Tíminn - 27.05.1989, Blaðsíða 9

Laugardagur 27. maí 1989 Tfmjnn g
2
íslenskur togari á íslenskum sjó, Guðbjörg ÍS 46. Tímamynd pjetur
freistandi að eiga unga fólkið að
fylgismönnum og hlusta á raddir
æskunnar. Hins vegar verður að
vona að forusta stjórnmála-
flokkanna taki niðurstöðu skoð-
anakönnunarinnar ekki sem vís-
bendingu um að yfirlýst stefna
þeirra (flokkanna) sé röng eða
vafasöm og eigi ekki hljómgrunn
hjá þjóðinni, síst hjá unga fólk-
inu. Ekkert slíkt verður lesið út
úr skoðanakönnuninni. Aftur á
móti má draga þá ályktun af
þessu að Evrópubandalagsmálið
sé illa kynnt almenningi og lítið
um það rætt. Ekkert vafamál er,
að fólk hefur bæði rangar og
óljósar hugmyndir um uppbygg-
ingu og eðli bandalagsins. Að
vísu leiðir þessi skoðanakönnun
sem slík lítið í ljós um það,
hvers konar hugmyndir fólk hef-
ur um bandalagið og bandalags-
löndin. Það kemur ekki fram,
hvaðan menn hafa upplýsingar
sínar um bandalagið eða hvað
það er sem hefur haft mótandi
áhrif á afstöðuna til þess. Pað
sést heldur ekki af könnuninni
af hverju svo margir svarendur
eru í óvissu um afstöðu sína,
þ.e.a.s. eru skoðanalausir í mál-
inu.
Umræða nauðsyn
Hvað sem öðru líður þá er
tímabært að hefja víðtækari um-
ræður um afstöðu íslendinga til
Evrópubandalagsins en hingað
til hafa átt sér stað. Slíkar um-
ræður hljóta umfram allt að
snúast um þá yfirlýstu stefnu
rfldsstjómar og þingflokka að
hafna aðildarhugmyndinni. Það
þarf að koma rökunum fyrir
þeirri stefnu vel til skila. Hver er
ástæðan fyrir því að íslendingum
hentar ekki að ganga í Evrópu-
bandalagið? Þeirri spurningu
þarf að svara með einföldum
orðum en þó svo skýrt að það
skiljist. Augljóst er að svarið við
þeirri spumingu felur fyrst og
fremst í ser að rekja það óhag-
ræði sem því er samfara að
gangast undir stjórnskipulag
Evrópubandalagsins. Ekki fer
milli mála að ríkisstjórnin og
allir þingflokkarnir hafa hafnað
aðildarhugmyndinni af því að
aðild fylgir meira óhagræði og
réttindaafsal en nemur því hag-
ræði og réttindaávinningi sem
hún kann að veita.
Þær umræður, sem stofnað
hefur verið til hér á landi um
ísland og Evrópubandalagið,
hafa hins vegar byrjað á öfugum
útgangspunkti. Umræðan er lát-
in snúast um óhagræðið sem
íslendingar hafa af því að standa
utan Evrópubandalagsins og
þann ávinning sem þeir hafa af
þvi að ganga í bandalagið. Það
skal tekið fram að stjórnmála-
flokkarnir sem slíkir hafa ekki
hagað umræðunni í þennan veg,
heldur eru það önnur hagsmuna-
og áhrifaöfl sem þannig vinna.
Sem dæmi skal bent á málflutn-
ing formanns Félags ísl. iðnrek-
enda haustið 1987, en þá urðu
eins konar tímamót í EBE-um-
ræðunni að því leyti að Víglund-
ur Þorsteinsson gerði kröfu til
þess að ríkisstjórnin færi að
undirbúa aðildarumsókn að
Evrópubandalaginu. Slík krafa
hafði þá ekki heyrst síðan á
árunum 1961-1962, þegar al-
þýðuflokksmenn og sjálfstæðis-
menn voru að auglýsa bráðræði
sitt í þessu máli.
Ekki skal því mótmælt að í
umræðum um ísland og Evrópu-
bandalagið er skylt að segja kost
og löst á málinu. Hins vegar
verður að vara við þeirri einsýni
að sjá ekki hina yfirgnæfandi
lesti fyrir vafasömum kostum.
Sérstaklega verður að eyða þeim
misskilningi að innganga í EBE
eigi að byggjast á efnahagslegum
rökum, það sé „efnahagsmál“
að vera í bandalaginu. Svo er
alls ekki. Að ganga í Evrópu-
bandalagið varðar fyrst og
fremst stjórnskipunarmál og að
lokum þjóðernis- og þjóð-
menningarmál. Það er há-pólit-
ískt mál. Þó bregður svo undar-
lega við að reynt er eftir mætti
að eyða þessum kjarna málsins.
Hér verður að minna á það, að
rökin fyrir því að ríkisstjörnin
og þingflokkarnir hafa hafnað
því að sækja um aðild eru fyrst
og fremst stjórnskipulegs eðlis.
Stjómmálaforustan í landinu
gerir sér grein fyrir því að aðild
að bandalaginu þýðir skerðingu
á fullveldi íslenska lýðveldisins
vegna þess að stjórnarskrá Evr-
ópubandalagsins krefst slíkrar
skerðingar og kemst ekki af án
hennar. Sú skerðing fullveldis
sem nærtækast er að nefna og
mundi koma harðast niður á
íslendingum er, að auðlindir
landsins, t.d. fiskimiðin, yrðu
sameign allra bandalagsþjóð-
anna en ekki séreign íslendinga.
Það er ekki síst þetta dæmi sem
veldur því að ábyrgir stjórn-
málamenn hafna hugmyndinni
um aðild að Evrópubandalag-
inu.
52% yngstu
kjósenda með aðild
Hér hefur sérstaklega verið
rætt um niðurstöðu nýlegrar
skoðanakönnunar sem sýnir
m.a. að 52% yngstu kjósenda
eru því fylgjandi að ísland gangi
í Evrópubandalagið. Þessi hug-
mynd á auk þess meiri eða minni
stuðning fólks á öllum aldri og í
öllum stjórnmálaflokkum. Að
líkindum er ekki gerlegt að kom-
ast að því með skoðanakönnun
hvernig fólk hefur myndað sér
slíka skoðun,hvaðaupp!ýsingar
það eru sem það byggir skoðun
sína á eða hvaða reynsla hefur
styrkt það í trú sinni.
Hitt er jafnvíst að þessi niður-
staða skoðanakönnunarinnar
gerir það nauðsynlegt að taka
upp markvissa pólitíska umræðu
um Evrópubandalagsmálið. Þótt
stjómmálamenn hafi markað
meginstefnu íslands í þessu máli
á pólitískum gmndvelli, þá blas-
ir það við að í hugum stórs hluta
þjóðarinnar er Evrópubanda-
lagsmálið ekki pólitískt. Flest
bendir til þess að sú skoðun sé
útbreidd á íslandi að Evrópu-
bandalagið sé einhvers konar
góðviljuð menningar- og félags-
málasamtök friðelskandi og lýð-
ræðislega hugsandi Evrópu-
þjóða þar sem ekkert ríkir nema
glæsimenning, jöfnuður, frelsi
og velmegun. Þótt hér verði síst
látið að því liggja að Evrópu-
bandalagslöndin séu einhver
vandræðaheimur, þá lýsir það
mikilli fáfræði og reynsluskorti
að gylla þessi þjóðfélög um of
fyrir sér á kostnað íslensks þjóð-
félags og þeirra möguleika sem
það veitir. Þá má t.d. furðulegt
heita ef íslensk ungmenni hafa
ekki fylgst með þeirri niðurlæg-
ingu sem jafnaldrar þeirra verða
að þola vegna atvinnuleysis.
Tugmilljónum saman ganga
menn atvinnulausir í Evrópu-
bandalaginu, ungir og gamlir.
Þriðjungur þeirra sem útskrifast
úr skyldunámsskólum eða iðn-
fræðsluskólum fær ekkert að
gera og fer beint á atvinnuleysis-
bætur, sem er sú umbun sem
markaðshyggjan og milliliða-
þjóðfélagið ætlar þeim, sem ekki
er rúm fyrir í atvinnulífinu, eins
og það er skipulagt. Það væri'
gagnlegt byrjendaverkefni í
fræðslustarfsemi um Evrópu-
bandalagið og einstök lönd þess
að kynna ungu fólki atvinnu-
ástandið og vinnuframboðið
innan bandalagsins. Þegar það
verkefni væri leyst yrði tímabært
að leggja þá spumingu fyrir
unga fólkið, hvort það vildi
kalla yfir íslenskt þjóðfélag sams
konar ástand.
Þá væri ekki síður ástæða til
að semja verkefni í hagnýtri
stjómlagafræði til þess að skýra
fyrir kjósendum hver valdahlut-
föll em í bandalaginu og hvemig
ákvarðanir em teknar þar um
hin margvíslegustu mál. Undir
það verkefni myndi heyra að
gera grein fyrir því hvemig lík-
legt sé að Evrópubandalagið
muni þróast sem miðstjórnar-
stofnun, jafnvel voldugt banda-
ríki, þar sem skerðing fullveldis
einstakra aðildarlanda er grund-
vallaratriði sem ekki er hægt að
víkjast undan með neinu móti.
Pólitískt mál
Það skal enn tekið fram að hin
opinbera stefna íslendinga er að
ganga ekki í Evrópubandalagið.
Stefna ríkisstjórnarinnar er sú
að tryggja viðskiptahagsmuni ís-
lendinga gagnvart Evrópu-
bandalaginu með samningum.
íslendingar em auk þess aðilar
að Fríverslunarsamtökum Evr-
ópu, EFTA, og munu taka þátt
í samningum þeirra við Evrópu-
bandalagið. Samningaviðræður
við Evrópubandalagið er vanda-
samasta utanríkismál sem ís-
lendingar eiga fyrir höndum.
Hættan við framkvæmd slíkra
samningamála er sú að þau lok-
ist inni sem einkamál sérfræð-
inga og diplómata, drukkni í
skýrslugerðum um afmörkuð
efni án heildarsýnar og almennr-
ar umræðu um málefnið. Óminn
af þeirri þróun má að nokkru sjá
í ritröð þingkjörinnar nefndar,
sem ætlað er að fylgjast með
stefnumótun íslendinga í Evr-
ópubandalagsmálinu. Þar gildir
sú regla að útdeila upplýsingum
í smáskömmtum undir yfirskini
sérfræðiumfjöllunar án þess að
menn sjái fyrir sér upphaf og
endi málsins eða hvernig ein-
stakir þættir þess tengjast í
heild. Þessi nefnd má ekki króa
sig af sem eins konar útgáfufyrir-
tæki fyrir skýrslugerðarmenn
ráðuneytanna. í nefndinni sitja
stjómmálamenn, og þeir eiga að
ganga upp í hlutverki sínu sem
slíkir. Hér er verið að fást við
lífrænt, pólitískt mál í lýðræðis-
landi, en ekki stirðnað vanaverk
í stjórnardeilum embættisveldis-
ins.