Tíminn - 01.06.1988, Qupperneq 5

Miðvikudagur 1. júní 1988
Tíminn 5
Fjármögnunarleigurnar gera „lánaútvegun“ úrelt hugtak:
Senda her lánasölumanna
í fyrirtæki landsmanna
Þórður Ingvi Guðmundsson, framkvæmdastjóri Lindar.
Sú höfuðbreyting er nú sögð í
þjóðfélaginu að í stað þess að
standa í því að reyna að „útvega“
sér lán, eins og menn hafa mátt
sætta sig við í áratugi, segja þeir nú
sölumenn fjármögnunarleigufyrir-
tækjanna ferðast um landið til að
selja mönnum lán og jafnvel toga í
stjórnendur fyrirtækja og einyrkja
í atvinnurekstri til að bjóða þeim
lán fyrir hvers konar véla- og
tækjakaupum. Tíminn spurði Þórð
Ingva Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóra Lindar hvort al-
mannarómur færi þarna með rétt
mál.
„Það er staðreynd að það hefur
orðið mikil breyting á fjármagns-
markaðnum á undanförnum árum.
Þetta er orðinn neytendamarkaður
fremur en seljendamarkaður, það
er að segja að það er orðið miklu
meira framboð af peningum en
áður var og ljóst að fjármögnunar-
leigurnar hafa átt sinn þátt í því.
En þær gera líka ákveðnar kröfur
til þeirra sem þær lána, þannig að
það getur hver sem er labbað inn í
fjármögnunarleigu og þaðan út
með milljónir.
Herir sölumanna
í sölu á lánum
En að sjálfsögðu eru mönnum
boðin lán. Það er staðreynd að það
ganga orðið sölumannaherir frá
fj ármögnunarleigufy rirtækj unum
inn í fyrirtækin í landinu og bjóða
þeim sína þjónustu, þ.e. bjóða
þeim fjármagn til kaupa á vélum
og tækjum. En það er vitanlega allt
gert á grundvelli þess að þau fyrir-
tæki standist lágmarks áhættumat.
Almenna reglan er sú, að í fyrsta
lagi þarf tækið sem viðskiptavinur-
inn ætlar að kaupa að vera auðselj-
anlegt og endursöluverð þess hátt
ef segja þarf upp samningnum
áður en honum lýkur vegna van-
skila fyrirtækisins. Því leigufyrir-
tækið reynir þá að koma því í verð
eða í leigu hjá öðru fyrirtæki.
í öðru lagi þarf fjárhagur fyrir-
tækisins að vera þannig að það sé
ljóst að það standi undir leigu-
greiðslunum. Fyrirtækið þarf að
bera arð og eiginfjárstaða þess þarf
að vera jákvæð. Sú regla er t.d. hjá
Lind, að það er aldrei fjármagnað
allt eigin fé fyrirtækisins. Þ.e. að sé
ákveðnu fyrirtæki t.d. boðin vél
sem kostar 2 milljónir þarf eigin-
fjárstaða fyrirtækisins að vera 4
milljónir að lágmarki.
í þriðja lagi þá þarf greiðslustaða
fyrirtækisins að vera með þokka-
legu móti.“
Áhættunni fórnað
fyrir græðgina?
- Nú er ekki alltaf beinlínis um
fyrirtæki að ræða, t.d. þegar ein-
staklingar eru að kaupa sér smá-
báta, vörubíla eða annað slíkt og
viðkomandi tæki er í raun allur
reksturinn?
Þá er áhættan tekin í einstaklingi
og þá á nákvæmlega sama hátt
skoðuð hans nettó eign. í slíku
tilfelli mætti segja sem svo að
maður sem kaupir 5 milljóna króna
bíl eða bát þurfi að eiga 10 milljóna
króna nettó eign. En þarna slaka
menn að sjálfsögðu aðeins á
kröfunum.
Ef við tökum dæmið um trillu-
karlinn sem kaupir nýjan 10 tonna
bát gegn um fjármögnunarleigu.
Ekki á hann tvöfalt verðmæti þess
báts í eignum?
„Það er alveg staðreynd að í
þeirri ofsalega hröðu þróun sem
orðið hefur á undanförnum tveim
árum þá hefur ýmislegt flotið með
og menn kannski fórnað áhættunni
fyrir græðgina. Því verður ekki
neitað að sum fyrirtæki, ónefnd,
hafa lagt á það megináherslu að
verða nógu stór, þ.e. með stór
útlán, kannski á kostnað áhættunn-
ar. Á móti hafa þau kannski tekið
einhverjar extra tryggingar. Það er
hins vegar ekki eðlilegt þegar litið
er á eðli þessara viðskipta, þar sem
tryggingin er fyrst og fremst tækið
sjálft og efnahagsstaða leigutak-
ans.“
Húseignir manna
I hættu ef...
Mjög margir Islendingar eiga
hús. Og þýðir það þá ekki að ef
bjartsýnisvonir manna um rekstur
t.d. bíls eða báts bregðast, að
húsin þeirra eru í hættu?
„Það er tvennt til í þessu. Ann-
arsvegar er hugsanlegt að leigusal-
inn hafi ekki bara eignarrétt á
tækinu heldur líka einhverja extra
tryggingu eða fasteignaveð í hús-
eign hans. Þá er vitanlega sú hætta
fyrir hendi, að fáist ekki það verð
fyrir tækið, að það dugi fyrir því
sem eftir stendur af samningnum
þá er gengið á eignina.
Hins vegar er innibyggt í öðrum
fjármögnunarleigusamningum,
þar sem ekki er gert ráð fyrir
neinum tryggingum á bak við
samninginn, að ef segja þarf upp
samningnum og ekki fæst nógu
hátt verð fyrir tækið til að greiða
upp eftirstöðvar samningsins, þá
ber einstaklingnum að greiða mis-
muninn. Og eigi einstaklingurinn
að geta borgað mismuninn, þá þarf
hans nettó eign að vera að lágmarki
helmingur eða % af verði tækisins.
Þar er því hugsaniegt að gengið
verði á hans einka eignir, þ.e. ef
hann hefur þá ekki komið þeim
undan.“
Slegist um lántakendur
Þórður Ingvi sagði leigufyrirtæk-
in þannig nota mismunandi áhættu-
mat. Lind hafi t.d. eingöngu starf-
að á grundvelli efnahagslegrar
stöðu einstaklirigsins og gæðum
tækisins, en hins vegar ekki tekið
tryggingar, eða sjálfskuldar-
ábyrgðir.
Að sögn Þórðar Ingva er mikil
samkeppni milli fjármögnunar-
leigufyrirtækjanna um þessar
mundir um sölu á viðskiptum.
Bæði vegna þess að ákveðið jafn-
vægi sé að nást, þ.e. eftirspurnin sé
að minnka eftir það ákveðna æði
sem greip íslendinga þegar þessir
möguleikaropnuðust. Meðminnk-
aðri eftirspurn sé því harðari bar-
átta um hvern viðskiptavin.
í vandræði vegna
nýju reglnanna
Spurður um fjármögnunina
sagði Þórður Ingvi aldrei hafa verið
neinum vandkvæðum háð að fjár-
magna erlenda hluta lánanna. Það
setji hins vegar fyrirtækin í vand-
ræði núna að verið sé að auka það
hlutfall fjármögnunarinnar sem
verður að vera í íslenskum
krónum, á sama tíma og sala á
skuldabréfum fyrirtækjanna sé að
dragastsaman. Leigufyrirtækin séu
því þegjandi og hljóðalaust farin
að undirbjóða hvert annað, sem
leiði til þess að þau fari að bjóða
betri ávöxtun en gengur og gerist á
markaðnum.
Þótt hin opinbera ávöxtun bréf-
anna sé í kringum 11% raunvextir
sagðist Þórður Ingvi nær viss um að
a.m.k. ákveðnum kaupendum
standi til boða hærri vextir. Sömu-
leiðis væru fyrirtækin jafnvel að
breyta starfsemi sinni í þá veru að
þau fjármagni eingöngu erlenda
hlutann, og leigutakinn verði þá að
bjarga innlenda hlutanum sjálfur.
Dæmi um yfir 20%
raunvexti...
- En þetta hlýtur að þýða að
vextirnir í leigusamningunum geta
orðið verulega háir?
„Það fer eftir samkeppninni. En
það er staðreynd að dæmi eru um
að raunvextir á íslenska hluta
leigusamninganna hafi farið yfir
20% þótt algengast sé að þeir séu
15-16%. Það er að vísu hár fjár-
magnskostnaður, en hins vegar
ekki neitt óvenjulegur miðað við
íslenskar aðstæður."
- Þarf ekki beinlínis „súper-
rekstur" til að standa undir 20%
raunvöxtum af atvinnutæki sem er
kannski nær allt keypt út á lánsfé?
... en víxlasala
litlu ódýrari
• „Jú, sannarlega þarf það að vera
mjög góður rekstur, það er ekki
spurning. Hins vegar hefur íslenskt
atvinnulíf undanfarin ár rúllað á
vöxtum sem eru mjög nálægt
þessu, og þá á ég við skammtíma-
fjármögnun fyrirtækja einfaldlega
gegn um víxilkaup. Menn þekkja
þetta því alveg.
Vextir í fjármögnunarleigu-
samningum hafa þó sem betur fer
lækkað á undanförnum mánuðum
vegna samkeppninnar. Þetta er
orðið ódýrara en það var í upp-
hafi.“
T.d. 165-180 þús.kr. á mánuði af
5 milljóna króna bíl
- Gera einstaklingar, sem t.d.
byggðu húsið sitt fyrir lán með
mínusvöxtum, sér alltaf grein fyrir
hvaða vaxtabyrði þeir eru að taka
sér á herðar?
„Flestir held ég að geri það, þótt
eitthvað kunni þar á að skorta í
einhverjum tilfellum og láti þá
kannski bjóða sér hvað sem er. En
þetta eru gjarnan hörkutól, sem
vinna lengi og mikið og bjarga sér
þannig fyrir horn.“
Til að gefa dæmi um greiðslu var
Þórður Ingvi spurður um mánaðar-
greiðslu af 1 milljóna króna láni til
3ja ára. Það sagði hann geta þýtt á
bilinu 33-34 þús. og allt upp í 36
þús. kr. á mánuði, eða sem svarar
frá 3,33% upp í 3,6% af verði
viðkomandi leigusamnings. Sum-
um þyki 3.000 kr. á mánuði
kannski ekki svo stórt bil, en í
raunvöxtum þegar samningurinn
er reiknaður upp sé þetta í raun
gífurlega mikið vaxtabil, sem fari
að skipta verulegu máli þegar um
sé að ræða kannski tugmilljóna
króna samning. - HEI
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri Landsambands smábátaeigenda:
Allt veðsett í topp
„Þessi kaupleiguíyrirtæki virð-
ast ekki treysta meira á það, sem
þær eru að lána mönnum í,
heldur en svo, að þau krefjast
þess að þeir sem kaupa mcð
þessum hætti veðsetji lfka hús-
eignir sínar upp í topp.“ sagði
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri
Landsambands smábátaeigenda.
Hann sagði þá LS-menn hyggjast
leita skýringa á því frá viðskipta-
ráðherra af hverju menn verði
cinnig að verðsetja húseignir sín-
ar þar sem kauplcigufyrirtækin
eigi tækin seni þau eru að lána út
á. Örn teiur að þetta sýni að
viðkomandi kaupleigur hafi ekki
trú á þeim rekstri sem þær eru að
lána til, enda mætti heyra úr
öllum áttum að það sé orðið
minnsta mál í heimi að fá svona
lán.
Tilefni samtalsins við Örn er
dæmi sem bhtðið hafði spurnir af,
um trillukarl í bæ úti á landi. sem
lengi hefur drcymt um aö gerast
alvöniútgerðarmaður. Banka-
mm
menn og frystihúsaeigendur á
staðnum hafa hins vegar talið það
bjarnargreiða að aðstoða hann
við að uppfylla drauminn, þar
scm reynsla var fyrir að honum
hafði gengið hcidur brösuglega
að bjarga sér við trilluútgcrðina,
auk þess að vera orðinn hálfgerð-
ursjúklingur. Eitt kaupleigufyrir-
tækjanna leit öðruvísi á málið,
svo karl hefur nú keypt glænýjan
tæplega 10 tonna bát með kaup-
leigukjörum, sem heimamenn
óttast að muni koma honum á
kaldan klaka.
Tíniinn leitaði því álits Arnar
á því hvort útgerð slíks báts geti
staðið undir leigugreiðslunum af
nokkurra milljóna króna bát.
Miðað við þann litla kvóta sem
skammtaður er á þessa báta sagð-
ist Örn telja það tneira en hæpið,
nema að um einstaka atlamenn
væri að ræða- og raunar alveg
útilokað dæmi, að kaupleigukaup
á svona dýruni bát geti gengið
upp öðruvísi en að viðkomandi
leggi fram sæmilcga upphæð af
bátsverðinu frá sjálfum sér. Með
lánsfé eingöngu sé nær útilokað
að kljúfa greiðslurnar miðað við
þann aflakvóta sem skammtaður
er á þessa báta. Hann tók sem
dæmi að 125 tonna þorskafli gæfi
um 4,7 milij. kr. aflavcrðmæti á
ári. Þar af væri hlutur bátsins í
kringum helmingur,eða2,4millj.
kr., hvar af hálf milíjón færi beint
í tryggingu á bát og áhöfn auk alls
annars rekstrarkostnaðar. Af-
gangur upp í afborganir yrði ekki
stór þegar allt væri uppgert.
Örn kvaðst reyndar vilja nota
tækifærið til að vara nienn ein-
dregið við að kaupa nýja báta,
þar sem markaðurinn sé mettur.
Hann kvaðst hafa kynnt sér að á
bátasölum sé fjöldi báta undir 10
tonnum til sölu. Fyrir þá sem ætli
að eignast slíka báta sc mun
hagkvæmara að kaupa þá heldur
cn að láta smíða nýja báta eða
kaupa þá innflutta. - HEI