Tíminn - 27.05.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 27. maí 1989
Magnús Gauti Gautason, kaupfélagsstjóri KEA, tók við stjórnartaumum á tímum bullandi
halla og þrenginga. í helgarviðtali ræðir hann m.a. um rekstur KEA, Sambandið og umræðu
um sameiginlegt hagræðingarátak kaupfélaga á Norðausturlandi
Lifum ekki á tapi
Magnús Gauti Gautason tók við stjórnar-
taumum hjá Kaupfélagi Eyfirðinga, stærsta
kaupfélagi landsins, þann 1. febrúar sl. Hann
er ekki ókunnugur rekstri KEA því á árunum
1978 til 1986 starfaði hann sem fulltrúi kaup-
félagsstjóra. Frá árinu 1986 hefur Magnús
Gauti verið fjármálastjóri Kaupfélags Ey-
firðinga.
Það verður ekki annað sagt en að
Magnús Gauti hafi sest í stól kaupfé-
lagsstjóra á erfiðum tímum í rekstri
félagsins. Tap þess á síðasta ári nam
204 milljónum króna og því kemur það
í hlut nýs kaupfélagsstjóra að rétta
skútuna við á nýjan leik. Það lá beinast
við að spyrja Magnús Gauta í upphafi
hvort ekki hafi verið beygur í honum
að taka við stjórn fyrirtækisins á þess-
• um tímapunkti.
„Nei, það var það nú ekki. Ég vissi
að árið 1988 var mjög erfitt í rekstri
félagsins, þannig að það kom mér
ekkert á óvart.“
- Hver er öðrnm fremur ástæða fyrir
þessu mikla tapi?
„Það eru margar ástæður fyrir því en
það sem kannski veldur mestu um
þetta mikla tap eru háir vextir. En auk
vaxtanna versnaði afkoman vegna sam-
dráttar í verslun, iðnaði, sjávarútvegi
og landbúnaðarframleiðslu. Það var
samdráttur á nær öllum sviðum nema
þjónustu. Það reyndist erfitt að draga
saman útgjöldin í takt við minnkandi
tekjur.“
- En á sú gagnrýni ekki við rök að
sfyðjast að Kaupfélagið hafi verið búið
að spenna bogann of hátt í fjárfestingu
og því hlyti niðursveifla í efnahagslífi
að koma harkalega niður á því?
„Það vil ég nú ekki segja. Það var 50
milljóna króna hagnaður af rekstrinum
árið 1987. Á haustmánuðum árið 1987
lækkaði fiskverð og hélt áfram að falla
allt árið 1988. Þessi versnandi afkoma
í fiskvinnslu þýðir auðvitað samdrátt í
þjóðarbúskapnum, minnkandi kaup-
getu sem hafði áhrif á verslunina sem
aftur hafði áhrif á iðnaðinn hjá okkur,
sem er aðallega matvælaiðnaður. Þá
hefur landbúnaðarframleiðslan dregist
saman samkvæmt stjórnvaldsákvörð-
unum. í heildina get ég því ekki skrifað
undir að við höfum spennt bogann of
hátt. Miklu frekar má segja að niður-
sveiflan hafi verið meiri og komið
heldur hraðar en við áttum von á.“
- En höfðu ekki beinlínis rangar
ákvarðanir í stjóm KEA um fjárfest-
ingar og fleira þama eitthvað að segja?
„Ég tel að ekki sé hægt að spyrja
svona því að auðvitað eru teknar
fjölmargar ákvarðanir og einhverjar
þeirra eru að sjálfsögðu rangar. En ef
menn eru að leita almennra skýringa á
þessu tapi, þá er þeirra að leita í
efnahagslegu umhverfi fyrirtækjanna."
- Fram hefur komið hjá forsvars-
mönnum Sambandsins að reksturinn
komi mun betur út það sem af er þessu
ári en í fyrra. Er það sama uppi á
teningnum hjá KEA?
„Ég veit það ekki fyrir víst. Sumt
hefur batnað, sumt ekki. En til þess að
geta svarað þessu verð ég fyrst að fá í
hendur uppgjör fyrstu fimm mánaða
ársins. Við höfum reynt að fylgjast
betur með rekstrinum því að þetta tap
og efnahagslegt umhverfi hefur beinlín-
is kallað á að það sé gert.“
- Á hvaða sviðum á KEA sem
stendur erfiðast uppdráttar?
„Ég vil nú ekki kveða upp úr með
það nákvæmlega á þessum tímapunkti,
en ef við horfum til ársins 1988 þá er
það mikið áhyggjuefni að vera með
verslun upp á 2,7 milljarða rekna með
tapi. Á henni var tap áður en kom að
sameiginlegum kostnaði þannig að hún
skilaði engu upp í sameiginlegan stjórn-
unarkostnað. Þetta hlýtur að vera al-
varlegur hlutur. Til þess að snúa þessu
við eru í gangi ýmsar aðgerðir og nú
þegar hefur verið ákveðið að loka
þremur matvöruverslunum, þar af
tveimur minnstu matvöruverslunum
KEA á Akureyri. Þá hefur verið unnið
að uppstokkun á öðrum verslunum og
farið hefur verið í gegnum ýmsa kostn-
aðarliði og reynt að skera niður launak-
ostnað með fækkun á fólki og draga úr
yfirvinnu. Þetta út af fyrir sig dugar
eitthvað en við verðum að fá meiri
tekjur á móti. Sem dæmi verðum við að
fá meiri álagningu á landbúnaðarvör-
ur.“
Einn af liðum í endurskipulagningu
á versluninni er könnun sem Hagvang-
ur vinnur nú að fyrir okkur. í úrtakinu
eru 600 manns á Eyjafjarðarsvæðinu
sem eru inntir eftir ýmsum þáttum
varðandi verslun. Ég ætla að vona að
könnunin verði mikilvægt hjálpartæki í
að endurmeta og endurskipuleggja
verslunina. Hún gefur okkur vonandi
skýra mynd af markaðinum hér á
Akureyri og viðhorfi fólks til Kaupfé-
lagsins."
-í skýrslu þinni til aðalfundar KEA
nýverið kemur fram að unnið sé að því
að selja þær eignir félagsins sem ekki
skila arði og ekki eru nauðsynlegar í
starfsemi félagsins. Hvemig miðar
þessari vinnu?
„Við höfum verið í viðræðum um
sölu á eignum. Sem dæmi má nefna
sölu á þremur hæðum við Hafnarstræti
95, þar sem Skattstofa Norðurlands-
umdæmis eystra er og hluti starfsemi
Fjórðungssjúkrahússins er til húsa.
Ekki eru fengnar niðurstöður úr þess-
um viðræðum. Auk þessa höfum við
verið í viðræðum um sölu fleiri fast-
eigna á Akureyri og hlutabréfa í fyrir-
tækjum.“
-1 aðalfundarskýrslunni kemur einn-
ig fram að þeim fjármunuin sem KEA
fær út úr eignasölu verði varið til að
lækka rúmra 3 milljarða skuld fyrir-
tækisins. Hversu mikið á að lækka
skuldimar á þessu ári?
„Við höfum nú ekki sett okkur neitt
takmark varðandi sölu eigna og lækkun
skulda. Sölumarkaðurinn er heldur
þungur sem stendur. Það er því afar
erfitt að segja til um hvemig gengur að
selja eignir á næstu mánuðum. Við
eram ekkert að flýta okkur allt of mikið
í þessum efnum. Fyrir þessar eignir
viljum við fá gott verð.“
- Ef við víkjum að öðru. Á þessu og
síðasta ári hafa verið í gangi viðræður
kaupfélaga á Norðausturlandi um hag-
ræðingu og samvinnu. Hvernig standa
þessar viðræður og til hvers eiga þær að
leiða?
„Við getum ekki gefið okkur fyrir-
fram til hvers þessar viðræður eiga að
leiða, en markmiðið með þeim er að
skoða samstarf kaupfélaganna með
hagræðingu í huga. Það kæmi öllum til
góða að samstarf væri með félögunum
og fyrsta skrefið í því er Samland, sem
er innkaupa- og dreifingafyrirtæki fyrir
matvörabúðir félaganna. Þá hafa verið
í gangi viðræður fulltrúa fimm kaupfé-
laga, Kaupfélags Eyfirðinga, Kaupfé-
lags Suður-Þingeyinga, Kaupfélags
Norður-Þingeyinga, Kaupfélags Lang-
nesinga og Kaupfélags Vopnfirðinga
um uppstokkun og hagræðingu í
slátran. Þau mál era ennþá í skoðun og
ekki hafa verið teknar ákvarðanir um
þau. Inn í þetta koma mörg atriði,
þannig að þessi sláturhúsamál ber að
skoða mjög vandlega áður en um þau
verða teknar endanlegar ákvarðanir.“
- Sérðu fyrir þér sameiningu þessara
kaupfélaga á næstunni?
„Eg sé það nú ekki fyrir mér á
næstunni en það kann að verða ein-
hvern tímann í náinni framtíð.“
- Ber að stefna að sameiningu félag-
anna?
„Ég veit kannski ekki hvort bæri að
stefna að henni. Hins vegar er það mín
skoðun að stærri einingar hafi meiri
burði til að þola áföll. En það sem ber
fyrst og fremst að stefna að er að skapa
kaupfélögunum, sem og öðram at-
vinnufyrirtækjum, grundvöll til ábata-
rekstrar. Það er ekki endalaust hægt að
hagræða í taprekstri. Ef við til dæmis
tölum um dreifbýlisverslun er þar ekki
hægt að hagræða öðravísi en að leggja
hana niður. En það getur ekki verið
markmiðið."
- Kaupfélögin á Norðausturiandl
standa öll frammi fyrir miklu tapi á
liðnu ári. Hvað þarf fyrst og fremst að
gera til að þau nái hagnaði?
„Ég hef bent á að það þarf fyrst og
fremst, ekki bara fyrir þessi Kaupfélög,
heldur einnig fyrir atvinnurekstur
almennt, að fella gengið. Það þarf að
gera einfaldlega til þess að skapa fisk-
vinnslu og útgerð rekstrargrandvöll og
laga samkeppnisaðstöðu innlendrar
iðnaðarframleiðslu. “
- Nú hefur gengið sigið verulega að
undanfömu. Hefur það ekki lagað
stöðuna?
„Út af fyrir sig hefur það verið skref
í rétta átt, en betur má ef duga skal.
Það þarf að halda vöxtum niðri en lítið
hefur miðað í því að undanförnu."
- Núverandi ríkisstjórn sagði í upp-
hafi síns ferils að hún stefndi að vera-
legri raunvaxtalækkun. Hefurðu orðið
fyrir vonbrigðum með efndir og störf
stjómarinnar?
„Ég hef orðið fyrir vonbrigðum með
ríkisstjómina. Ég hélt að hún myndi
taka duglegar á þessum málum. Ég hélt
að stjómvöldum hefði verið fullkunn-
ugt um ástandið og fyrir lægju skýrslur
í tugatali um þrengingar atvinnulífsins.
Það virðist hins vegar ekki hafa dugað
enn sem komið er.“
- Það er ekki hægt að segja annað en
að samvinnurekstur hafi átt í vök að
verjast í þjóðfélagsumræðunni á
undanförnum árum. Er þetta rekstrar-
form ekki einfaldlega úrelt?
„Ef við horfum á hið félagslega
form, hina lýðræðislegu uppbyggingu
samvinnuhreyfingarinnar, þá er hún í
fullu gildi. Það sem hins vegar háir
þessum fyrirtækjum er að geta ekki
leitað til eigenda sinna eftir eigin fé eins
og hægt er í hlutafélögum. Áðgangur
að áhættufé er takmarkaður hjá sam-
vinnufélögunum og það háir þeim
vissulega. Það þarf að mínu mati að
skoða leiðir til að koma áhættufé inn í
samvinnufy rirtæki. “
- Er sú spurning ekki réttmæt hver
eigi Samband íslenskra samvinnufé-
laga?
„Ég held að út af fyrir sig sé ekki
ágreiningur um hver eigi Sambandið.
Hins vegar er spurningin hversu víð-
tækur eignarrétturinn er. Hvað varðar
t.d. mál Kaupfélags Svalbarðseyrar er
þar deilt um hvera mikið það eigi að fá
frá Sambandinu út á sinn eignarrétt.“
- Hver er þín afstaða gagnvart deilu-
málinu um Kaupfélag Svalbarðseyrar?
„Ég tel að úr þessu máli verði að fást
skorið fyrir dómstólum þannig að þess-
ar deilur verði úr sögunni.“
- Ertu sáttur við þróun mála innan
Sambandsins á Iiðnum áram?
„Nei það getur enginn verið sáttur
við að horfa upp á hundrað milljóna
króna taprekstur.“
- Hvað er að þínu mati að?
„Það er eflaust fjölmargt og erfitt að
benda á einn þátt umfram annan. Þó
hefur óhagstætt efnahagsumhverfi haft
sitt að segja. Það er það sem hrjáir
íslenskan atvinnurekstur mest.“
- Er ekkert að innviðum Sambands-
ins?
„Sjálfsagt má finna ýmislegt að hjá
Sambandinu eins og annars staðar.
Maður finnur vart alfullkomið fyrirtæki
hér á landi. En ég held að þar hafi verið
búið að hlaða upp alltof miklu af dýram
útgjaldaliðum sem ekki skiluðu ár-
angri. Einnig hefur hinn eiginlegi rekst-
ur Sambandsins eflaust verið of dýr.“
- Hver verður þín stefha sem kaup-
félagsstjóri KEA?
„Éf við tölum um stefnu Kaupfélags-
ins þá er hún mótuð bæði í samþykktum
félagsins og af stjóm þannig að það er
kaupfélagsstjóra að fylgja eftir þeirri
stefnu.
- Guðjón B. Ólafsson er sagður hafa
komið með $„bissnessviðhorf“ eða
hagnaðarhyggju inn í Sambandið. Gild-
ir það sama um þig sem stjóraanda
stærsta kaupfélags landsins?
„Ég held að allir stjómendur hafi
ákveðin markmið verðandi hagnað.
Fyrirtæki lifa ekki nema þau hagnist.
Ég hef ekki trú á að verði mikil
breyting milli manna með það.“
- Að lokum. Fráfarandi kaupfélags-
stjóri, Yalur Amþórsson, sat I Qöl-
mörgum stjórnum fyrirtækja. Verður
það sama uppi á teningnum hjá þér?
„Ég sit nú þegar í stjómum fjöl-
margra hlutafélaga og í mörgum tilfell-
um er það í verkahring kaupfélags-
stjóra að fylgjast með í rekstri þeirra
félaga sem Kaupfélagið er stór eignar-
aðili að eða á mikilla hagsmuna að
gæta. En það er hins vegar alltaf
spurningin hvar á að draga mörkin.“
Óskar Þór Halldórsson.