Tíminn - 20.12.1988, Side 15

Tíminn - 20.12.1988, Side 15
Tíminn 15 Þriðjudagur 20. desember 1988 llllllll BÓKMENNTIR illllllllllllllM ________________________________________ ^TbÆKUR llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^ Þrjár barnabækur Kuggur til sjávar og sveita Sigrún Eldjárn samdi texta og teikna&i myndir. Bókin er 29 bls. og „Printed in lceland" eins og stendur é kápusf&u. Fortag- l& gaf út. Sigrún Eldjárn er einn okkar yngri höfunda sem skrifar fyrir böm. Á liðnum árum hefur hún sent frá sér einar sex bækur, eftir því sem ég kemst næst og hér kemur ein til viðbótar. Þessi bók er framhald bókarinnar Kuggur og fletri fyrir- bæri sem kom út í fyrra en í þeirri bók kynnumst við fyrst aðalsögu- hetjunum Kugg, litla furðukrílinu Mosa, Málfríði og mömmu hennar og fleirum. í þessari bók, eins og hinni fyrri, gerist fjölmargt skemmtilegt. Allt verður að söguefni: garðrækt, geim'- ferðir, útilega, fiskveiðar. Þar rekur hver „stórviðburðurinn“ annan. Bókin ber með sér að höfundur á létt með að segja sögu. Hann er glöggur á hinar broslegu hliðar at- burðanna og heldur þar með lesand- anum í góðu skapi. Texti sögunnar er langur, miðað við aðrar bækur sem ætlaðar eru ungum lesendum, og ber að þakka það, því stundum eru slíkar bækur lítið meira en pappírinn og kápan. Og ekki svíkja myndirnar. Þær eru um 40 talsins, vel gerðar og falla vel að efninu. Leynir það sér ekki að höfundur á gott með að tengja saman söguþráð og mynd svo úr verður samstætt verk. Ég hafði ánægju af lestri þessarar sögu. Hún beinir augum lesandans á bjartari og betri hliðar tilverunnar og er það gert á léttan og skemmti- legan hátt. Það kunna flestir að meta. í ævintýralöndum Tólt evrópsk ævintýri, endursögð af Paul Wanner og myndskreytt af Nikolai Ustinov. Sigurjón Gu&jónsson þýddi. Bókin er 194 bls. og prentuð á Spáni. Útgefandi: Mál og mennlng. Einn dýrmætasti menningararfur hverrar þjóðar eru þjóðsögur hennar og ævintýri. Þessar sögur segja okk- ur margt. Þær segja m.a. frá kjörum og lífsháttum kynslóða fyrri tíma, draumum þeirra og þrám og hinni fjarlægu von um betra og þolanlegra líf. Við fslendingar eigum gildan sjóð slíkra sagna um það bera m.a. vitni hin stóru þjóðsagnasöfn Jóns Áma- sonar, Ólafs Davíðssonar og Sigfús- ar Sigfússonar, og nefni ég þá aðeins þau stærstu. Nágrannalönd okkar eiga einnig stór söfn þjóðsagna. Lítið hefur verið þýtt af þeim á íslensku og er illt til þess að vita, en þó man ég í fljótu bragði eftir þjóðsagnabókum frá Færeyjum og Noregi, auk hinna sívinsælu Grimmsævintýra frá Þýskalandi. Þessi ævintýrabók frá Máli og menningu kemur skemmtileg á óvart. í henni eru ævintýri frá Frakk- landi, Þýskalandi, Ítalíu, Sovét- ríkjunum, (tvö frá hvom landi) og Englandi, Spáni, Finnlandi og Sví- þjóð (eitt frá hverju). Það er hreinasta unun að lesa þessa fallegu bók. Fram af síðum hennar spretta prinsar og prinsessur, kóngar og drottningar, kaupmenn og flakkarar, álfar og talandi dýr svo nokkuð sé nefnt. Og að sjálfsögðu enda ævintýrin vel eins og vera ber. Hið góða sigrar en hið illa fær makleg málagjöld. Það er mikill fengur að fá bókina þýdda á ís- lensku. Hún gefur okkur örlitla sýn inn í ævintýraheim þessara þjóða og gefur um leið til kynna að margt er líkt með skyldum. Þýðingin er á góðu blæbrigðaríku máli, enda heldur sá þar á penna sem með kann að fara. Letrið er stórt og skýrt og einkar aðgengilegt fyrir þá ungu lesendur sem bókin er ætluð. Á hverri síðu bókarinnar er litfögur mynd sem gleður augað. Utgáfan er þeim til mikils sóma er að henni standa. Skotta eignast nýja vini Höfundur: Margrét E. Jónsdóttir. Anna V. Gunnarsdóttir teikna&l myndir. Út- gefandi er Selfjali. Bókin er prentuA I prent- smi&junni Odda. Hún er 116 bls. í fyrra kom út fyrsta bók þessa höfundar. Heitir hún Skotta og vinir hennar. Þar segir frá húsamúsunum Skottu og Bollu og ævintýrum þeirra. Bókin sem hér er fjallað um er framhald þeirrar fyrri og eru aðalsöguhetjurnar þær sömu. Mýsn- ar fara óvænt í ferðalag og hafna að lokum við hús nærri sjó. Þar gerist sagan. Brátt kynnast þær dýrunum, sem lifa þar, ekki síst fuglunum, sem stunda búskapinn í fjörunni og eiga í stöðugu stríði við grimma óvini, ékki síst refinn. Að endingu er ákveðið að leita að greni hans og hjálpa á þann hátt Þorláki refaskyttu sem settur hefur verið til höfuðs rebba. En fyrir tilviljun kynnast mýsnar refafjölskyldunni og læra um leið þá lexíu að refurinn þarf einnig að lifa og drepa sér til matar eins og önnur dýr. Þá breytast viðhorfin og rebbi kemst undan. Bókin er lipurlega skrifuð, frá- sögnin samfelld og laus við óþarfa hnökra. Þótt sögusviðið sé í heimi dýranna á það sér hliðstæður í mannheimi. Boðskapur sögunnarer skýr. Allir eiga að virða hver annan og starfa saman. Ég tel að hann komist vel til skila. Það eykureinnig gildi bókarinnar að lífshættir dýr- anna eru kynntir að nokkru og er ekki vanþörf á, þegar mörg börn eiga þess ekki kost nema kannski á tyllidögum að sjá þær skepnur, sem setja mestan svip á dýraríki landsins. Bókin er rituð á góðu máli og leggur höfundur sig fram um að hafa það blæbrigðaríkt og hæfilega „erfitt". Hér er á ferðinni fræðandi og skemmtilegt lesefni fyrir unga les- endur. Myndirnar eru einfaldar og vel gerðar. Auka þær enn við gildi bókarinnar. Tómas Einarsson. GAMANSAGA Jón Dan: Atburðirnir á Stapa, skáldsaga, önnur útgáfa, Bókaútgáfan Keilir, 1988. ■ Þessi skáldsaga Jóns Dan kom fyrst út árið 1973 en er nú komin í annarri útgáfu. Er hún nokkuð lag- færð og endurskoðuð af höfundi, að því er hann segir hér í eftirmála. Sagan er sérstæð fyrir þá sök að hún er nánast hreinræktuð gamansaga, en slík verk eru sannast sagna ekki mörg meðal íslenskra skáldsagna. Nánar til tekið segir þarna frá Stapa- jóni svo nefndum, sem býr í sögunni hér suður með sjó. Sögutíminn mun eiga að vera á þriðja áratug þessarar aldar. Jón þessi býr á afskekktu örreitis- koti ásamt móður sinni, konu og syni. Bústofninn er tvær kýr, og svo þetta sem rauðmaginn gefur af sér á vorin. Jón er fræðimaður, er meðal annars vel að sér í öllum málefnum Stapadraugsins sem víðkunnur var hér á árum áður, en aðalafrek hans í fræðum sínum varða þó kýr. Hefur hann meðal annars lært tungumál þeirra og með því móti aflað sér margvíslegra upplýsinga um trúarlíf þeirra, og skrifað um allt þetta efni merkilegar greinar í blöð og fræðirit. Byggir hann þessi fræði sín mestpart á fróðleik sem hann hefur sótt til kýrinnar Dumbu, sem er hinn mesti kjörgripur í fjósi hans. Af sjálfu leiðir því að það verður heimilinu hið mesta reiðarslag þegar kýrin Dumba tekur upp á því einn daginn að hverfa sporlaust. Verða uppi hinar ólíklegustu getgátur um hvarf hennar, meðal annars þær að hún hafi gengið í sjóinn, enda talin af sækuakyni. Út yfir tekur þó þegar Jón kemur einn daginn heim með Jón Dan rithöfundur. kvenpersónu nokkra, sem hann full- yrðir að sé kýrin Dumba, komin í kvenmannsmynd vegna illra álaga sem á henni hvíli, og trúlegast af völdum kýrinnar Ólísu sem deildi fjósi með Dumbu. Er þá næst fram- undan hjá honum að grípa til allra trltækilegra meðala til þess að aflétta álögunum og koma kvenmanninum í kýrgervið aftur. Skal þessi skondna söguflétta ekki rakin hér lengra, utan hvað í sögulok skýrast málin öll eins og við á í góðri sögu. Sannleikurinn er vitaskuld sá að hér er skopast að svo gífurlegri fávisku fólks að við fátt er að jafna. Er það fyrst og fremst heimilisfólk Stapajóns sem þar á hlut að máli, og ekki síst er það kona hans sem þar verður skotspónninn. Sjálfur er hann þó reyndar hið mesta ólíkinda- tól í málum þessum öllum, og er enda meira en gefið í skyn í sögu hans að það sé kvensemi hans sem þarna ráði ferðinni og sé undirrótin að öllum hans uppátækjum. En hvað sem því líður þá er hér á ferðinni vel þekkt aðferð úr skop- skáldskap frá flestum tímum, þ.e. sú að lýsa heimskingjum sem þvílíkum fáráðlingum að hver maður sjái auðveldlega í gegnum fávísi þeirra, og í því liggi skopið. Hitt er óvana- legra að þess háttar persónur séu settar niður í íslensku umhverfi, og það svo nálægt samtíma okkar sem hér er raunin. Og því skal ekki reynt að neita hér að sagan er bæði sérstæð og skemmtileg aflestrar. Stapajón er vissulega hinn kyndugasti karl og uppátæki hans öll hin afkáralegustu. Og það má meira en vera, sem reyndar er gefið í skyn hér á bókar- kápu, að út úr lýsingu hans megi líka lesa víðtækari boðskap, svo sem eins og þann að ekki sé það nú allt merkilegt sem fólk láti glepja sig af og fá sig.til að trúa. Að því leyti má kona Stapajóns sem best eiga sér sálufélaga hér úti um allt þjóðfélag- ið, fólk sem geti þá aftur dregið af því þarfa lærdóma að lesa þessa bók og láta sér hana að kenningu verða. Að vísu er að því að gæta að ekki er ýkjalangt liðið frá fyrstu útgáfu þessarar bókar. En þó hygg ég að réttlæta hafi mátt endurútgáfu henn- ar að þessu sinni. Við eigum ekki það mikið af hreinum gamansögum hér í bókmenntunum að þær sem þó eru til eigi það ekki skilið að vera stöðugt fáanlegar. -esig Þeir settu svip á öldina íslenskir athafnamenn II Komin er út hjá Iðunni ný bók í ritröðinni Þeir settu svip á öldina. Nefnist hún Þeir settu svip á öldina - íslenskir athafnamenn II. En áður útkomnar í þessum flokki eru Þeir settu svip á öldina - íslenskir stjórnmálamenn og Þeir settu svip á öldina - íslenskir athafnamenn I. Ýmsir höfundar hafa lagt hönd á plóginn undir ritstjórn Gils Guðmundssonar. í þessu nýja bindi er fjallað um átján athafnamenn sem hver á sinn hátt markaði spor í atvinnusögu þessa lands á sínum tíma. Þeir eru: Alfreð Eliasson, Bjarni Jónsson, Bjarni Runólfsson, Eggert Jónsson, Egill Thorarensen, Einar Gunnarsson, Einar Þorgilsson, Eirikur Hjartarson, Frímann B. Arngrímsson, Garðar Gíslason, Ingvar Guðjónsson, ísak Jónsson, Jóhannes J. Reykdal, Jón Ólafsson, Magnús J. Kristjánsson, Ólafur Jóhannesson, Pétur J. Thorsteinsson og Thor Jensen. Með ritun frásagna af þessu tagi varðveitist vitnesja um framtak ýmissa einstaklinga sem vert er að hafa í minnum, því hér voru á ferðinni athafnamenn sem gustaði af og sumir voru jafnvel umdeildir á sinni tíð. Bækur þessar eru því einstakur fróðleikur um menn og málefni sem ómetanleg áhrif hafa haft á samtíð sína og á sögu lands og þjóðar, fróðleikur sem ekki má falla í gleymsku. Rættlætið í nafni jafnréttis er 150 blaðsíðna kilja um kvennasögulegt efni og skiptist í sex meginkafla. Helga Sigurjónsdóttir hefur verið virk í kvennabaráttu undanfama tvo áratugi. Hún var einn stofnenda Rauðsokkuhreyfingarinnar árið 1970 og Kvennaframboðs 1982 og starfar nú í áhugahópi um íslenskar kvennarannsóknir tengdum Háskóla íslands. Helga var umdeild og þótti framúrstefnuleg í hugmyndum um jafnrétti og kvenfrelsi þegar hún hóf skrif um þau málefni - hugmyndir sem síðan hafa öðlst víðtækan hljómgmnn. Skrif hennar um klám og klámbókmenntirfráárinu 1983 af sjónarhóli feministans þóttu djörf svo og fyrirlestur um að frelsa Eros sem hún flutti á ráðstefnu um kvennarannsóknir haustið 1985. Kiljan í nafni j afnréttis er unnin hjá Leturvali, Grafík og Félagsbókbandinu. Elísabet Anna Cochran hannaði útlit bókarinnar. Forvitnileg bók um ÍS- LAND eins og þaö leit út 1881 þegar eitt mesta haröindatímabil íslands- sögunnar gekk yfir landiö. Verö aöeins kr. 1.995.- BÓKAÚTGÁFAN HILDUR BÁRUSOG HIIRGSVEINN 5KÚLASON BÁRUSOG Breiöfirskar sagnir eftir Bergsvein Skúlason er jólabók Breiöfiröinga í ár. Verö aðeins kr. 2.375.- Bbókaútgáfan HILDUR t Útför Kristjáns Elíassonar frá Elliða, Staðarsveit Kleppsvegi 6, Reykjavík fer fram frá Fossvogskirkju, miövikudaginn 21. desember kl. 13.30. Guðný Jónsdóttir Edda Sigurðardóttir Gu&ný Einarsdóttir Elías Kristjánsson Bára Bjarnadóttir Hörður Kristjánsson EsterValtýsdóttir og barnabörn t Vlö þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför Andrésar Árna Pálssonar Kerlingardal, Mýrdal. Óskum ykkur öllum gleðilegra jóla. Börn hins látna og a&rir vandamenn.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.