Tíminn - 16.12.1988, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagur 16. desember 1988
Glímuf élagið Ármann lOOára
og 80 ár síðan fyrsta Skjaldarglíman var háð
Guðmundur fluttist til Reykjavík-
ur laust eftir aldamótin og lærði þar
steinsmíði og múrverk hjá Guð-
mundi Einarssyni steinsmið. Á
Reykjavíkurárum sínum tók hann
mikinn þátt í íþróttalífi bæjarins.
Einkum varglíman honum hugleikin
- og efling hennar. Hann safnaði um
sig nokkrum flokki ungra manna og
hófst handa um glímukennslu, fyrst
undir berum himni en síðar í pakk-
húsum og hálfbyggðum húsum.
Þessir ungu menn ákváðu að
stofna glímufélag, en áður en form-
lega var frá því gengið kom Pétur
Jónsson blikksmiður til þeirra og
hvatti þá til þess að ganga í Ármann,
en þá hafði starfsemi félagsins legið
niðri um liríð. Varð það úr að þeir
féllust á að ganga til Itðs við félagið.
Þann 6. janúar 1906, hittast þeir
svo Guðmundur Guðmundsson frá
Eyrarbakka, Pétur Jónsson og Guð-
mundur Þorbjörnsson, Borgfirðing-
ur, sem kemur með sinn glímuflokk
og eru þá saman komnir um 20 piltar
sem þeir Pétur og Guðmundur Por-
bjarnarson höfðu náð saman.
Fundur þeirra félaga var haldinn í
Bárubúð. Var þar ákveðið að efla
félagsstarfsemina og hefja fastar
glímuæfingar. Á fundi þessum var
ákveðið samkvæmt uppástungu
Péturs, að Guðmundur Guðmunds-
son yrði kjörinn formaður Ármanns
og var það samþykkt einróma. Þá
óskaði Guðmundur Guðmundsson
að Pétur yrði glímustjóri (kennari)
og var það samþykkt með dynjandi
lófaklappi. Næst var skipt um buxur
og byrjað að glíma undir sterkri
fyrirskipan Péturs.
Guðmundur Þorbjörnsson mun
hafa verið mikið við glímukennslu í
Ármanni. í kennslu sinni lagði Guð-
mundur mikla áherslu á hrein glíntu-
brögð og að þau gleymdust ekki
þegar út í kappglímu væri komið. Þá
lagði hann áherslu á að kenna mönn-
um að falla rétt svo ekki hlytust
meiðsli af.
En þótt Guðmundur væri með
öflugustu og fremstu glímumönnum
um þessar mundir leiddi hann opin-
bera keppni hjá sér. Kunni ekki við,
eins og hann sjálfur sagði, að etja
kappi við nemendur sína.
Árið 1906 hélt Ármann kapp-
glímu 2. ágúst, þátttakendur voru
17. 1. verðlaun hlaut Jónatan Þor-
steinsson, 2. verðlaun Hallgrímur
Benediktsson, 3. verðlaun Guð-
mundur Guðmundsson.
Á þessu ári, 17. apríl, höfðu
Ármenningarnir efnt til verðlauna-
glímu í Bárubúð. í henni tóku þátt
um 30 félagsmenn ásamt einum
utanfélagsmanni. Verðlaun hlutu
þessir: 1. verðlaun HallgrímurBene-
diktsson, 2. verðlaun Jón Helgason
(utanfél. frá Akureyri), 3. verðlaun
Jónatan Þorsteinsson.
í ársbyrjun 1907 fóru Ármenning-
ar að ræða um sérstakan glímubúm
ing. Ákvörðun var tekin um sérstaka
gerð búnings. Ekki varð þó af því að
sá búningur væri tckinn upp. En út
af þeim umræðum sem um mál þetta
urðu, spratt sá glímubúningur, sem
notaður hefur verið lítt breyttur
síðan 1907.
Á árinu 1907 munu Ármenningar
almennt hafa farið að nota sérstök
glímubelti á glíntuæfingum og á
kappglímum.
Árið 1907 fór Ármannsglíman
fram 6. febrúar. Að þessu sinni tóku
þátt í glímunni 23 félagsmenn. Þessir
hlutu verðlaun: 1. verðlaun Guð-
mundur A. Stefánsson, 2. verðlaun
Sigurjón Pétursson og 3. verðlaun
Pétur Gunnlaugsson.
í þessa Ármannsglímu gátu
hvorki Hallgrímur Bcnediktsson né
Jónatan Þorsteinsson mætt.
Fyrir Ármannsglímuna 1908
ákváðu Ármenningar að láta gera
sérstakan verðlaunagrip til að keppa
um. Ákveðið var að gera fagran
silfurskjöld, og á skjöldinn skyldi
vera letruð táknmynd af Ármanni
undir Ármannsfelli, þeim er félagið
er heitið eftir. Hugmyndina að gerð
skjaldarins átti Guðmundur Þor-
björnsson, sem var einn þeirra
þriggja manna er stóðu að endur-
vakningu Glímufélagsins Ármanns
1906, með þeim Pétri Jónssyni for-
ystumanni (formanni) félagsins og
Guðmundi Guðmundssyni frá Eyr-
arbakka.
Ármannsskjöldinn smíðuðu þeir
feðgar Erlendur Magnússon gull-
smiður og Magnús sonur hans, sem
gert mun hafa mót hans. Reglugerð-
in var samin fyrir Ármannsskjöld-
inn. í 1. gr. segir.
„Skjöldurinn er verðlaunagripur
er Glímufélagið Ármann hcfur látið
gera til heiðurs mesta glímumanni
Reykjavíkur/1
Fyrsta Skjaldarglíma
Ármanns 1908
Hallgrímur Bcnediktsson skjald-
arhafi.
Fyrsta Skjaldarglíma Ármanns
var háð 1. apríl 1908. Þátttakendur
voru 12, allir félagsmenn úr Ár-
manni. Skjöldinn hlaut Hallgrímur
Benediktsson. Hann hafði 11 vinn-
inga. Næstur honum var Sigurjón
Pétursson með 10 vinninga. Guð-
mundur A. Stefánsson hlaut 9 vinn-
inga, Jónatan Þorsteinsson 8 vinn-
inga og Guðmundur Sigurjónsson
Hofdal 7 vinninga og svo aðrir færri.
-Glíma þessi þótti vera hin prýðileg-
asta og fara mjög vel fram.
Skjaldarglíma
Ármanns 1909
Hallgrímur Bencdiktsson, skjaíd-
arhafi.
Um aðra Skjaldarglímu Ármanns,
sem var söguleg glíma, segir svo í
gjörðabók félagsins: „Skjaldarglím-
an var háð 1. febrúar 1909 í Iðnó,
húsið var troðfullt. Óhætt mun vera
að telja hana hina veigamestu
kappglímu, er háð hefur verið í
Reykjavík. Hvað úrslit snertir er
hún sérstök í sinni röð og munu þau
trauðla fyrnast í huga þeirra, er á
horfðu. Þegar fyrsta umgangi var
lokið, stóðu jafnir að vígi: Hallgrím-
ur, Sigurjón og Guðmundur A.
Stefánsson, höfðu hlotið eina byltu
hver. Þá runnu þeir saman á ný, og
lyktaöi á sama veg. Áhorfendur
urðuríæsta spenntir fyrir úrslitum og
kvað þétt við lof í lófa þeirra. Eftir
litla hvíld var hafinn annar umgang-
ur milli þessara þriggja. Var nú
vígamóður næsta mikill - ekki ein-
asta í köppunum - gamlir karlar sem
minnti, að þeir fyrir mannsaldri
Jónatan Þor- Guðm. Guð-
steinsson, kaup- mundsson, Eyr-
maður. arbakka.
hefðu verið glímumenn, skulfu eins
og strá og ungar stúlkur máttu ekki
sætum halda. Enn fór sem fyrr.
Sigurjón lagði Hallgrím. Hallgrímur
lagði Guðmund A. Stefánsson og
Guðmundur A. Stefánsson lagði Sig-
urjón. Nú varð engin hvíld, nú varð
til skarar að skríða, þótt lúnir væru.
Var nú sóknin öllu skarpari en í
hinum fyrri atlögum og mátti nú
ekki á milli sjá. Úrslitin urðu þó von
bráðar og greinileg, og allra dómur
var sá, að Hallgrímur hefði vel til
skjaldarins unnið,“
Skjaldarglíma
Ármanns 1910
Sigurjón Pétursson, skjaldarhafi.
Skjaldarglíma Ármanns var háð
1. febrúar 1919. í þetta sinn voru
keppendur aðeins fimm. Guðmund-
ur Á. Stefánsson, Hallgímur Bene-
diktsson, Halldór Hansen, Pétur
Þrír glímumenn: Guðmundur A.
Stefánsson, Hallgrímur Benedikts-
son og Sigurjón Pétursson.
Gunnlaugsson og Sigurjón Péturs-
son.
Eftir fyrstu umferð glímunnar
stóðu þeir jafnt uppi með sína bylt-
una hver fyrir öðrum, Guðmundur,
Hallgrímur og Sigurjón. En úrslita-
glímuna vann Sigurjón og hlaut
skjöldinn.
Svo segir um þessa glímu í Isafold:
„Guðmundur A. Stefánsson glímir
Seinni hluti
eigi aðeins mest af kröftum þeirra
þriggja, hann er auðsætt þeirra afl-
Guðmundur Jón Þorstcins-
Þorbjörnsson. son.
Þátttakendur í fyrstu Skjaldarglímu
Ármanns 1908. Fremst sitja dómar-
arnir þrír: Matthías Einarsson
læknir, Hermann Jónasson frá Þing-
eyrum og Guðmundur Guðmunds-
son frá Eyrarbakka. Glímumennirn-
ir, taldir frá vinstri: Guðmundur
Sigurjónsson Hofdal, Eyjólfur Jó-
hannesson, Jónatan Þorsteinsson,
Guðjón Jónsson, Hallgrímur Bene-
diktsson (með skjöldinn), Benedikt
Sveinsson, Sigurjón Pétursson,
Ólafur Magnússon (Ijósmyndari),
Sigurður Sigurðsson og Guðmundur
A. Stefánsson. Á myndina mun
vanta tvo þátttakendur.
stöðum frá bernskuárum mínum.
Mér er enn minnisstætt hvað mér
fannst hann vera hvatlegur í öllum
hreyfingum, stæltur og ákveðinn.
Úngur að árum lærði hann sund
og varð hinn besti sundmaður.
Minnist ég sundkennslu hans frá
Stafholtsveggjalaug með miklu
þakklæti og þeirra leiðbeininga í
íþróttum almennt, sem hann veitti
samhliða sundkennslunni. Um hann
má segja eins og sagt var um Glímu-
Gest að hann var ýmist kenndur við
sund eða glímu.
Jón var prýðilega íþróttum búinn,
og hlaðinn þeim áhugaeldi og krafti,
sem gerði hann sjálfkjörinn forystu-
mann á sviði íþrótta.
Eftir íþróttanám á íþróttaskólan-
um Ollerup í Danmörku 1922-1923
stofnaði Jón íþróttaskóla 1924 við
Lindargötu 7 í Reykjavík. Jafnhliða
var hann aðalíþróttakennari Glímu-
félagsins Ármanns frá 1924 og 1948.
Jens Guðbjöms- Gunnar Eggerts-
son. son.
mestur og mundi hafa verið nefndur
í fornsögum mikill maður og sterkur.
En fegurst og mýkst þeirra glímdi
Hallgrímur Benediktsson, og Sigur-
jón sá er mjúkleik og afl hefur
jafnast."
Hér að framan er stuðst við grein
mína í Afmælisriti 50. Skjaldarglímu
Ármanns, sem kom út í Reykjavík
1962.
Jón Þorsteinsson
Aðal fimleika- og glímukennari
Ármanns í áratugi var Jón Þorsteins-
son.
Jón var fæddur 3. júlí 1898 í
Örnólfsdal í Þverárhlíð í Mýrasýslu,
sonur Þorsteins bónda |>ar og á
Hofstöðum í Stafholtstungum
Hjálmssonar alþingismanns í
Norðtungu og konu hans Elínar
Jónsdóttur bónda í Stafholtsey og
Norðtungu, Þórðarsonar.
Ég þekkti Jón Þorsteinsson á Hof-
Á því tímabili kynntist ég Jóni bæði
sem fimleikakennara og glímu-
kennara. Ég lít svo á, að Jón Þor-
steinsson hafi verið frábærlega góður
fimleika- og glímukennari og vaxið
að kunnáttu og visku í glímukennsl-
unni með hverju ári, sem hann
kenndi glímuna, enda drengur
góður, reglusamur og stjórnsamur.
Hann hvatti nemendur sína ætíð til
að glíma af léttleik og drengskap.
Sjálfur hafði Jón hið mesta yndi af
glímu.
Fjölmargar ferðir, bæði utan lands
og innan fór hann með glímuflokka
og fimleikaflokka, og er mér kunn-
ugt um, að stjórn hans á flokkum
þessum var með afbrigðum góð.
Á því tímabili, sem Jón Þorsteins-
son fékkst við glímukennslu, má
fullyrða, að glíman hafi átt fáum
mönnum meira að þakka viðgang og
vöxt en honum.
Það festist staðfastlega í huga
mínum við þá miklu áherslu, sem
Jón lagði á það að maður ætti ekki
að falla ofan á viðglímanda sinn eftir
að hann hefði náð 'handvörn eða í
sjálfu fallinu að glíman væri ótvíræð
jafnvægisíþrótt.
Glímustaða, glímustígandi,
glímutök og glímubrögð í íslenskri
glímu eru sérstæð miðað við aðrar
fangbragðategundir.
Andi glímunnar sem á að byggjast
á drengskap og skapgerðarþroska,
knýr glímumanninn til drengskapar
í leik. Þess vegna er bol og níð gert
óheimilt í íslenskri glímu.
Á ársþingi Glímusambands fs-
lands 24. október 1965, tilkynnti
formaður Glímusambandsins Kjart-
an Bergmann Guðjónsson, að Sig-
urður Greipsson og Jón Þorsteinsson
hefðu verið kjörnir heiðursfélagar
Gltmusambands fslands.
Ekki er hægt að minnast svo á
Glímufélagið Ármann og starfsemi
þess í hinum ýmsu greinum íþrótta-
og félagsmála að ekki komi nafn
Jens Guðbjörnssonar fyrrum for-
manns Ármanns upp í huga manns.
Jens Guðbjörnsson var fæddur í
Reykjavík 30. ágúst 1903, sonur
Guðbjörns bókbandsmeistara í
Reykjavík Guðbrandssonar bónda í
Miklagarði í Saurbæ Torfasonar og
konu hans Jensínu Jensdóttur bónda
að Hóli í Hvammssveit Jónssonar.
Ungur fór Jens að vinna að bóka-
gerð með föður sínum og lagði þá
iðngrein fyrir sig sem ævistarf.
Jens var kosinn formaður Ár-
manns 1927 og var formaður félags-
ins til 1964 en áður mun hann hafa
verið í stjórn þess og mun þvf
stjórnartími hans í Ármanni hafa
verið um 40 ár.
Það mun óhætt að segja, að Jens
hafi unnið afar mikið starf fyrir
Ármann og fjöldi íþróttagreina og
efling þeirra hafi aukist afar mikið á
þessu tfmabili og margskonar fram-
kvæmdir sem félagið lagði í.
Á herðum Jens Guðbjörnssonar
hvíldi afar mikið starf, sem honum
verður seint þakkað.
Ég kynntist Jens talsvert mikið og
met starf hans sem íþróttaleiðtoga í
fremstu röð þeirra manna sem miklu
hafa fengið áorkað í íþróttamálum
með starfi sínu.
Jens Guðbjörnsson andaðist 1.
maí 1978.
Við formannsstarfi af Jens Guð-
björnssyni tekur Gunnar Eggertsson
1964 og er formaður Ármanns til
dánardægurs 11. janúar 1988 eða í
24 ár. Hann hafði verið í stjórn
Glímufélagsins Ármanns áður en
hann tók við formennsku félagsins.
Af þessu má sjá að hann hefur reynst
vel í formannsstarfi sínu.
Gunnar var fæddur 18. ágúst 1922,
sonur Eggerts Kristjánssonar, stór-
kaupmanns í Reykjavík. Eggert var
fæddur 6. október 1897 að Mýrdal í
Kolbeinsstaðahreppi. Eggert var í
fremstu röð glímumanna, fyrst í
sinni heimabyggð, Snæfellsnesi, og
síðar í Reykjavík frá 1919 og fram
til ársins 1928. Gunnar Eggertsson
átti því ekki langt að sækja áhuga
sinn á framgangi íþróttamála, enda
góður frjálsíþróttamaður sjálfur.
Lokaorð
Skjaldarglíma Ármanns hefur frá
upphafi verið annað öflugasta og
áhrifaríkasta glímumót fslendinga
og hefur mjög mikla þýðingu fyrir
viðhald og þróun glímunnar.
Einungis Íslandsglíman, sem fyrst
var haldin á Akureyri árið 1906,
hefur verið merkari glímukeppni.
Oftlega hefur það farið saman, að sá
sem hefur unnið Skjaldarglímu Ár-
manns hafi einnig orðið glímukappi
íslands.
Hér hafa glímukeppnir og glímu-
mál Glímufélagsins Ármanns að
nokkru verið rakin. í þessari blaða-
grein vinnst ekki tækifæri til að fara
nánar í frásagnir um þróun og sögu
hinnar þjóðlegu íþróttar íslensku
glímunnar og þátt Glímufélagsins
Ármanns í eflingu hennar.
Kjartan Bergmann Guðjónsson