Tíminn - 07.09.1988, Blaðsíða 14

Miðvikudagur 7. september 1988
14 Tíminn'i
Var Lyndon B. Johnson
með ofsóknaræði?
- ný bók eftir fyrrum ráðgjafa hans gefur það til kynna
Lyndon B. Johnson var 36. for-
seti Bandaríkjanna og gegndi em-
bættinu árin 1963-1969, tók viö því
eftir morðið á John F. Kcnnedy 22.
nóvember 1963 enda var hann
varaforseti Kennedys. Til þessa
hefur Johnson fengið að hvíla í
friði fyrir rithöfundum nútímans,
sem velta sér upp úr svonefndum
„kiss and tell“ frásögnum úr innsta
hring forseta, þarsem ekki er hlífst
við að birta á prenti allt það sem
telja má valdamiklum mönnum
þar til vansa. Nú er búið að bæta
úr því. Um þessar mundir cr að
koma út í Bandaríkjunum bók
cftir Richard Goodwin, fyrrum
ráðgjafa Johnsons, sem segir því
sem næst berum orðum að forset-
inn hafi verið haldinn ofsóknar-
brjálæði! Bókin ncfnist „Remem-
bering America“.
Ráðfærði sig við
sálfræðing um framferði
forsetans
Nú eru Iiöin 23 ár síðan Richard
Goodwin sagði upp starfi sínu sem
sérlegur ráðgjafi Lyndons Baines
Johnson forseta. Öll þessi ár hefur
hann þagað þunnu liljóði um þenn-
an vinnuveitanda sinn þó að ýmis-
legt framferði forsetans hafi valdiö
aðstoðarmanninum nógu miklum
•áhyggjum til þess að hann hélt
dagbók þar sem hann punktaði
niður hjá sér ýms atriði í fari
forsctans sem honum þótti athug-
unarverð. Goodwin segist m.a.s.
hafa fundið hjá sér þörf til að
ráðfæra sig við sálfræðing vegna
hegðunar forsetans á sínum tíma
og hið sama liafi annar ráðgjafi
forsetans, Bill Moycrs líka gert.
Bill Moyers hvorki neitar né játar
þessari fullyrðingu Goodwins.
Aðspurður segist Goodwin hafa
ákveðiðað láta ekki áhyggjursínar
í Ijós á sínum tíma af ótta við að
enginn legði trúnað á vitnisburð
hans enda sé hann svo sent enginn
sérfræðingur í sálfræði. Og það
hafi líka sýnt sig nú að tryggir
stuöningsmenn Johnsons mótmæli
kröftuglega þeim gögnum um að
geðheilsu forsetans hali verið
ábótavant scm hann beri fram.
Forsetinn gekk fram af
fréttamönnum:
„Þetta var skelfilegt“
bað var Víetnamstríðið sem
öðru frcmur varð Lyndon Johnson
crfitt í forsetaembætti. Þó hafði
Iramkoma hans stundum komið
Iréttamönnum óþægilcga á óvart
fyrir þann tíma sem Víctnamstyrj-
öldin átti hug hans allan. í fyrsta
sinn sem alvarleg gagnrýni kom
Iram á utanríkisstefnu lians var
árið 1965, þegar hann scndi 20.000
manna hcrliö til Dóminíska lýð-
veldisins til aö bæla niður innan-
landsóeirðir. Þcgar sú gagnrýni
kom fram kallaði Johnson saman
fámennan hóp fréttaritara í hádeg-
isvcrð til viðræðna sem ckki áttu
að koma opinbcrlega fram. Hádeg-
isvcrðarboðið hófst kl. 13.30 og
því lauk ekki fyrr en kl. 17.30.
Þessa fjóra klukkutíma gekk for-
setinn um gólf og lét dæluna ganga
eins og hann væri mcð óráði, þar
sem liann rcyndi að réttlæta gerðir
sínar. Þcgar þessum langa fundi
var lokið lögðu fréttamennirnir
leið sína á næsta bar, því sem næst
dofnir af áganginum. Sá reynslu-
mcsti í hópnum tautaði ofan í
glasið sitt: „Þetta var virkilega
skelfilegt".
1 bók Goodwins heldur hann því
fram að Johnson hafi á stundum
verið geggjaður og að tímabundin
vitfirring hans hafi átt sinn þátt í
því að þeyta Bandaríkjunum í
„þarflausan sorgarleik sem dró svo
gífurlegan dilk á cftir sér (Víet-
nam) að jafnvel enn þann dag í dag
leiki vafi á því að líkur séu til að
bæta megi úr því aftur.“ Goodwin
hiktir ckki viö að grcina stórbrotna
sérvisku Johnsons sem „ofsókn-
aræðisköst".
Áhyggjuf ullir og hneyksl-
aðir starfsmenn Hvíta
hússins þegja
Hvað sem segja má um sálfræði-
lega þekkingu leikmannsins hefur
hann vogað sér inn í dimman
afkima í sögu æðstu valda í Was-
hington, þar sem þaggað hefur
verið niður hvísl og gulnaðir
minnismiðar sem skrifaðar eru á
lýsingar áhyggjufullra og hneyksl-
aðra starfsmanna á Johnson, stik-
andi um ganga Hvíta hússins bak-
dyramegin og æsandi sig upp yfir
óvinunum scm hann sá allt um-
hverfis sig. Reyndar hefur verið
hvíslað manna á milli um svipað
atferli fleiri forseta. T.d. átti Ric-
hard Nixon í mestu erfiðleikum
með að einbeita sér á fundum á
síðustu dögum Watergate-hneyksl-
isins. Hann ráfaði þá um ganga
Hvíta hússins á næturnar og féll á
kné ásamt Henry Kissinger utan-
ríkisráðherra til að biðjast fyrir.
Það þótti sumum bera vott um að
Nixon væri ekki lengur sjálfrátt.
Dustað rykið af dagbók-
um og minnispunktum
Goodwin segir frá ýmsum skrítn-
um siðum Johnsons, sem fleiri
kunna að segja frá, s.s. viðræðum
við forsetann þar sem hann sat á
salerninu eöa fundi um stjórnar-
stefnu sem haldinn var í yfirhitaðri
sundlaug Hvíta hússins og þátttak-
endur voru kviknaktir. En það var
einkum um atfcrli forsetans á af-
drifaríku árunum 1964-1967 sem
Goodwin sá ástæðu til að raða
niður minnispunktunum í dagbók-
um sínum. auk þess sem hann
styðst við minni, til að ná saman í
heildarmynd þeirri hegðun forset-
ans sem honum fannst ógnvekj-
andi.
Hann segir t.d. frá því þegar
Johnson hætti við að taka á móti
' þjóðhöfðingjum Indlands og Pak-
istans af ótta við að þeir færu að
núa honum Víetnamstríðinu um
nasir. Og einu sinni var hann
kominn á fremsta hlunn með að
reka öryggismálaráðgjafann
McGeorge Bundy fyrir að hafa
komið fram í sjónvarpi án leyfis
forsetans. Og þegar á árinu 1965
segir Goodwin að forsetinn hafi
rifist og skammast stjórnlaust við
andstæðinga sína í fjölmiðlum og
þinghúsinu þar sem hann lýsti því
yfir að þeir ættu hlut að samsæri
kommúnista.
Reyndar byggir Goodwin kenn-
ingu sína um ofsóknaræði forsetans
á þráhyggju hans um að heimurinn
væri á hraðri leið inn í herbúðir
kommúnista. í hópi erkifjenda
Johnsons voru ekki aðeins skæru-
liðaforingjar í fjarlægum löndum
heldur líka „þessir Kennedyar" og
„þessir Harvardar". Johnson hélt
því fram að kommúnistar hefðu
þegar töglin og hagldirnar í þrem
stærstu sjónvarpsstöðvum Banda-
ríkjanna og yfir 40 af voldugustu
fjölmiðlum landsins.
Flestar sögurnar hafa
áður birst - hvers vegna
fjaðrafokið nú
Þó að Goodwin þyki taka djúpt
í árinni í bókinni hafa margar
sögurnar af framferði Lyndons
Baines Johnson áður verið sagðar.
Reyndar eru þó nokkrar þeirra
raktar í ævisögu Johnsons,
„Lyndon Johnson and the
American Dream" sem út kom
1976. Höfundur þeirrar bókar er
kona Goodwins, Doris Kearnssem
um tíma var sérstakur trúnaðarvin-
ur Johnsons. Hún segir t.d. í bók
sinni frá því að forsetinn hafi verið
haldinn þráhyggju og ranghug-
myndum. Hann hafi séð óvini í
hverju skoti og spurt ráðherrana
hvers vegna þeir væru ekki á víg-
vellinum að „berjast gegn óvinum
mínum".
Tveir aðalráðgjafar Johnsons
höfðu áhyggjur vegna atferlis for-
setans. Richard Goodwin (lengst
t.v.) og Bill Moyers (fyrir niiðju)
leituðu ráða hjá sálfræðingum.
Lyndon Baines Johnson átti
áhyggjusama daga í forsetaem-
bætti. Einkum var Víetnamstríðið
honum erfitt viðureignar.
Það má þess vegna spyrja hvers
vegna bók Goodwins hafi valdið
slíku fjaðrafoki nú, því að eins og
Goodwin bjóst við hafa orðið
snörp andmæli tryggra stuðnings-
manna Johnsons við bókinni. Þeir
segja ranga þá skýringu Goodwins
á því að hann hefur ekki komið
upplýsingum sínum á framfæri fyrr
að hluta til vera trúnaður við
rangan málstað og að öðru leyti
eigin heigulsskap. Þeir segja skýr-
inguna einfaldlega liggja í tveim
orðum, peningum og frægð.
„Lyndon Johnson var
náttúruafl og sérvitur
En hann vissi alltaf hvað
hann var að gera“
En kannski liggur einhver skýr-
ing á persónunni Lyndon B. John-
son og Bandaríkjaforseta með
sama nafni í orðum Jack Valentis,
sem var tryggur vinur hans og
starfsmaður hans í Hvíta húsinu í
þrjú ár en er nú forseti Sambands
kvikmyndafélaga Ameríku. Hann
segir flugufót fyrir flestu því sem
skrifað hafi verið um Johnson. Það
sem Goodwin skrifar í bókinni geti
't.d. vel hafa gerst einhvern tíma.
En Lyndon Johnson hafi verið eins
og fleiri mikilmenni sögunnar,
„Lincoln, Napóleon, Churchill og
aðrir miklir leiðtogar. Hann var
náttúruafl. Hann var sérvitur.
Hann notaði orð og líkamstjáningu
sem vopn. Hann kom fólki stöðugt
á óvart. En hann vissi alltaf hvað
hann var að gera!“