Tíminn - 01.06.1988, Síða 8

Miðvikudagur 1. júní 1988
8 Tíminn
Tíminrt
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 465,- pr.
dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Að kanna og banna
Fyrrum þingmaður í Suðurlandskjördæmi
skrifar forystugrein í blað Sjálfstæðisflokksins,
Suðurland, og hefur þar uppi nokkurn harmagrát
út af erfiðleikum forsætisráðherra við að finna
lausnir á erfiðleikum, sem steðjuðu að ríkisstjórn-
inni á dögunum. Er að heyra á greinarhöfundi að
þar hafi Steingrímur Hermannsson komið við
sögu með óábyrgum hætti, þegar hann lagði fram
tuttugu og tvær tillögur til lausnar.
Blaðið Suðurland finnur tillögum Steingríms
allt til foráttu, þótt Ijóst sé að taka varð tillit til
þeirra við úrvinnslu og framkvæmd aðgerða,
enda varð engu komið fram nema samkomulag
yrði meðal stjórnarflokkanna. Þau eftirmál sem
Suðurland er að rekja snúast fyrst og fremst um
snilli formanns Sjálfstæðisflokksins, sem sagt er
að sitji ekki með „hangandi hendi“, þegar vanda
ber að höndum og mun þar átt við þær sex
uppástungur, sem hann lagði fram í krísunni.
Sjálfstæðismenn hafa varla mátt heyra í Stein-
grími Hermannssyni svo að ekki hlypi ákveðinn
vökvi fyrir hjartað í þeim, og eru skrifin í blaðinu
Suðurlandi dæmi um það. Steingrímur hefur ekki
mátt minnast á efnahagsmál öðruvísi en kansellíið
í Garðastræti yrði virkt á stundinni. Og peninga-
valdið í landinu hefur hvað eftir annað þóst sjá
afnám lánskjaravísitölu, þegar lagt hefur verið til
að vaxta og vísitöluáhrifin yrðu könnuð til hlítar.
Auðvitað er alveg ljóst að margar samverkandi
ástæður liggja að baki þeim margvíslega ófarnaði
sem steðjar að íslensku efnahagslífi. Ein ástæðan
er gífurlegur fjármagnskostnaður. Þegar laun-
þegahreyfingin er að lýsa því yfir að verðbólgan
hafi aukist án hennar tilverknaðar er hún að vísa
til verðbólgu af völdum fjármagnskostnaðar.
Þegar hér er verið að fella gengið, þá væri hægt
að ná jafngildi gengisfellingar með minnkandi
fjármagnskostnaði. Vandamálin eru því að hluta
heimilisiðnaður okkar sjálfra. En formaður
Framsóknarflokksins má ekkert um þetta tala,
eða leita lausna á þessum vandamálum öðruvísi
en peningahjarta sjálfstæðismanna fari að slá
hraðar. Vonandi fara sjálfstæðismenn að sjá
samhengi augljósra atriða, sem nauðsynlegt er að
taka til meðferðar. Aðlögun peningamarkaðar
okkar að fyrirmynd stórþjóða fær aðeins illan
endi. Hér þykja vextir og vísitölutryggingar
nokkurri furðu gegna hjá alþjóða fjármálastofn-
unum. En það gengur illa að fá þau mál könnuð
vegna þess að Sjálfstæðisflokkurinn vill það ekki.
Engu að síður er blaðið Suðurland sannfært um
að Sjálfstæðisflokkurinn megi ekki verða fyrir
áföllum vegna þess að íslenskt samfélag þoli það
ekki. Spurningin er hins vegar hvað samfélagið
þoli lengi bann flokksins við könnun efnahags-
mála.
Illllllllllllll! GARRI
List svartra kvenna
Einhver Hjörleifur Sveinbjöms-
son skrifar grein í síðasta helgar-
blað Þjóðviljans, þar sem hann
býsnast yfir veggteppi sem í nokkur
ár hefur hangið á vegg ■ anddyri
Holtagarða hjá Verslunardeild
Sambandsins. Þetta teppi er ættað
frá Suður-Afríku, unnið af þremur
svörtum konum þar í landi og sent
Verslunardeild að gjöf frá fyrirtæki
þar syðra fyrir nokkrum árum.
Þess hefur ekki orðið vart fyrr
að menn vildu agnúast út í tilvist
þessa teppis. Þvert á móti hafa
ýmsir haft gaman af að skoða það.
Það er í þremur hlutum og með
jafnmörgum myndum, sem allar
sýna efni úr ckki ómerkari bók en
Heilagri ritningu. Ein myndin sýnir
Adam og Evu í aldingarðinum
Eden, önnur sýnir Nóa ganga um
borð í örkina, og þriðja myndin
sýnir hann ganga aftur út úr örkinni
að loknu syndaflóðinu.
Frumstæð list
Nú er Garri ekki listfræðingur
en sér þó ekki betur en að myndirn-
ar á þessu teppi sýni, máski á
heldur frumstæðan hátt, hvernig
svartar konur í Suður-Afríku túlka
Biblíuna og cinstök atriði úr hcnni.
Það sýnist ekki fara á milli mála að
þama er á fcrðinni heldur sérstætt
og listrænt veggteppi sem tcngir
áhorfendur sína beint inn í hug-
mynda- og trúarheim sem er væg-
ast sagt talsvert ólíkur því sem við
eigum að venjast hér nyrðra.
Af þeim sökum verður ekki
annað séð en að margumrætt teppi
verði að teljast heldur góð listræn
eign og fengur að því að hafa það
hér heima og á stað þar sem
almenningur á kost á að virða það
fyrir sér. Hvað sem Iíður aðskilnað-
arstefnu suður-afrískra stjórnvalda
og meðferð þeirra á hörundsdökku
fólki. Um listaverk gildir það nú
einu sinni að þau eiga menn ekki
að skoða pólitískum augum.
Af þessum ástæðum verður hér
ekki tekið undir þá skoðun Hjör-
leifs Sveinbjömssonar S Þjóðviljan-
um um helgina að þetta veggteppi
sé af hinu illa. Þvert á móti verður
því haldið fram hér að teppið eigi
að fá að hanga í friði þar sem það
er, svörtu konunum þremur til
áframhaldandi sóma.
Listaverkabrennur
Það er nefnilega þannig að
mönnum hættir stundum til að líta
á listaverk með hornauganu ef þau
falla ekki að þeirri pólitísku h'nu
sem þeir fylgja. Hjörleifur Svein-
björnsson er greinilega & móti
aðskilnaðarstefnunni, og það er
Garri líka.
En hér þarf að hafa það hugfast
að á öldum áður tíðkaðist að menn
brenndu listaverk. Einhvers staðar
■ gömlum heimildum segir til dæm-
is frá því að við upphaf lútersku
hafi fylgismenn hins nýja siðar gert
sér lítið fyrír og brennt á báli
margar gamlar bækur sem skráðar
höfðu veríð á kálfskinn á pápískum
tíma. Nú á dögum erum við ekki
heldur pápisk, en ætli að við vild-
um samt ekki gefa töluvert fyrír að
eiga þessar brenndu bækur cnn?
Jafnvel þótt eitthvað í þeim hafl
ekki verið hálúterskt?
Eyðileggingu listaverka hafa of-
stækismenn á öilum tímum ástund-
að, bæði að því er varðar bækur og
myndverk eða skrcytilist. j öllu
slíku er þó rétt að fara fram með
fullri gát. Sérstaklega þarf að gæta
að því að slíkt bitni ekki á þeim
sem hlífa skyldi.
Teppið góða er hvað sem öðru
líður ofið af svörtum konum, sem
við öll viljum að fái sömu mann-
réttindi og við hin njótum. En ætli
málstað þeirra sé nokkur greiði
gerður með því að fjarlægja teppi
þeirra af veggnum í Holtagörðum,
eða jafnvel að eyðileggja það, eins
og hætta virðist vera á að ofstækis-
menn nútimans leggi til að gert
verði? Þetta er nú einu sinni lista-
verk svartra kvenna, og í rauninni
ætti teppið góða að geta orðið
öllum, sem hlut eiga að máli, góð
áminning um að vinna sem best í
baráttunni gegn aðskilnaðarstefn-
unni. Svörtu konurnar þrjár eiga
það skilið af okkur, þó ekki nema
væri fyrir þetta listaverk sem þær
hafa búið til. Og þess vegna á það
að fá að vera áfram í friði þar sem
það er, gestum og gangandi til
augnayndis. Garri.
VÍTTOG BREITT
VERÐMÆTASKOPUN
BANKASTOFNANA
Á sama tíma og allar fram-
leiðsluatvinnugreinar eru reknar
með bullandi tapi og manni skilst
að þær séu helst til óþurftar í
þjóðfélaginu, að minnsta kosti eru
þær baggi á fjármálakerfmu, felst
ávinningur í því að velta peningum
og ávaxta sitt pund á fljótvirkan og
öruggan hátt.
Peningar eru afl þeirra hluta sem
gera skal og þegar um er að ræða
að græða sem mest á sem skemmst-
um tíma eru blessaðir peningarnir
sannkallaður aflgjafi. Og þeir eru
ekki aðeins afl þess sem gera skal
heldur takmark í sjálfu sér og
hámarksgróði í peningum talið er
æðra og göfugra markmið en sú
verðmætasköpun sem fæst með
framleiðslu. En þar sem tap er á
allri framleiðslu en gróði af þjón-
ustu og peningaumsvifum er auð-
séð að framleiðslugreinarnar eru
sníkjudýr á því fjármálakerfi sem
gert hefur arðsemi af peningaversl-
un að tilgangi og markmiði, en
atvinnurekstur sem ekki stendur
undir vaxtagreiðslum peninga-
magnsins á engan rétt á sér, er
þjóðfélaginu aðeins byrði.
Afl þeirra hluta...
Komið er í ljós að í peninga-
stofnunum er ekki aðeins geymt afl
þeirra hluta sem gera skal, heldur
fer verðmætasköpunin þar einnig
fram. Dagana fyrir uppstigningar-
dag hvarf fjórðungur gjaldeyris-
forða lýðveldisins íslands úr vörslu
Seðlabanka.
Þegar ríkisstjórn lýðveldisins
fékk seint og um síðir að vita að ein
af undirstöðum fjármálakerfisins
var að bresta var gjaldeyrissala
stöðvuð og rokið var til að setja
bráðabirgðalög af slíku flaustri að
setja varð enn ný bráðabirgðalög
til að leiðrétta hin fyrri.
Allt varð ósikkert í lýðveldinu,
vísitölur eru á tjá og tundri, samn-
ingsréttur tekinn af launþegum og
samtök þeirra, sem í eru meirihluti
þjóðarinnar, hóta að kæra gjörðir
eigin ríkisstjórnar til alþjóðastofn-
unar.
Þegar farið var að spyrja hvað
orðið hafði af gjaldeyri þjóðarinn-
ar varð fátt um svör, enda ljóst að
einhverjir höfðu grætt 250 milljónir
króna á einni nóttu með því að
misnota herfilega aðstöðu og
trúnað, en skáka í því skjólinu að
engin Iög hafi verið brotin.
Leyniþjónustur
Með eftirgangssemi var hægt að
fá að vita að nokkru hverjir það
eru sem sitja að kjötkötlum þeirrar
fjármagnshyggju sem setur gróða
öllum hagsmunum ofar. Vildarvið-
skiptavinir bankanna fengu fyrir-
greiðslu til að sanka að sér um
helmingi gengisgróðans og fékkst
það tiltölulega fljótt upplýst.
Enn lengri tíma tók að skýra frá
hverjir hirtu hinn helminginn, en
eftir japl og jaml og fuður kom upp
úr dúrnum að það voru bankarnir
sjálfir, aðallega þeir ríkisreknu.
Fer nú að skýrast hvers vegna
ofuráhersla er lögð á bankaleynd-
ina, sem á að vera til að verja
hagsmuni viðskiptamanna, en sýn-
ist ekki síður til komin til að halda
leynd yfir gróðabralli bankanna
sjálfra.
Sé litið nánar á hvernig sú verð-
mætasköpun verður til sem bank-
arnir og vildarvinir þeirra ástunda,
kemur í ljós að Seðlabankinn hefur
tapað sömu upphæð á gjaldeyris-
kúppinu og bankamir og hinir
aðilarnir þénuðu.
En svona fer verðmætasköpun
fjármagnsins fram. Hún skilar
miklu meiri hagnaði en framleiðsl-
an er fær um, en hitt er annað að
til að einn græði verður annar að
tapa. 1 gjaldeyrisbraskinu fyrr í
mánuðinum var það Seðlabankinn.
En kannski er hann svo oft búinn
að græða vel og mikið á gengismun
að það gerir ekkert til þótt hinir
ríkisbankarnir og aðrir fái að þéna
líka á niðurlagi gjaldmiðils lýðveld-
isins.
Manni sýnist að bönkunum veiti
ekkert af þénustu af gróðabralli
þótt ekki væri nema til að tryggja
bankastjómunum hlunnindi og
verðug eftirlaun en eins og alþjóð
veit skuldar ríkissjóður nokkrum
fyrrverandi bankastjómm Útvegs-
bankans 222 milljónir króna í eftir-
laun. Varla hæfir að aðrir banka-
stjórar þurfi að sæta verri kjörum
og þeir geta unnið fyrir þeim t.d.
með því að hlunnfara Seðlabank-
ann og gera stjómvöldum nær
ókleyft að halda þjóðfélaginu
gangandi, aðeins af því að þeir sjá
sér leik á borði að græða peninga.
Skítt veri með það þótt hagnaður-
inn byggist á tapi annars. OÓ