Tíminn - 02.07.1988, Blaðsíða 6

Breskirlistamennogmenningarvitar eru ekki ýkjahrifnir af stefnu Margaret Thatcher og segja hana hafa rænt menntamenn fé, störfum og áliti. Þeir sýna álit sitt á henni
hiklaust í verkum sínum.
Laugardagúr 2. júlí 1988
16 W HELGIN
Margaret Thatcher á ekki upp á
pallborðið hjá enskum
mennta- og listamönnum
„Nauðrakaðir pönkarar berja á fólki. Kynþáttaóeirðir
blossa upp. í skúmaskotum eru afgreidd eiturlyf. Takmarka-
litlar opinskáar kynlífslýsingar, í undarlega miklum mæli
þunglamalegar og villidýrslegar.“ Á þennan afbakaða hátt
segir blaðamaður Sunday .Times, Norman Stone, breska
kvikmyndagerðarmenn sýna hið blómlega land sitt.
Blaðamaðurinn hefur líka sitt-
hvað að setja út á málaralistina sem
nú er höfð í frammi í Englandi.
Hann segir frá sýningu samtímamál-
ara í Hayward Gajlery þar sem
sýndir eru ruddalegir lögreglumenn,
blóðugir breskir fánar og Margaret
Thatcher með geislabaug 'ggcðan úr
kjarnorkuflaugum. í gfein í þýska
tímaritinu Spiegel nýverið er tekinn
upp hanskinn fyrir forsaftisráðherr-
Menntamenn vilja ekki
„Thatcherisma" sem þjóðartrú
Mennta- og listamenn í Bretlandi
eru ekki ýkjahrifnir af forsætisráð-
herranum sínum sem setið hefur
lengur í þeim valdastóli en nokkur
forveri hennar á þessari öld og hefur
breytt þjóðfélaginu á fóttikari hátt
en nokkur annar. forsgifisráðherra á
undan henni.
Menntamennirnir afneita harð-
lega öllum tilraunum til að gera
Thatcherisma, sem forsætisráðherr-
ann vill kalla lýðræðislegan kapital-
isma, að nokkurs konar þjóðartrú,
reyndar að siðferðilegum boðorð-
um. Þeir óttast að Bretar geti átt
eftir að verða þjóð hreinna efnis-
hyggjumanna-ágjarnir, miskunnar-
lausir og eigingjarnir.
Sir Peter Hall, leikhússtjóri þjóð-
leikhússins breska, álítur að „yfir
90% þeirra sem fást við listir, mennt-
un og störf þar sem sköpunargáfan
nýtúr. sín,“ séu andsnúnir forsætis-
t'dbherranum. Þeir sem telja sig til
fnennta- og listamanna „láta sig
hverfa fyrir horn,“ þegar þeir heyra
nafn hennar nefnt, kom fram ^
könnun á vegum Lundúnablaðsins
„Sunday Telegraph", sem Velti
vöngum yfir því hvernig stæði á
þessum „sjúklega illvilja" í garð
Thatchers.
Jonathan Miller leikstjóri lýsir
rödd forsætisráðherrans „eins og
hljóði frá fingurnöglum sem skrapa
skólatöflu". Warnock barónessa,
heimspekingur við háskólann í Cam-
bridge verður að eigin sögn „ofsareið
þegar hún hugsar til Margaret
Thatcher".
Þessi ofsareiði sprettur af ráðþrota
tilfinningu hins fótum troðna. And-
leg úrvalsdeild Bretlands varð að
horfa á, án þess að fá aðgert, hvernig
sú Margaret Thatcher sem þeir hafa
fyrirlitningu á vann kosningar þrisv-
ar sinnum í röð með miklum yfir-
burðum og er þegar farin að tala um
fjórða kjörtímabilið eins og sjálf-
sagðan hlut. Og þessi kosningasigur-.
vegari lætur ekki liggja í láginni það
sem stefna hennar hefur fengið áork-
að. Efnahagslífið blómstrar, sterl-
ingspundið er öflugt, atvinnuleysi
fer þverrandi, dregið hefur úr skatt-
heimtu. í fyrsta sinn á undanförnum
20 árum hefur bresk ríkisstjórn get-
að haldið þjóðarbúskapnum í jafn-
vægi.
„Lýðræðisþjóð
fjármagnseigenda"
„Við erum lýðræðisþjóð fjár-
magnseigenda," gortar forsætisráð-
herrann og segir Bretland „fyrsta
þjóðfélag eftir tilkomu sósíalism-
ans,“ þar sem 65% allra fjölskyldna
búi í eigin húsnæði og fjöldi hluta-
bréfaeigenda hafi vaxið úr 2,5 millj-
ónum í meira en 9 milljónir. í augum
Margaret Thatcher er þetta líka
merki um siðferðislegar framfarir.
Enginn tali lengur um „ensku sýk-
ina“, nú sé það efnahagsbatinn sem
veki undrun í öðrum löndum.
í þessu þjóðfélagi sem Thatcher
hefur skapað, þar sem atvinnurekst-
ur nýtur meiri virðingar en nokkur
önnur grein þjóðlífsins, er nú minna
tillit tekið til hópa sem fram að þessu
hafa notið dálætis yfirvalda. Marga-
ret Thatcher hikar jafnvel ekki við
að núa listamönnum um nasir
„ómagahugsunarhætti". Háskóla-
menn mega hlusta á þá athugasemd
hennar, sem sjálf er með lyfjafræð-
ingspróf, að hún þekki ekki einn
einasta milljónamæring af eigin
rammleik, sem hafi gengið í háskóla.
Og prestar ensku biskupakirkjunn-
ar, sem hafa haft á stefnuskrá góð-
verk og félagslega aðstoð ríkisvalds-
ins til handa þurfandi, mega þola að
hlusta á hennar eigin útleggingar á
trúarkenningum.
„Ekkert rangt við að vera ríkur“
Hún segir að það sé ekkert rangt
við að vera ríkur. „Sá sem ekki
vinnur, á ekki heldur að fá neitt að
borða," segirhún. Kirkjunnarmenn
skýla sér á bak við hina helgu bók
þegar þeir snúast til varnar gegn
guðfræði Margaret Thatcher og
. vitna til þess að það sé auðveldara
fyrir úlfalda að komast í gegnum
nálarauga en ríkan mann að ganga
inn í guðsríki. En Thatcher lætur
ekki slá sig út af laginu og bendir
biskupunum hávært á að litast um í
hálftómum kirkjunum hjá sér.
Smáborgarinn Margaret Thatch-
er, sem ólst upp í smáborginni
Grantham, er ekki lengur fulltrúi
gamaldags íhaldsmanna með félags-
lega samvisku. Með tilkomu hennar
hefur sá hluti íhaldsflokksins sem
vill eigin veg sem mestan lagt undir
sig völdin, sem að áliti andstæðinga
hennar.hefur breytt bresku þjóðfé-
lagi úr dýragarði í frumskóg. Fyrir
bí er líf, sem að vísu var takmörkun-
um háð en bauð upp á öryggi. Nú á
hver og einn að berjast fyrir sjálfan
sig á ruddalegum frjálsum markaði
sem lýtur lögmálum samkeppninnar.
Markaðsorðaval
í háskólaskýrslum!
Prófessor segir miður sín frá nýju
orðavali í skjölum frá ríkinu varð-
andi fjárframlög til háskóla. Þar sé
orðavalið eins og í úttekt á fyrirtækj-
um, þ.e. „framleiðendur, neytend-
ur, markaðir“ o.s.frv.
Margaret Thatcher er álitin
broddborgaraleg. Bitrir listamenn
vísa til sérkennilegs munar á síðustu
tveim forsætisráðherrum íhalds-
flokksins. Edward Heath hafi lesið
nóturnar að sinfóníum, Margaret
Thatcher aftur á móti velti sér upp
úr skáldsögum spennusagnahöfund-
arins Frederick Forsyth.
Smásagnahöfundurinn Jonathan
Raban gerir ekki mikið með próf-
skírteini Thatchers frá Oxford, hann
segir pungapróf í lyfjafræði „undir-
búnings-menntun“. Thatcher hafi
engan skilning á því í hverju mennt-
un felist, margræðni, mótsögnum,
hæðni, óvissu. Hún sýni ertandi og
ósveigjanlegt sjálfsöryggi.
Hún vandi sig á þetta fas þegar á
unga aldri. „Amma mín frá Vikt-
oríutímanum ól mig upp,“ sagði
Margaret Thatcher einhvern tíma í
blaðaviðtali. „Þá lærði ég að vera
ströng við sjálfa mig í vinnu, að
sækja alltaf fram á við og að lifa ekki
um efni fram. Þá lærði ég að hrein-
læti er allt að því eins mikilvægt og
guðsótti.“ Allt frá þessum tínia hafa
pólitískar og trúarlegar grunnkenn-
ingar verið óaðskiljanlegar í hennar
augum.
„Stórveldið Bretland á tímum
Viktoríu varð hornsteinn áætlunar
frú Thatchers," segir rithöfundurinn
Peter Kellner. Þegar á árinu 1979,
þegar hún tók við stjórnartaumun-
um, kvað Þjóðverjinn Karl Heinz
Bohrer, sem er gerkunnugur Bret-
landi og breskum málefnum, upp
þann dóm að hún væri „einföld og
saklaus og sæi alla hluti í hreinum
litum siðferðisins". Hann bætti því
reyndar við að kannski væru vanda-
mál Bretlands svo mikil að „það væri
ekki lengur hægt að treysta hinum
vitru, menntuðu og reyndu" til að
finna lausn á þeim.