Tíminn - 16.12.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 16. desember 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Fjárlög og þjóðarheill
Gert er ráð fyrir að önnur umræða um fjárlög
fari fram á Alþingi í dag. Önnur umræða um
fjárlög hefur löngum verið talin til merkisatburða
hvers þings og hennar beðið með eftirvæntingu.
Því er ekki að leyna, að þessi mikilvæga umræða
er síðar á ferð en oftast áður og æskilegt hlýtur að
teljast. En fyrir töfinni eru ýmsar ástæður. Ein er
sú að fjárlög voru lögð fram hálfum mánuði síðar
en venja er, enda var þá ný ríkisstjórn að taka við
völdum og óhjákvæmilegt að sníða fjárlagafrum-
varpið í samræmi við ríkjandi ástand á þeim tíma.
Fjárlagafrumvarpið hefur verið til meðferðar
fjárveitinganefndar í umboði Alþingis. Nefndin
hefur farið af nákvæmni yfir frumvarpið og gert við
það ýmsar breytingartillögur. Mikilvægi annarrar
umræðu fjárlaga liggur m.a. í því, að þá á að sjást
fyrir endann á efni þess í öllum aðalatriðum,
hvernig afgreiðslu fjárlaga verður háttað, hver
útgjöldin verða og hvernig tekna verður aflað.
Fví miður er margt enn á huldu um afgreiðslu
fjárlaga, þótt komið sé að lokum nefndarstarfa í
því sambandi og önnur umræða að hefjast. Eigi að
síður leggur ríkisstjórnin mikla áherslu á að fjárlög
verði afgreidd fyrir áramót. Það ræðst á næstu
dögum, hvort það tekst eða ekki. Um það efni á
ríkisstjórnin undir því, hvernig viðtökur tekjuöfl-
unarfrumvörp hennar fá í deildum Alþingis. Hér
reynir á ábyrgð þingdeildanna og einstakra þing-
manna, hvernig ráðið verður fram úr þeim þing-
stjórnarágalla, sem fylgir úreltri deildaskipun Al-
þingis, sem leiðir til þess að meirihlutastjórn á
Islandi (elsta þingstjórnarlandi heims að sagt er)
er gerð handarvana út á formið eitt, svo að
þingræðisreglur í réttum skilningi fá ekki að njóta
sín.
Því verður að treysta að á næstu dögum takist
að ná samkomulagi milli þingflokka um afgreiðslu
tekjuöflunarfrumvarpa og fjárlaganna sjálfra. Hér
verður Alþingi að líta á málin af raunsæi og
víðsýni. Þótt auðvitað séu margir alþingismenn
utan við formlegt stuðningslið ríkisstjórnarinnar,
þá getur það varla merkt það, að þeir séu
ábyrgðarlausir áhorfendur að stjórn landsins eða
hugsunarlausir um brýnustu skyldur þingsins.
Það hefur komið skýrt í ljós undanfarna daga,
að ríkisstjórnin undir forystu Steingríms Her-
mannssonar forsætisráðherra vill gott samstarf við
Alþingi um framgang þingmála. Frumkvæði for-
sætisráðherra í sambandi við samningsréttarmál
launþega er glöggt dæmi um vilja ríkisstjórnarinnar
til þess að leysa ágreiningsmál í samráðum milli
valdaaðiljanna í þjóðfélaginu, innan Alþingis og
utan, enda í sjálfu sér forsenda lýðræðislegra
stjórnarhátta. Almenningur í landinu metur yfir-
lýsingu forsætisráðherra sem áskorun á stríðandi
fylkingar um að vinna saman að þjóðarheill á
aðsteðjandi samdráttartímum, þegar efnahags-
vandi sækir á þjóðarbúskapinn í heild og atvinnu-
leysi kann að vofa yfir launafólki í landinu.
. -,m~ • . """i 1 1 1111 m 1 1111 *mi1 *1111111111 iiiium11111 iiiiiiniiiimi
Hrossabókmenntir
Innun um allar bókmcnntirnur
fyrir þessi jól hafa a.m.k. komið út
tvær veglegar bækur, sem heyra til
hrossabókmenntum. Alla tið síðan
Ásgeir Jónsson frá Gottorp skrif-
aði sitt fallega verk Horfnir góð-
hestar, hafa frásagnir af hestum og
hestaættum nálgast það á stundum
að vera bókmenntir og sóma sér
vel sem slíkar í flóru bókaútgáfunn-
ar. Helsta verkið til þessa er Ætt-
bók og saga íslenska hestsins eftir
Gunnar Bjarnason ráðunaut, en
þar er bókfest undirstaða hrossa-
ræktar í dag. Gunnar vann lcngi
við að meta hross til undaneldis,
ungur og vaskur maður (hann er
enn vuskur), og ferðaðist þá á
mótorhjóli á milli sýninganna. Það
þótti bændum heldur skringilegt,
enda hafa þeir eflaust talið að
ráðunautnum væri sæmra uð ferð-
ast á hestum. Aftur á móti lá
Gunnari mikið á og mótorhjólið
var þægilegur ferðamáti og hefur
tegundin áreiðanlega verið mikið
kynbætt síðan. Þótt Gunnar yrði
síðar umdeildur fyrir skoðanir sín-
ar á þróun lundbúnaðar hafa menn
alltaf viðurkennt að hann hefur
verið þarfur þjónn þar sem hestar
eru annars vegar.
Bækur um tvö kyn
Fyrir þcssi jól dafna hrossabók-
menntirnar eins og áður á þessum
útgáfutíma. Tvær veglegar hesta-
bækur hafa a.m.k. séð dagsins
Ijós, en þær eru Svaðastaðakyn
eftir Anders Hansen og Jódynur,
hestar og mannlíf í Austur-Skafta-
fellssýslu. Höfundar eru nokkrir,
m.a. Egill Jónsson, þingmaður á
Seljavöllum, en Guðmundur Birk-
ir Þorkelsson bjó til prentunar. í
Jódyn er rakin ætt Hornafjarða-
stofnsins og vatnahestanna eystra,
aftur til Óðu-Rauðku. Af henni er
kominn fjöldi glæsihesta, sterkra
og stæðilegra, enda þurfti styrks
við í ferðum yfir jökulvötnin.
Gunnar Bjarnason tók miklu ást-
fóstri við homflrska stofninn og
talaði fyrir honum, enda er um
falleg hross að ræða. f Jódyn
minnast sumir höfundar afreks-
hesta og er bókin fjölbreytileg og
viða skcmmtileg aflestrar.
Svo virðist sem alltaf sé nokkrum
tilviljunum háð hvar upp spretta
góðhestastofnar. Það mun ekki
hafa verið fyrr en á nítjándu öld að
einstaka maður fór að leggja rækt
við hross sín með kynbætur í huga,
og er þó margt óljóst um þá iðju.
Þótt Hornaijarðarsiofninn sé yfir-
leitt rakinn til Óðu-Rauðku hefur
að sjálfsögðu verið til gott hrossa-
kyn í Hornaflrði fyrir hennar daga.
Af skömmum sínum eru Skagfirð-
ingar stundum að halda því fram
að bestu kostir Hornafjarðarkyns-
ins hafi erfst í ættum frá tímum,
þegar Hólastóll hafði útræði frá
Eystra-horni. Þá komu menn á
hverjum vetri frá biskupsstólnum á
Hólum og fluttu farangur sinn á
hestum. Ur því hefur getað orðið
sambland kynja, þó auðvitað sé
ekkert um það skráð. Ættbækur
voru fyrst færðar á þessari öld. En
Skagflrðingum er auðvitað frjálst
að grobba sig af Hornafjarðarkyni.
Hross fyrir sauðaguli
Bók Anders Hansen um Svaða-
staðakyn er að hluta í líkingu við
handverkið á Ættbók og sögu
Gunnors Bjarnasonar. Þareru ætt-
bókarnúmcr notuð og myndir birt-
ar af ættmæðrum og feðrum sem
við sögu koma. Myndir eru líka í
Jódyn. Svaðastaðakyn er komið af
blandi hrossa í Viðvíkursveit og
Út-Blönduhlíð í Skagafirði. En
það voru bændur á Svaðastöðum,
sem tóku þetta samsafnaða hrossa-
kyn til ræktunar, og þeim tókst það
ágæta vel. Svaðastaðakyn er enn
algengt í Viðvíkursveit og Út-
Blönduhlíð, og á Kolkuósi er grein
þessa kyns í góðum metum.
Anders Hansen lýsir í bók sinni
tilurð hins ræktaða og ættbókar-
færða Svaðastaðakyns og segir
nokkuð frá Svaðastaðabændum.
Einn þeirra fór árlega austur á land
og seldi þangað hross af kyni sínu
fyrir sauðagull, sem þá var algeng-
ur gjaldmiðill vegna kindasölu til
Englands. Samt hefur nú ekki frést
af Svaðastaðastofni á Austurlandi.
Góðhestar úr stóði
Árvissar hrossabókmenntir af
því tagi sem hér hefur verið lýst er
skemmtilegur vottur um endur-
reisn íslenska hcstsins á flug- og
bílalöld. Skagfirskar hrossaættir
hafa lengi notið nokkurrar
frægðar, og ber þar Svaðastaða-
kynið hæst á síðari tímum. í Horfn-
um góðhestum segir frá einstökum
afbragðsgripum, en ekki getið sér-
staklega um ættir þeirra. Svo ætt-
bókarfærslan er síðari tíma fyrir-
bæri. Talið er gott ef ræktun ber
þann árangur, að 10% hrossa í
stóði verði sæmileg til ásetu og enn
færri gæðingar. Engu að síður hafa
á öllum tímum komið fram af-
burðahross án nokkurrar merkjan-
legrar tilraunar til ræktunar. Þau
hafa bara sprottið upp í stóðinu,
eins og nokkurskonar jarðargróð-
ur. Ræktun og skipulag skilar auð-
vitað fleiri góðum einstaklingum.
Hér hefur verð minnst á Svaða-
staðakyn og Hornafjarðarkyn af
ijölinörgum öðrum góðum stofn-
um i landinu. Þess skal getið að
Svaðastaðir voru í eigu Hólastóls á
útgerðartíma við Eystra-horn. Og
í raun má segja að íslenska hrossa-
kynið sé eitt, fyrir utan Kinnskæ á
Barðaströnd, sem var innfluttur
hestur, sem át kom. Garri
VITTOG breitt
LAUN EÐA TEKJUR
Það er mikil tíska að lýsa yfir
áhyggjum af framtíð íslenskrar
tungu og þykir gáfulegt. Einkum
bera þeir áhyggjufullu kvíðboga
fyrir að ástkæra ylhýra málið þoli
ekki þá skæðadrífu engilsaxneskra
áhrifa sem látlaust dynur yfir allt
daglegt líf ungra sem gamalla.
Áhugafólk um málvöndun leggur
alla áherslu á verjast ensku áhrif-
unum og að útrýma þágufallssýki,
sem ætlar að reynast álíka lífsseig
og Iúsin, sem ávallt skýtur upp
annað slagið í kolli og kolli.
En málvöndun er fleira en að
varast enskuslettur og ofnotkun
þágufalls. Skilgreining orða og
hugtaka er mjög á reiki í allri
umræðu og veldur því stundum að
menn skilja ekki hver annann og
deila að óþörfu um keisarans
skegg. Af þessu stafar að oft veit
maður ekki um hvað ágreiningur
stendur þegar verið er að rífast um
einhver efni. Aðilar geta einfald-
lega ekki komið sér saman um
hvað þeir eru ósammála vegna
þess að þeir skilja ekki hver annan.
Sala á vinnu og önnur sala
Fyrirsögn í Morgunblaðinu í gær
var á þessa leið: Þjóðhagsstofnun:
3.000 manns með yfir 160 þúsund
í iaun.
í upphafi fréttarinnar, eða for-
mála að henni er áréttað að þetta
margir einstaklingar hafi 160 þús-
und krónur í mánaðarlaun sam-
kvæmt upplýsingum sem Kvenna-
listinn fékk frá Þjóðhagsstofnun og
voru unnar upp úr skattaskýrslum.
Síðan kemur sjálf fréttin og
viðtal við Þórhildi Þorleifsdóttur,
þingkonu. Þar er ávallt talað um
160 þús. kr. tekjur á mánuði, sem
er viðmiðun varðandi hátekju-
skatt, sem nú er í umræðunni.
„Þetta rýrir þó ekki trú okkar á
hátekjuþrep, og beinir þeirn mun
frekar sjónum okkar að fram-
kvæmd skattalaganna og innheimt-
unni. Því ef maður á að trúa því að
það séu ekki meira en þrjú þúsund
einstaklingar sem hafi yfir 160
þúsund krónur í tekjur á mánuði,
þá förlast manni mikið sýn og
skilningur á umhverfi sínu,“ er
haft eftir Þórhildi.
Það fer ekki á milli mála að hér
er Þórhildur að tala um allar tekjur
einstaklinganna, en ekki aðeins
launatekjur.
Laun eru það sem maður selur
vinnu sína fyrir, en hægt er að hafa
tekjur af mörgu öðru, svo sem af
álagningu margs konar, umboðs-
laun, gróða af gengismun, sölu
eigna, vinna í happdrætti, selja
kvóta sem maður fékk gefins og
svona má lengi telja.
En laun og tekjur þurfa alls ekki
að vera hið sama, eins og oft er
rugiað með.
Vel haldnir láglaunamenn
160 þús. kr laun á mánuði er
dágóð upphæð, og miklu er logið í
þjóðfélaginu ef það þykir lítið ef
aðeins 3.000 manns hafi svo góð
laun að staðaldri. Hins vegar er
ekkert líklegra en að miklu fleiri
einstaklingar hafi þessar tekjur og
þaðan af meira ef allt er talið.
Tíminn upplýsti í gær að yfirlög-
regluþjónar hafi 170 þús. kr. laun
á mánuði, en samkvæmt ráðningar-
samningi hafa þeir fasta yfirvinnu.
. Það er því helber blekking að þeir
hafi 90 þús kr. mánaðarlaun, eins
og stéttarfélag þeirra vill sjálfsagt
halda fram.
Þarna er komið dæmi um opin-
bera starfsmenn sem hafa laun sem
ná hátekjuskatti ef hann verðui
lagður á.
Fróðlegt væri að frétta hvort
þeir opinberu starfsmenn sem geta
státað af forstjóralaunum skipti
hundruðum eða þúsundum.
Þegar launamenn hjá hinu opin-
bera eru að tala um súperlaunin
sem „einkageirinn" borgar, er
nauðsynlegt að fá að vita hvort átt
er við laun sem launþegar þiggja
fyrir vinnu sína eða hvort tekjur
t.d. löglærðra rukkara og tann-
lækna og tæknifræðinga og heild-
sala og víxlara og kráareigenda og
leigusala af öllu tagi, eru innifaldar
í því sem kallð er „laun?“
Vel má vera að þessar hug-
leiðingar séu ekki annað en hár-
toganir og að laun og tekjur þýði
nákvæmlega hið sama, því skatta-
lögum er svo kænlega fyrir komið,
að það eru eingöngu launamenn
sem gert er að greiða tekjuskatt og
af því stafi að laun og tekjur er hið
sama. Eða hvað?
Fjármagnstekjur og tekjur af
gróðabralli falla ekki undir tekju-
skatt og tekjur af eignum falla
einnig að mestu undan skatt-
heimtu.
Fjandakornið að hægt er að
kalla allar þær tekjur laun og því
ættu málvöndunarmenn, eins og
t.d. þeir á Mogganum að gera
skýran greinarmun á launum og
tekjum. Það ættu stjórnmála- og
skattheimtumenn að gera líka.
OÓ