Tíminn - 03.12.1988, Blaðsíða 4

Tíminn - 03.12.1988, Blaðsíða 4
4 HELGIN Laugardagur 3. desember 1988 Hér eru skipbrotsmenn teknir um borð í þýskan kafbát 1916. Þetta var þó ekki algild regla, því þrengsii voru mikil í bátunum og ekki alltaf hertekið „björgunarskip" nærstatt. Almennt var farið að vopna kaupskip árið á eftir og þar með var úr sögunni að kafbátarnir sýndu nauðstöddum áhöfnum slíka mannúð. U-49 voru menn af ýmsum þjóðernum, svo sem Norðmaður, Frakki, tveir ítalir, Grikki, Rússi og Portúgali. Voru sumir þeirra mjög klæðlitlir, en Þjóðverjar tóku föt af togara- mönnum og fengu þeim þau og létu allir sér vel líka. Meðal annars sem tekið var úr ensku togurunum voru margar drykkjarkrúsir. Ekki vildu Þjóðverj- ar sjálfir nota þær og drukku aðeins úr krúsum Braga. Þessum mannfjölda, sem nú var um borð, var þannig komið fyrir í skipinu: Foringi Þjóðverja svaf í brúnni hjá skipstjóra og höfðu þeir þar vopnin og sprengjurnar hjá sér, geymt í klæðaskáp. Allir skipverjar Braga voru fluttir aftur á og þar voru einnig þrír Þjóðverjar, véistjórar sökktu skipanna og matreiðslumað- ur Seatonia. Tók hann algjörlega að sér öll brytastörf, ásamt tveimur hjálparkokkum sínum. Þeir voru látnir baka brauð allar nætur. Fyrst voru 19 manns aftur í káetu, en sá 20. var fluttur þangað, vegna þess að hann veiktist. Tók sig upp sár sem hann hafði fengið á vígstöðvunum í Frakklandi. Allir hinir 44 voru frammi í hásetaklcfa og var þar þröngt, enda leituðu ýmsirsérsvefn- staðar hvar sem þeir gátu. Styttist í herleiðingunni Haldið var nú suður á bóginn, en farið hægt, því veðrið var vont og hélst það alla nóttina, en daginn eftir var komið dágott veður. Sást þá stórt, franskt gufuskip koma í móti Braga. Þótti Þjóðverjum slæmt að kafbáturinn skyldi hvergi vera nærri til að sökkva því. Á áttunda degi frá því er Bragi hitti kafbátinn var komið suður und- ir Spánarströnd, um 120 sjómílur vestur af Santander. Var þá stillilogn og blíða, en ekkert sást til kafbátsins og áttu þeir þó að hitta hann á þessum slóðum. Lónuðu þeir nú fyrir utan landhelgi í 4-5 klukku- stundir. Þá sést norskt gufuskip koma af hafi. Kom nú heldur enn ekki hugur í Þjóðverja. Létu þeir draga upp þýska gunnfánann á Braga og sigldu á móti skipinu. Voru því gefin merki um að staðnæmast þegar, því nú skyldi því sökkt. En þá kom það svar að skipið væri undir þýskri stjórn. Og rétt á eftir sást kafbáturinn, sem kom öslandi á eftir því ofansjávar. Kafbáturinn gaf nú Braga merki um það að skipstjórinn og allir sínir menn ættu að koma um borð, en alla Englendinga skuli loka niðri í Braga á meðan. Vissu Bragamenn ekki hverju þetta sætti og urðu hálf órólegir, því að þeir bjuggust við að nú ætti eitthvað að gerast, sem Englendingar mættu ekki sjá. En skipuninni var hlýtt. Þjóðverjarnir á Braga ráku alla Englendinga fram í hásetaklefa. Varð matreiðslumaður af Seatonia seinastur, og sagði þá foringi Þjóðverja að hann mætti gjarna vera á þilfari. Hafði alltaf farið vel á með honum og Þjóðverj- um. Var þetta roskinn maður og mjög skemmtilegur. En við útgöngu- dyr hásetaklefans var einn af Braga- mönnum settur á vörð með byssu. Leiðir skiljast Þegar Þjóðverjar voru að búa sig undir að fara alfarnir frá borði sagði foringi þeirra við skipstjórann að ef hann hefði ekki hitt kafbátinn þarna, hefði hann átt að sigla Braga inn til Santander undir þýskum herfána, taka þar kol og matvæli í þýskan reikning og sigla síðan suður með landi, þangað til hann hitti kafbát- iun. Kvöddu nú Þjóðverjar Braga- menn með mestu virktum og þökk- uðu þeim fyrir samveruna. Sögðu þeir að íslendingar væru tilvaldir sjóliðsmenn og stríðsmenn. Að skilnaði voru Þjóðverjum gefnir ís- lenskir ullarsokkar og fleira, því að þeir kvörtuðu mjög undan fótakulda í kafbátnum, þegar hann væri í kafi. Þegar um borð í kafbátinn kom, sagði yfirforinginn við skipstjóra Braga að nú hefði hann fengið betra skip til þess að taka við fólki af sökktum skipum. Átti hann þar við norska skipið. Einnig gat hann þess að samkvæmt þeim fyrirskipunum sem hann hafði fengið, hefði hann fullan rétt til þess að sökkva Braga, en sökum góðrar framkomu og hlýðni ætlaði hann að hlífa skipinu. En það mætti hann vita að ef Þjóð- verjar hittu Braga aftur á leið til Englands með farm, þá yrði honum sökkt fyrirvaralaust. Síðan afhenti yfirforinginn Guð- mundi riffil hans og sagði að ef til vill mundi hann þurfa á honum að halda, vegna þess hvaða óþjóðalýð hann hefði innan borðs. Þó megi hann vita að hlutlaus skip megi ekki hafa vopn. En marghleypunni kvaðst hann ætla að halda. Kort Braga kvaðst hann ekki afhenda, en fékk honum lítið Evrópukort og kvað það nægja til næstu hafnar. Ætlaði Guðmundur nú að fara, en þá spyr yfirforinginn hvort hann ætli ekki að taka í hendina á sér og þakka sér fyrir skipið. Gerði skipstjóri það auðvitað með gleði og kvöddust þeir svo með mestu virktum og óskaði hvor öðrum allra heilla. Skildust nú leiðir. Hélt kafbátur- inn og norska skipið suður á bóginn, en Bragi áleiðis til Santander. Fréttu þeir Bragamenn það seinna að norska skipið hefði komið til hafnar á sunnanverðum Spáni með 160 menn af skipum, sem kafbáturinn hafði sökkt. Seinsótt heimför Ferðalagið frá því er Bragi skildi við kafbátinn gekk vel, enda þótt hann hefði engin sjókort. Komu þeir til Santander eftir tæpan sólahring. Flaug sú fregn eins og eldur í sinu um borgina að þangað væri kominn „danskur“ togari með fjölda manns af skipum, sem kafbátur hefði sökkt. Streymdi múgur og margmenni nið- ur á hafnarbakkann. Stóð þá ekki á ftölum og Portúgölum um borð að leysa frá skjóðunni og gerðu þeir ekki minna úr mannraunum sínum en efni stóðu til. Marga blaðamenn bar að og mynduðu þeir áhöfnina og skip- brotsmenn í bak og fyrir og birtust myndir af þessu víða um Spán. Heima á íslandi hafði skipið verið talið af. Þarf ekki að lýsa hve fegnir menn urðu þegar til skipsins spurðist í Santander. Sendi útgerðarmaður- inn 40 þúsund peseta ávísun suður á Spán og veitti ekki af, því í Santand- er varð skipið að liggja í þrjár vikur. Að skipun breskra yfirvalda varð skipið að koma við í Falmouth í Bretlandi á heimleiðinni. Var það mjög hættulegt, eins og á stóð, einkum þar sem Þjóðverjar höfðu hótað að sökkva skipinu, ef það sæist á leið til Englands að nýju. Tókst að fá vottorð frá þýska kon- súlnum í Santander um hvernig ferðalaginu væri háttað og urðu menn hressari í bragði fyrir vikið. Margt varð til að tefja heimsigling- una. Bragi var aftur og aftur stöðv- aður af herskipum, bæði breskum og frönskum og gert að gera grein fyrir ferðum sínum. En loks stytti öll þessi él upp og hinn 22. desember 1916 var skipið á ný komið til Reykjavíkur. Hafði siglingin þá staðið í 49 daga. Varla hafa ættingjar mannanna á Braga talið sig hafa getað fengið betri jólagjöf en að heimta mennina þannig heila á húfi. Skipið átti eftir að draga margan fisk úr sjó við íslandsstrendur eftir þetta, en siglingar þess urðu ekki fleiri á Bretland. Árið eftir, 1917, var það seit til Frakklands og varð Bragi einn margra íslenskra togara sem um það leyti voru seldir úr íslenska flotanum. En það er önnur saga. Og hér lýkur að segja frá þessu 72ja ára gamla ævintýri á ófriðarslóðum. Helgi Björnsson ásamt félögum sínum í „Síðan skein sól“: Góð eins og Graf ík var Síðan skein sól hefur að mínu mati nokkra sérstöðu í íslenskri popptónlist. Þarna fer sveit sem spilar tiltölulega hráa en engu að síður aðgengilega tónlist, í flestum tilfellum allavega. Fyrirsögnin hér að ofan segir reyndar til um hvaða hljómsveit kom fyrst upp í huga mér þegar ég hlustaði á plötu Síðan skein sól, sem ber einfaldlega heiti hljóm- sveitarinnar. Helgi Björnsson finnst mér vera stórskemmtilegur söngvari og tími til kominn að í honum heyrist á ný eftir nokkurt hlé. Hrátt en gott. Tónlistin er í hrárri kantinum, eins og áður sagði, en þarna er engu að síður um að ræða melódísk lög sem eiga vafalaust eftir að heyrast á útvarps- stöðvunum, ef þau þá drukkna ekki í því hljómplatnaflóði sem nú hellist yfir. Það eru einkum tvö lög á þessari plötu sem falla mér í geð. en þar er um að ræða lögin; „Geta pabbar ekki grátið“ og „Svo marga daga“. Helgi Björnsson semur alla texta plötunnar og gerir það oft á tíðum ágætlega til dæmis í „Geta pabbar ekki grátið“: Allir dást að því hvað þú sért stór og sterkur kinnkað kolli og klappað hraustlega á bak Ef þú svo dettur og meiðir þig máttu ekki gráta það er sko merki um dugleysi og aumingjaskap Geta pabbar ekki grátið? í laginu „Svo marga daga“ bregður Helgi fyrir sig töktum sem minna einna helst á Bryan Ferry söngvara Roxy Music sálugu. Skemmtileg raddbeiting í skemmtilegu lagi. í stuttu máli sagt er þessi plata ávísun á góða hluti. Inneignin er til staðar og ég bíð eftir vöxtunum. -Árni Magnússon Jóhann G. Jóhannsson með nýja plötu fyrirftlin, „Myndræn áhrif“: Fæst orð hafa minnsta ábyrgð Ég er búinn að hlusta alloft á plötu Jóhanns G. Jóhannssonar, Myndræn áhrif. Ég er búinn að velta því mikið fyrir mér hvað vaki fyrir honum með því að senda frá sér plötu á borð við þessa. Ég hef árangurslaust reynt að finna lag sem mér finnst skemmtilegt á þess- ari plötu. Ég hefði helst viljað sleppa því að skrifa um hana en það verður víst að gera fleira en gott þykir. Jóhann G. Jóhannsson átti á sínum tíma ágætt innleg í íslenska popptónlist. Nægir þar að nefna íagið „Don’t try to fool me“, sem af mörgum er talið eitt af betri popplögunum, íslenskum. Þessi plata kemur ekki til með að lifa í minningunni sem meistaraverk. Jú, kannski hjá einhverjum sem misskilið meistaraverk. A.m.k. olli hún mér miklum vonbrigðum. Kannski skil ég hana ekki og ef svo er þá eru ótrúlega margir sem eru jafn skyni skroppnir ogég. Og ekki orð um það meir, eins og maðurinn sagði. -Árni Magnússon

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.