Tíminn - 24.06.1989, Síða 12

22
HELGIN
Laugardagur 24. júní 1989
4
í næstum því þrjá áratugi hefur ferðamannaútvegur á
Spáni blómstrað. En verðið hækkaði og gæðin á þjónust-
unni dvínuðu. Nú óttast upphafsmenn ferðamála á Spáni
alvarlegt hrun í þessari atvinnugrein. Þýska vikuritið Der
Spiegel virti fyrir sér ástandið í ferðamannamálum á Spáni
nýverið.
„Heil fjóll af rusli" á
afskekktri f erðamannaströnd
„Það er kominn tími til að hefj-
ast handa,“ var niðurstaða Lothars
Pabst og hann sendi 28 starfsmenn
sína, læriinga og fararstjóra á veg-
um ferðaskrifstofunnar sinnar á
Menorca út í stórhreingerningu.
Hjá ströndinni við Cala Presili,
afskekktan flóa sem ferðamenn
kunna að meta við Cap de Fava-
ritx, tíndu þeir upp í kjarrinu og
tamarindlundunum „heil fjöll“ af
rusli.
Embættismennirnir á Baleareyj-
um höfðu fengið kvartanir vegna
sívaxandi mengunar en leitt þær
allar hjá sér. „Þess vegna urðum
við að ganga á undan með góðu
fordæmi," segir Pabst.
Slík sjálfboðavinna í upphafi
ferðamannavertíðarinnar heyrir
enn sem komið er til undantekn-
inga. En klögumál ferðamanna
vegna óhreininda, lélegrar þjón-
ustu og kærulauss skipulags verða
æ algengari.
Erlendar ferðaskrifstofur sem
senda á hverju ári milljónir ferða-
manna frá allri Evrópu á strendur
Baleareyjanna, Kanaríeyja eða
Costa del Sol, gáfu fyrstu viðvaran-
irnar. Spænskurferðamannaútveg-
ur sem áratugum saman hefur
verið örugg og sívaxandi atvinnu-
grein gæti fallið í geigvænlega
kreppu á þessu ári.
A vetrarvertíðinni í ár komu
15% færri ferðamenn til Kanarí-
eyja en í fyrra. Um páskana komu
10% færri ferðamenn til Mallorca
en búist hafði verið við. Við for-
ráðamönnum leiguflugsferða blasir
hörmungasumar. Allt að 20% færri
Bretar og Þjóðverjar ætla að fljúga
til Spánar, í Skandinavíu er óttast
að bókanir verði allt að 30% færri
en ráð var fyrir gert.
Vikum saman hafa Spánverjar
nú rætt æstir um hverjum beri að
kenna um þetta hrun. Athafna-
mennirnir kenna ríkisstjóminni
um, hún liggi á bæn og biðji um að
fegraðar hagtölur og róandi slag-
orð haldi lífinu í sjúkri atvinnu-
grein. Embættismennirnir ásaka
hótelmennina um taumlausar fjár-
festingar og segja að á síðustu
tveimur ámm hafi bæst 100.000
hótelrúm við þau sem fyrir voru.
Enginn sá hvert stefndi
Hins vegar hafði engum dottið í
hug að vara við að markaðurinn
kynni að vera að nálgast það að
vera mettaður. Svo virtist sem
náttúruauðlindimar, s-in þrjú, sól,
strönd og sjór, væri ömgg trygging
þess að sífellt stærri ferðamanna-
skarar flykktust til þessa lands.
„Eins og manna af himnum ofan
féll ferðamannastraumurinn á okk-
ur í þá daga,“ stendur í dagblaðinu
„E1 País“.
Þýsku mörkin, pundin og frank-
arnir sem flæddu í gjaldeyriskass-
ann á hverju sumri hjálpuðu við að
komast yfir krepputíma. 1960 vom
„erlendu sjóðirnir" notaðir til að
styrkja „jafnvægisáætlunina", til-
raun sem gerð var til að gera hina
kölkuðu stjóm Francos nýtísku-
legri á efnahagssviðinu. í byrjun
áttunda áratugarins dró gjaldeyris-
straumurinn úr áhrifum olíuverð-
hækkananna. Jafnvel þegar inn-
ganga Spánar í Efnahagsbandalag-
ið fyrir þrem ámm leysti úr læðingi
ótal óskir um aukinn innflutning
var unnt að verða við þeim. Tekj-
urnar af ferðamannastraumnum
jukust á árinu 1986 um 50% og
komu Spáni í fremstu röð sumar-
leyfislanda um allan heim.
Á síðasta ári komu yfir 54 millj-
ónir manna til Spánar, þar af 35
milljónir í sumarleyfi. Þeir létu af
hendi rakna 17 milljarða dollara og
sáu þar með a.m.k. 7% vinnufúss
fólks fyrir atvinnu.
Þau straumhvörf sem nú virðast
í vændum koma Spánverjum í
opna skjöldu. „í sumar verðum við
í fyrsta sinn ekki með fullbókað
hótelrými," segir markaðsstjóri
hótelkeðjunnar Iberotel. „Fyrir
nokkrum mánuðum var slíkt
ástand óhugsandi." Tímaritið
„Actualidad Económica", sem
fjallar um efnahagsmál, hefur þeg-
ar spáð endalokum blómatímanna.
„Við getum ekki lengur sett sama
sem merki milli ferðamanna-
straums og erlendrar gjaldeyris-
öflunar,“ segir yfirmaður ferða-
mála á Valencia-svæðinu.
Pesetinn orðinn of sterkur
Mikilvægasta orsök þessarar
afturfarar er hvað pesetinn er orð-
inn sterkur sem hefur valdið því að
Spánarferðir hafa að undanfömu
orðið merkjanlega dýrari en fyrr.
„Allt til 1987 var gengi spænska
gjaldmiðilsins lækkað á hverju ári,
en síðustu tvö árin hefur gengið
sífellt hækkað,“ segir formaður
Alþjóðasambands ferðaskrifstofa í
Madrid. Það segir til sín í verð-
skrám ferðaskrifstofa. Flugferð til
Karíbahafsins kostar nú varla
meira en ferð til Kanaríeyja. Vín,
smáréttir á börum og drykkjarföng
á diskótekum eru iðulega dýrari en
í Þýskalandi.
Það eru fyrst og fremst Bretar
sem láta hátt verðlag fæla sig frá.
„Það má sjá það strax á klæðaburð-
inum að þeir hafa enga peninga,"
segir hótelmaður á Costa Brava. í
Englandi er boðið upp á lægstu
fargjöld með Ieiguflugi í Evrópu.
Á undanförnum árum veitti það
æskufólki og atvinnulausum tæki-
færi til að komast í Spánarreisu.
Svo er ekki lengur.
Og þjónustan slök
Margir þeir sem fást við sölu á
því sem sólarparadísin býður upp
á vilja réttlæta hærra verðlag með
því að nú sé líka betri þjónusta í
boði. En það er einmitt þessi
blessaða þjónusta sem margir
ferðamenn segja allsendis ófull-
nægjandi. „Um helmingurinn af
gestunum eru hóglífisseggir," segir
hótelmaður í Lloret. „Þeir fara á
morgnana eftir morgunmatinn
beint að sundlauginni, og hreyfa
sig ekki þaðan fyrr en í hádegismat-
inn. Eftir hann leggjast þeir aftur
fyrir við sundlaugina." En jafnvel
þessir makráðu sumarleyfisgestir
gera kröfu um að fá góða þjónustu
og fallegt umhverfi, garða og að-
laðandi hótelanddyri, veislur og
móttökudrykki, og þar að auki
vingjamlegt viðmót starfsfólksins.
„Við verðum að bæta menntun-
ina hjá hótelstarfsfólkinu,“ segir
ferðamálafrömuðurinn í Valencia.
Það var nefnilega látið undir höfuð
leggjast á vaxtarárunum. Og annar
ferðamálafrömuður segir að sums
staðar mögli ferðamenn ekki yfir
því að borga sem svarar 120 kr. ísl.
fyrir flösku af víni en á Spáni ætlist
þeir til að gera betri kaup.
Ferðamenn á Spáni gera nú
meiri kröfur til gæðaþjónustu en
bara að fá herbergi með sjónvarpi
eða góðan mat. f auknum mæli
krefst sá helmingur ferðamanna
sem lætur sér ekki nægja ströndina
og sundlaugina þess að eiga aðgang
að óspilltri náttúru. Hana er hins
vegar erfitt að finna milli Rosas og
Cadiz eftir h.u.b. þriggja áratuga
hömlulaust byggingaræði. Ferða-
málafrömuðir eiga þar sinn hluta
af sökinni. Á blómaárunum heimt-
uðu þeir sífellt fleiri hótelrúm og
nú viðurkenna þeir að þeir hafi lagt
sitt af mörkum til steinsteypu-
klumpanna sem þekur æ meiri
hluta strandlengjunnar.
Samgöngumál og vegakerfi
í ólestri
Núna standa steinsteypu-
Á Benidorm hafa hótel risið næst-
um hvert ofan í öðru á liðnum
áratugum. Nú er orðið erfitt að
fylla hótelherbergin.
kassamir frá upphafsárum ferða-
mennskunnar oft tómir. Nýjar
byggingareglur sem héraðs- og
sveitarstjórnir hafa samþykkt gera
þess vegna kröfur um glæsilegri
hótelbyggingar. Á Lloret de Mar
má aðeins byggja á 30% þess lands
sem tilheyrir hótelinu, á Mallorca
er skilyrði í byggingareglugerð um
að 60 fermetra svæði skuli vera á
hvert hótelherbergi. Það er aðeins
á Kanaríeyjum sem er þrengt
áfram saman byggingum eins og
áður.
Hótelmaður einn nefnir enn eina
ástæðu til vaxandi óánægju ferða-
manna. Sú er vegakerfið og sam-
göngumálin í landinu sem bæði
ríkisstjóm og héraðsstjórnir hafa
vanrækt að byggja upp og eru
orðin ferðamönnum því sem næst
óbærileg.
Flugvellirnir á Spáni em á sumr-
in reknir alveg á mörkum glund-
roða, jafnvel þó að ekki sé eitthvert
verkfall þar þá stundina. Þrátt fyrir
vegagjald sem nemur um 4,80 kr.
á kílómetra koma á ári hverju um
30 milljónir ferðamanna í einkabíl-
um eða með rútubílum til landsins.
Þessi umferðarbylgja hittir fyrir
hundruð þúsunda farartækja
heimamanna, sem æða út að
ströndinni. Umferðaröngþveiti er
óhjákvæmilegt og má þar t.d.
minna á hina alræmdu innkeyrslu í
Valencia. Einn ferðamála-
markaðsmaður segir lamasessinn í
samgöngumálum eiga sinn stóra
þátt í samdrætti á heimsóknum
ferðamanna. „I rauninni þyrftum
við vegakerfi sem þyldi 92 milljónir
manna,“ segir hann.
öllu kippt í lag fyrir 1992?
Það sem vanrækt hefur verið
vilja stjórnvöld nú vinna upp í
hasti. Fyrir Ólympíuleikana og
heimssýninguna 1992 á að leggja
mörg hundruð kílómetra af nýjum
hraðbrautum og hraðskreið járn-
brautarlest á þá að flytja farþega
milli Madrid og Sevilla á þrem og
hálfri klukkustund, í stað 7 eins og
nú er.
„Nú er tími breytinga, ekki
kreppu,“ segir bjartsýnismaður í
ferðamálum. Hann vill lokka
ferðamennina frá ströndunum og á
lítt þekkta fallega staði innar í
landinu þar sem enn er engin hætta
á oftroðningi ferðamanna. „Þess
vegna er slagorðið okkar núna:
Allt undir sólinni. Áður lögðum
við áherslu á sólina en nú leggjum
við áherslu á ALLT,“ segir hann.
Allt undir sólinni:
Ferðamál
Spáni í ógöngum