Tíminn - 21.01.1989, Blaðsíða 9

Laugardagur 21. janúar 19Ó9 Tíminn 9
Við háborðið í hátíðarveislu á Hótel Sögu á 75 ára afmæli Eimskipafélags íslands. Talið frá vinstri; Margrét Garðarsdóttir, eiginkona Halldórs H. Jónssonar stjórnarformanns félagsins, Steingrimur
Hermannsson forsætisráðherra, forseti íslands frú Vigdís Finnbogadóttir, Halldór H. Jónsson stjórnarformaður að ávarpa gesti og Edda Guðmundsdóttir forsætisráðherrafrú.
Tímamynd: Gunnar G. Vigfússon
vérið að berjast fyrir dreifbýlið.
En enginn skyldi efa að sveitin
vinnur verk sitt af samvisku-
semi, þótt það sé bæði erfitt og
vanþakklátt. Starf þessarar
sveitar snertir lífsafkomu hundr-
aða ef ekki þúsunda manna, og
þar eru margir í hópi, sem aldrei
hafa lagt neitt til þess óskapnað-
ar í lífskjörum, sem þjóðfélagið
stendur frammi fyrir eftir að
hafa farið offari í lífsgæða-
kapphlaupi síðustu áratuga.
Nokkurn spegil þess má finna í
þeirri staðreynd að á meðan
verðiag hefur allt að fimmfaldast
meðal flestra Evrópuþjóða á
síðustu tuttugu árum hefur verð-
lag á íslandi 334-faldast, en
hækkun framfærslukostnaðar
hækkað um 33.200% á sama
tíma.
En eitt er að vera bjargað í
dag og annað að lifa á morgun.
Að vísu hlýtur björgunarsveitin
að meta hver árangur kann að
verða af björgunarstarfinu, eða
gera sér grein fyrir hvað áhrif
vítamínsprautunnar vara lengi.
Kúvendingar á peningmarkaði
geta gert svona aðgerðir að engu
á einni nóttu. Þess vegna er
ekkert undarlegt þótt nú sé tek-
ist á um stefnu bankanna í
vaxtamálum.
Líf á
skyndigróðatímum
Eitt fyrirtæki hefur í bók-
staflegri merkingu siglt í gegnum
boða og brotsjói skyndigróða-
tímans á íslandi og komist heilt
leiðár sinnar í sjötíu og fimm ár.
Þetta er Eimskipafélag íslands,
sem á árum áður var nefnt
óskabarn þjóðarinnar, því svo
mikið þótti liggja við að það yrði
stofnað í byrjun fyrra heims-
stríðs árið 1914. Það hélt upp á
afmæli sitt 17. janúar án þess að
fréttinni um afmælið fylgdi frétt
um að félagið væri að sameinast
einhverju öðru skipafélagi til
bjargar sér, eins og nú er svo
algengt. Eimskipafélag íslands
• hefur hagað málum sínum
skynsamlega, og það hefur ekki
þotið í breytingar og nýbygging-
ar einvörðungu af því það gat
fengið lán í banka. En það hefur
vaxið í samræmi við aukna flutn-
ingaþörf hverju sinni og haft
vakandi auga á breytingum á
kaupskipum, sem m.a. hefur
leitt af sér aukna flutningagetu
þótt skipastóllinn hafi ekki vaxið
að sama skapi.
Hinn 1. janúar síðastliðinn
taldi kaupskipafloti landsmanna
þrjátíu og tvö skip, eða samtals
64.861 brúttólest. Til marks um
þróunina taldi kaupskipaflotinn
fjörutíu og eitt skip 1. janúar
1986 eða samtals 58.412 brúttó-
lestir. Þessi fækkun skipa hefur
haft aukna flutningagetu í för
með sér og sýnir það eitt með
öðru að útgerð íslenska kaup-
skipaflotans hefur vakandi auga
á þróun skipaflutninga og kann
að færa sér hana í nyt. Það er
líka eins gott, því t.d. vöruverð
er mjög viðkvæmt fyrir öllum
breytingum á flutningskostnaði
tii landsins, og augljóst er að
eyþjóð eins og við eigum allt
okkar undir vel reknum skipa-
félögum, sem halda uppi skyn-
samlegri samkeppi sín í milii.
Helstu skipafélög, önnur en
Eimskip, eru Skipadeild SÍS og
Nesskip svo ekki er hægt að
segja að Eimskip sé eitt um
hituna hvað skipaflutninga til
landsins áhrærir.
Siglingar eru nauðsyn
í kvöldverðarboði, sem stjórn
Eimskipafélags íslands bauð til
á Hótel Sögu vegna afmælisins,
flutti Steingrímur Hermanns-
son, forsætisráðherra, ávarp og
minntist þar langrar raunasögu
íslendinga í siglingum. Við lok
Þjóðveldisaldar voru siglingar
til landsins orðnar stopular,
enda áttum við ekki viði til
skipasmíða. Höfðum raunar
aldrei verið velbúnir til þeirra
hluta, enda mest hér um
kvistskóg, sem góður þótti til
eldsneytis og beitar. Sýna nú
dæmin um þær fornu nytjar hve
hart hefur löngum verið gengið
að landinu vegna nauðsynjar.
Jafnvel virðist hafa hvarflað að
Bólu-Hjálmari að gróður lands-
ins hefði mátt vera meiri, því
hann kvað um fjallkonuna: „Sjá
nú hve ég er beinaber, brjóstin
visin og fölar kinnar." í orðum
forsætisráðherra kom fram, þeg-
ar hann óskaði Eimskipafélagi
íslands alls velfarnaðar, að sigl-
ingar væru okkur nauðsyn. Þær
hefðu verið það á Þjóðveldisöld,
þegar Gamli sáttmáli var gerður
1262, og þær væru það enn. En
síðan 1914 hefðum við ekki
þurft við neinn að semja um
skipaferðir hingað, og ráðið sigl-
ingum okkar sjálf. Þannig er
Eimskipafélag íslands tengt
þjóðfélaginu órjúfandi böndum,
eins og það varð raunar strax í
upphafi, þegar flestir íslending-
ar lögðu lóð á vogarskál eigin
siglinga með því að kaupa
hlutabréf í hinu nýja félagi.
Munu Vestur-íslendingar jafn-
vel hafa orðið stórtækastir í
þeim kaupum.
Græn landsýn
Þegar siglt var til landsins
með Gullfossi, sem lengi var í
farþegaflutningum héðan og
hingað, reis Eyjafjallajökull
fyrst úr hafi. „Skein yfir landi sól
á sumarvegi," gátu sumargestir
sagt með Jónasi, sem þó mun
tæplega hafa ort Gunnarshólma
sem landsýnarkvæði. En land-
sýnin af hafinu sunnan Vest-
mannaeyja hefur mörgum orðið
að yrkisefni fyrr og síðar, og þó
meir hér á árum áður þegar
útivistir voru langar og strangar,
en tilhlökkunin mikil að koma
heim þótt fósturjörðin væri
„beinaber“. Nú um sinn hafa
þeir sem eru að leita að heims-
frægðinni helst litið á tilfinningu
landsýnar sem eina tegund af
sveitamennsku og verður svo að
vera.
Þótt langur tími sé liðinn frá
því land fór að blása upp vegna
náttúruhamfara og áníðslu frá
fyrstu tímum byggðar í landinu,
hafa menn ekki gefið upp vonina
um að klæða landið, ef ekki
skógi, þá grænum grösum. í
þeirri trú og með þeim vilja
ákvað stjórn Eimskipafélagsins
að færa þjóðinni myndarlega
gjöf á afmælisdegi sínum til
uppgræðsiu landsins. Sannast á
því að hugarfarið er enn hið
sama og forðum, að gera þjóð
og landi gagn. Þannig viljum við
að vísu öll vera, en það er
stundum misjafnt hvernig við
höldum á því. Að vísu gerum
við ekki tilraun til að græða upp
jökulurðir, og enn um sinn mun
Eyjafjallajökull mæta augum
þeirra fyrst, sem hingað leggja
leið sína á sjó. Því valda eigindir
landsins. En félag sem annast
siglingar en gefur til gróðurs
liggur undir grun um að vilja
bæta það sem fyrir augað ber, og
að landsýnin verði græn að jökl-
um slepptum einhvern tíma í
framtíðinni.
Hið forna sker
Rekstur Eimskipafélags ís-
lands í sjötíu og fimm ár kennir
okkur að fyrirtækjarekstur á ís-
landi þarf ekki alltaf að vera
eitthvert vandræðamál og bit-
bein stjórnmálamanna. Eflaust
má með réttu halda því fram að
félagið sé heldur íhaldssamt. Þó
virðist það alveg nægilega fram-
sækið við endurnýjun skipaflota
síns. Það hefur orðið fyrir mörg-
um áföllum í tímans rás, eins og
eðlilegt er um svo gamalt fyrir-
tæki. Hér er það venjan að
fyrirtæki lifi varla af eiganda
sinn og stofnanda, og mjög al-
gengt að einkafyrirtæki komist
ekki yfir þau harmkvæli að lúta
stjórn erfingja. Þessu er alveg
öfugt farið annars staðar. Eim-
skipafélag íslands er eitt fárra
fyrirtækja í landinu, sem hefur
ekki Iátið kynslóðaskipti í stjórn
firra sig getu til að lesa á komp-
ásinn. Það stendur vel í dag og
höfum við þó nýlegt dæmi um,
að skipaútgerð geti verið hæpinn
rekstur.
Þeir virðast vera margir, sem
núna reka fyrirtæki sín með
þeim hætti, að sjötíu og fimm
ára afmæli samfellds rekstrar er
óhugsandi. Það er eins og fáum
sé það kappsmál að koma þann-
ig lagi á fyrirtæki sín. í raun
byggist þetta á því að allt á að
gera í einu. Nýlegar verslunar-
hallir benda til þess, að enn sé
við lýði sú gamla nauð að hafa
fyrir tveimur til þremur kynslóð-
um vaxið út úr torfbæjum, jafn-
vel hér í Reykjavík. Af þeim
ástæðum virðist æðsti draumur
allra þeirra sem í einhverjar
álnir komast sá að byggja, og
helst tvisvar eða þrisvar á æv-
inni. Þessi árátta hefur leitt
margt fyrirtækið út í botnlausa
erfiðleika, einkum eftir að
Berndsen-reglan var tekin marg-
föld í notkun á lánamarkaði.
Síðan koma yngri offarar við
sögu. Þeim verður á að álíta eins
og Staðarhóls-Páll, sem kvað:
Árla dags þá mjög varmorgnt
mengið svaraði káta.
Skipið er nýtt en skerið fornt
skal því undan láta.
Þessi heimspeki kann að
stafa af því að menn þekki of
lítið til fortíðar sinnar og
kringumstæðna. Hins vegar
verður félag, sem lifað hefur
með sæmd í sjötíu og fimm ár
ekki sakað um slíkt.