Tíminn - 15.04.1989, Side 8

,8 Tíminn
Timinn
MÁLSVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGislason
Skrifstofur: Lyngháls 9. Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift kr. 900.-, verð í lausasölu 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Áskrift 900.- Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimeter
Póstfax: 68-76-91
Tónlistarskólar í hættu
Ríki og sveitarfélög hafa sín á milli margs konar
samstarf um opinberan rekstur og verklegar fram-
kvæmdir. Þessi samvinna um framfara- og upp-
byggingarstarfið í landinu á sér langa hefð og setur
sterkan svip á framfarasögu þessarar aldar.
Sem við er að búast hljóta samskiptareglur ríkis
og sveitarfélaga í þessu tilliti að vera breytingum
háðar eftir því hvernig þjóðfélagið sjálft breytist
og allar aðstæður yfirleitt. Það skyldi því engan
furða þótt upp komi nauðsyn þess að endurskoða
í heild fjárhagslegan samskiptagrundvöll ríkis og
sveitarfélaga. Slík nauðsyn er fyrir hendi og hefur
lengi verið. Hins vegar er jafnljóst að svo flókið
verkefni er ekkert áhlaupaverk. Það er m.a. ljóst,
að erfitt er að búa til einhvern einn mælikvarða
sem geti gilt um öll svið eða skyld málefni innan
tiltekinna málaflokka. Það er t.d. engan veginn
víst að það sjónarmið skuli ríkja umfram önnur að
hafa svo „hreina“ skiptingu verkefna, að hvergi
eigi sér stað samvinna um verkefni stærri eða
smærri sem sýnast vera svo hrein og afmörkuð í
eðli sínu að annarhvor aðilinn, ríki eða sveitarfé-
lög, hafi þau algerlega á sinni könnu. Ýmsir
gagnkunnugir menn tilteknum verkefnum hafa
sýnt fram á að slík hreintrúarstefna í verkaskipting-
armálum sé óskynsamleg og málefninu ekki til
framdráttar.
Hér verður sérstaklega bent á það dæmi, sem nú
er ofarlega á baugi, að flytja skuli allan kostnað af
rekstri tónlistarskóla yfir á sveitarfélög. Það er
keppikefli embættismanna í félagsmálaráðuneyt-
inu og undir það tekið af ráðamönnum sveitarfé-
laga, að þessi breyting á fjárhagssamskiptum ríkis
og sveitarfélaga eigi sér stað.
Hvers vegna er rekið svona fast á eftir í þessu
efni gegn rökstuddu áliti skólastjóra tónlistarskól-
anna og annarra starfsmanna sem best þekkja
rekstur og aðstöðu þessara skóla?
Kjartan Eggertsson, skólastjóri Tónlistarskóla
Dalasýslu lét svo ummælt í hófsamlega ritaðri
grein í Tímanum 6. þ.m., að þær tillögur, sem til
umræðu séu um að sveitarfélögin sjái algerlega um
rekstur tónlistarskóla, væri skref aftur á bak um 26
ár. Hann bendir á að mörg sveitarfélög hafi
„hvorki fjárhagslegt bolmagn né nógu einarðan
vilja“ til að reka tónlistarskóla án stuðnings
ríkisins.
Það er rétt sem Kjartan Eggertsson segir að
lögin um fjárhagslegan stuðning við tónlistarskóla
séu og hafi verið sú lágmarkstrygging, sem gerir
það kleift að reka tónlistarskóla vítt og breitt um
landið. Tilvist flestra tónlistarskóla er í hættu ef
ríkissjóður hættir beinum fjárstuðningi við þá.
Starf sumra skólanna mun þá fljótlega leggjast af.
í raun og veru er þessi aðskilnaðarstefna um
rekstur tónlistarskóla einn þátturinn í aðförinni að
dreifbýlinu.
Laugardagur 15. apríl 1989
JT RÁTT FYRIR sífelldar
fréttir af slysum og tíðar umræð-
ur um þau mál ásamt ýmsum
gagnlegum upplýsingum og
nauðsynlegum áróðri sem á sér
stað á sviði slysavarnarmála, þá
er vafamál, hvort menn geri sér
almennt grein fyrir hversu út-
breidd þau slys eru sem verða
fyrir vítavert aðgæsluleysi og
vanrækslu í starfi. Helst er að
fólk sé meðvitað um að orsakir
bílslysa séu oftar en ekki van-
rækslusyndir. Hins vegar skortir
mjög á að almennt átti menn sig
á, að drjúgur hluti sjó- og flug-
slysa stafaraf kæruleysi þeirra
sem stjórna skipum og flugvél-
um eða bera ábyrgð á hönnun
þeirra og búnaði.
Vítavert
ábyrgðarleysi
Hér á landi hafa farið fram
allmiklar rannsóknir á orsökum
sjóslysa í aldarfjórðung eða
meira og aukist á síðari árum.
Útkoman úr þessum rannsókn-
um er sú að slys verða oftar en
ekki af mannlegum mistökum,
sem orsakast m.a. af vítaverðu
ábyrgðarleysi skipstjórnar-
manna. Sama mun vera uppi á
teningnum, þegar um flugslys er
að ræða, þá eru vanrækslusynd-
irnar fleiri en viðhl.ítandi sé.
Þær spurnir sem við höfum af
sjóslysum og óhöppum erlendis
frá og á útlendum skipum benda
í sömu átt, að alls konar sleifar-
lag ráði þar ferðinni. í vetur
strandaði útlenskt skip í Grinda-
vík og talið líklegast að ábyrgð-
arlaus hegðun skipstjórans sjálfs
hafi verið orsakavaldurinn.
Frægasta óhapp á sjó, sem lengi
hefur orðið, er strand risa-
olíuskips í Alaska nýlega, sem
rakið verður til trassaháttar
skipstjórans, sem auk þess er
sakaður um að hafa verið drukk-
inn á stjórnpalli og ekki í því
ástandi að geta stjórnað skipi
eða sagt fyrir verkum. Af-
leiðingar af þeirri ráðsmennsku
eru kunnar af fréttum. Nú flæðir
olían þarna út um allan sjó og
leggst að fjörum á stórri strand-
lengju, eyðir þar lífi og lífs-
skilyrðum um ófyrirsjáanlega
framtíð. í þessu slysi kom reynd-
ar einnig fram að risabarkur
þessi var varla nema í meðallagi
vel smíðað skip frá hendi fram-
leiðenda þess. Auk þess var
björgunar- og varnarbúnaður
ráðamanna olíuhafnarinnar,
sem hlut áttu að máli, meira og
minna í ólagi.
Af þessu sést að litlu er að
treysta í því að farið sé eftir
alþjóðlegum reglum um meng-
unarvarnir á höfum. Þar sýna
þeir, sem mesta ábyrgð bera,
hvort sem er á skipum eða á
sviði varnarbúnaðar og eftirlits,
vítavert kæruleysi sem kemur í
ljós þegar eitthvað ber út af.
Kafbátaslys
í norðurhöfum
Síðustu daga hefur ekki aðra
frétt borið hærra í fjölmiðlum
um allan heim en slysið í kjarn-
orkukafbátnum sovéska, sem
fórst suður af Bjarnarey á sigl-
ingaleið frá herskipahöfn á
Kolaskaga eitthvað vestur eða
suður á bóginn, ef til vill í átt til
íslands. Út af fyrir sig er engin
nýlunda að sovéskir kafbátar
séu á slíku ferðalagi. Sovétmenn
eiga stóran kafbátaflota, sem
búinn er kjarnorkusprengjum.
Þessir kjarnakafbátar liggja auð-
vitað ekki alltaf í höfn, heldur
eru þeir á siglingu um norðurhöf
eftir því sem flotastjórnin telur
nauðsynlegt. Slíkar siglingar eru
fastur liður í úthaldi herskipa
allra þjóða og skera Sovétmenn
sig auðvitað ekki úr í því efni.
Norðurhöf, þar á meðal hafið
kringum ísland, eru meira og
minna full af kafbátum með
kjarnavopn innbyrðis. Banda-
ríkjamenn eiga hér engu að
síður hlut að máli, þeirra kjarn-
orkukafbátafloti er síst minni að
vöxtum eða verr búinn vopnum
en hinn sovéski. Um langt skeið
he{ur verið kapphlaup milli risa-
veldanna að efla kjarnorkukaf-
bátaflotann, og vita menn
reyndar miklu minna um þá
hervæðingu en margt annað sem
varðar hervæðingarkapphlaup-
ið.
Eins og verða vill þegar her-
skipaslys eiga sér stað hvílir
meiri og minni leynd yfir þessu
kafbátsslysi við Bjarnarey. Sov-
étmenn eru nú sem fyrr tregir til
þess að veita nákvæmar upplýs-
ingar um slysið og hvað í húfi er,
þegar kafbátur þessi er sokkinn
á sjávarbotn með öllum þeim
drápstækjum sem þar eru innan-
borðs. Frá því er þó sagt og haft
fyrir satt, að hér hafi verið um
að ræða nýjan og nýtískuleean
kafbát og þess til getið að hann
hafi verið í tilraunasiglingu með
nýjar vopnategundir, að sjálf-
sögðu kjarnavopn.
Kj arnorkuvæðing
norðurslóðar
Ekki hefur öðru verið fagnað
meira á síðustu árum en batn-
andi samskiptum risaveldanna í
austri og vestri. Þar ber hæst það
samkomulag sem orðið hefur
um að draga úr kjarnorkuvopna-
kapphlaupinu. Ekki skal í efa
dregið að full alvara er á bak við
þetta samkomulag eins og frá
því hefur verið gengið. Hins
vegar er ástæða til að leiða
hugann að því, hvort kjarna-
vopnabúnaður verður óbreyttur
eða jafnvel aukinn utan þeirra
svæða í Evrópu, sem aðallega
hafa verið til umræðu í þessu
efni. Það er annað en gleðilegt
að hugsa til þess, ef stórveldin
ætla að halda áfram að auka
kjarnorkubúinn kafbátaflota og
fullkomna hann samtímis því
sem sprengjustöðvum fækkar á
meginlandinu. Ef svo reynist er
verið að framkvæma það sem
ýmsir hafa óttast og bent á, að
kjarnorkuveldin vígbúist þeim
mun meira á höfum úti sem þau
ákveða að draga úr kjarnorku-
vígbúnaði á landi.
Fyrir íslendinga og aðra sem
lönd eiga að Norður-Atlantshafi
og öðrum norðlægum höfum, er
uggvænlegt að horfa upp á slíka
þróun. Norðurlönd eru kjarn-
orkulaust svæði og íslensk utan-
ríkisstefna mótast af því viðhorfi
að öll norðurslóðin verði viður-
kennd sem kjarnorkuvopnalaust
svæði um aldur og ævi. Það
sjónarmið hefur verið ríkjandi á
íslandi meðal stórs hluta
landsmanna að norðurhöfin
ættu að falla inn í það kjarnorku-
lausa svæði sem stefnt er að með
yfirlýsingum um friðlýsingu
norðurslóða fyrir kjarnavopn-
um. Hinu er ekki að neita að
ýmsir telja slíka skilgreiningu á
kjarnorkulausu svæði óraun-
sæja. Víst er nokkuð til í því.
Það er alveg ljóst að slíkar
yfirlýsingar eru lítils virði, ef
ekki næst samkomulag við
kjarnorkuveldin að taka undir
þær og fara eftir þeim. Það er
heldur ekki öruggt að íslending-
ar eigi eða muni eignast á næst-
unni marga bandamenn meðal
Atlantshafsþjóða um að knýja á
um framkvæmd slíkrar stefnu.
Meginlandsþjóðirnar sýna frið-
lýsingu norðurhafa engan áhuga
og stuðnings er ekki að vænta af
hálfu Breta í því efni.
Á kjarnorkusvæði
Þessar staðreyndir gera ís-
lendingum erfitt fyrir að gera
hugmyndina um alfriðun
norðurslóða fyrir kjarnavopnum
að veruleika. Þar með er ekki
sagt að íslensk stjórnvöld eigi að
svæfa vilja sinn til þess að halda
þessu sjónarmiði á loft og kynna
það á alþjóðavettvangi. Sú
stefna hefur verið skýrt mörkuð
og ætíð framkvæmd að ísland
skuli vera kjarnorkuvopnalaust
land. Bandaríska varnarliðinu
er óheimilt að geyma kjarna-
vopn í stöðvum sínum hér á
landi. Bandaríkjamönnum er
óheimilt að athafna sig með
flugvélar og herskip, sem búin
eru kjarnavopnum, á íslensku
yfirráðasvæði.
Þrátt fyrir slíka stefnu og
hversu vel sem hún er virt í
framkvæmd, þá er ljóst að ísland
er í raun á kjarnorkusvæði, því
að nágrannahöfin og veiðisvæði
íslenskra fiskiskipa eru opin fyr-
ir kjarnorkuvæðingu, þar sem
kafbátar með kjarnavopn innan
borðs ösla um allan sjó og kjarn-
orkuvopnaðar flugvélar fljúga
um norðurslóðir eins og herveld-
unum sýnist. Þess vegna geta
íslendingar ekki velkst í neinum
vafa um að þeim stendur engu
minni ógn af kjarnorkuslysum
en þeim þjóðum sem hafa
kjarnavopn á þurrlendi í næsta
nágrenni við sig.
Orð Guðmundar G.
Þórarinssonar
Þessi lega íslands í kjarnorku-
væddu úthafinu hefur vissulega
oft komið til umræðu á undan-
förnum árum, enda ekki ófyrir-
synju. Og enn er verið að ræða
þessi mál á Alþingi. Það er
a.m.k. lágmark að menn viti
hvar þeir eru staddir í veröld-
inni. Þess er að minnast að 10
þingmenn Framsóknarflokksins
undir forystu Guðmundar G.
Þórarinssonar fluttu á Alþingi
1981 þingsályktunartillögu um
að ríkisstjórnin beittist fyrir því
að haldin yrði alþjóðleg ráð-
stefna á íslandi um afvopnun á
Norður-Atlantshafi. Tilgangur
slíkrar ráðstefnu skyldi vera sá
að kynna viðhorf íslendinga til
^ess kjarnorkuvígbúnaðar sem
)á fór fram á hafinu kringum
sland og ógnaði tilveru íslensku
þjóðarinnar.