið í læri hjá hjá Þorláki
nokkrum að Stóruborg í Víði-
dal. Lét Þorlákur hann læra að
lesa á gamla lögbók, sem skrifuð
var á kálfsskinn og mjög bundin
og skyldi Páll hafa það yfir er
hann hafði verið að lesa um
daginn á matmálstímum. Sagði
hann síðar að Þorláki ætti hann
það líka að þakka hve lögbókin
hefði snemma orðið sér föst í
minni. Ekki var beðið með að
láta hann læra latínu, eftir að
hann var orðinn vel læs og
skrifandi og tók þá við kennslu
hans móðurbróðir hans, séra
Bjarni Arngrímsson í Vestur-
hópshóla-prestakalli. Þótti
minni drengsins svo frábært, að
þá hann hafði lesið opnu yfir
einu sinni mundi hann hana
nokkurn veginn, en vel ef hann
las tvisvar.
TIL HAFNAR
Þá var Gísli Þorláksson bisk-
up í Skálholti er Páll Vídalín
settist þar á skólabekk 17 ára
gamall, árið 1682. Skólameistari
var séra Þorsteinn Geirsson, en
þar sem sá síðarnefndi var veik-
ur mikinn hluta námstíma Páls,
kenndi biskup í hans stað. Þótti
hinum bráðgjörva sveini frá
Víðidalstungu lítið til um kunn-
áttu biskupsins og sagði að oft
hefði hann „strikað út góða
latínu og sett aftur ónýta.“ Ekki
hældi hann heldur húspostillu
Gísla, sagði það sem nýtilegt
væri í henni hefði faðir hans,
Þorlákur biskup, skrifað, en
hlutur Gísla væri „hégóminn
sem í henni fyndist.“ Hér vakti
næmi Páls athygli sem þá er
hann var yngri og lauk hann
skóla með láði 1685. Þá var
komið að þeim tímamótum í ævi
þessa efnismanns, er hann skyldi
Þann 18. júlí 1727 er hópur manna kominn saman við
eina tjaldbúðanna á flötunum við Öxará. Það er sól og
heitt í veðri, en þetta fólk er þó hnípið og alvörugefið á
svip. Hér er látinn fyrir lítilli stundu lögmaður Páll
Vídalín. Hann hefur lifað róstu og umbrotatíma, sem
sumum hafa þótt minna á hina gömlu Sturlungaöld,
mikill lagaspekingur og lærdómsmaður; skáld var hann
gott og spakmæli hans hafa lifað á vörum
samferðamanna. Það fólk sem komið er að veita honum
hinstu virðingu er líka engir kotungar og margt af því á
eftir að eignast sinn sess í sögu þjóðarinnar. Hér strjúka
þær vota hvarma Sigríður biskupsfrú og systir hennar
Þórdís, sem síðar átti eftir að fá nafnið „Snæfríður
íslandssól“ í bókmenntunum og hér er það Fuhrmann
amtmaður sem traktérar syrgjendur á brennivíni í
minningu lögmannsins heitins, þegar kista hans er
komin upp á hross á leið norður í land. Þessi amtmaður
hefur áunnið sér einskonar ódauðleika vegna
Schwarzkopf - málsins illræmda á Bessastöðum, þar
sem hann lék eitt lykilhlutverkið.
En hér munum við nú stikla á ýmsu um ævi lögmanns
Páls Vídalín og vonum að einhver þykist að fróðari, þótt
geyst verði að fara yfir, þar sem líf þessa manns var ekki
atburðasnautt.
sigla til Kaupmannahafnar og er
þangað kom varð hann þegar
„civis academicus“ eða regíuleg-
ur studiosus og var ytra þrjá
vetur, árin 1686-7 og 1688-1689.
í Kaupmannahöfn lagði hann
stund á guðfræði og lauk'námi
með einkuninni „haud illauda-
bilem“, sem var önnur einkunn,
en í þá daga gátu menn eiginlega
valið sér hvaða einkunn þeir
vildu fá, þ.e.a.s. að þeir ákváðu
í hve miklu efni þeir vildu
prófast. Mun Páli hafa sýnst
þessi menntun fullnægjandi mið-
að við þau not sem hann ætlaði
sér af henni að hafa á íslandi.
STRÍDSUNDIRBÚNINGUR
Sitthvað dreif á daga Páls á
þessum stúdentsárum og getum
við séð hann fyrir okkur síðar á
ævi heima í Víðidalstungu,
hrakinn af mótstöðumönnum,
voteygan og kvalinn af fótabjúg,
er hann minnist þessara löngu
liðnu stúdentsára, en meðal
áheyrenda gamla mannsins hef-
ur verið Jón Grunnvíkingur, er
skrifaði ævisögu hans. Þá var
Jón þar að nema undir skóla hjá
lögmanni.
Þannig var það eitt sinn á
Klaustri að þar var fest upp
tilkynning frá guðfræðiprófess-
ornum Wandalin, að allir stúd-
entar skyldu reknir frá hinu
konunglega kommuniteti, vegna
leti við að sækja fyrirlestra hans.
Þó voru íslendingar undanskild-
ir „en þá sé ég ávallt fjölmenna,"
eins og sagði í tilkynningunni.
Páll var elstur íslenskra stúdenta
og mun hafa þóst eiga eitthvað í
því að svo vel tókst til fyrir
löndum. Þá minnist hann á gjaf-
mildi Lasseniums, prests við
þýsku kirkjuna í Höfn, og þótt
ekki geti Jón Grunnvíkingur um
í>