Tíminn - 16.08.1989, Blaðsíða 8

Miðvikudagur 16. ágúst 1989
Tíminn 9
8 Tíminn;
Miðvikudagur 16. ágúst 1989
Kal í túnum,
sein spretta
og rokbyljir
hamla heyskap
Heyskapur er misvel á veg kominn á
landinu. Sláttur byrjaði víðast hálfum
mánuði til þremur vikum seinna en í
meðalári og þess eru dæmi að bændur
hafi byrjað mánuði seinna að slá en
venjulega. Það má segja að tíðarfarið í
sumar hafi verið mjög „nýrómantískt" á
landinu, og ýmist í ökla eða eyra. Ein-
kennist af aðgerðarlausu veðri, óþurrk-
um eða hvassviðri. Þannig hafa bændur á
Austurlandi náð inn góðum heyjum og
j flestir búnir eða um það bil að halda sín
töðugjöld, á meðan bændur vestanlands
og horfa á eftir sinni töðu á haf út í
norðaustan beljanda, dag eftir dag.
Undanfarna daga hefur víða verið
mjög hvasst og fréttir berast af því að hey
hafi fokið af túnum og á sumum stöðum
í töluverðu magni. Haft er eftir ferða-
mönnum er áttu leið um Barðastranda-
sýslu um síðustu helgi að stormur hafi þar
valdið búsifjum og á bænum Hvammi í
Barðastrandarhreppi fullyrti einn við-
mælenda blaðsins að rúllubagga, sem eru
á bilinu 400-600 kíló að þyngd, hafi
hrakið undan veðrinu.
Ástandið aldrei jafn slæmt
í Barðastrandarsýslu
Að sögn Þórarins Sveinssonar bónda
og ráðunauts á bænum Hólum í Króks-
fjarðarnesi hefur í vikutíma verið svo
hvasst að bændur hafa ekki treyst sér til
að hreyfa við heyjum sem liggja á túnum.
Margir bændur hafi orðið fyrir verulegum
skaða vegna þess að hey þeirra hafi fokið
og víða séu skurðir fullir af töðu sem skóf
af túnum í þeim byljum er gengið hafa
yfir. Þórarinn kvaðst hafa verið ráðunaut-
ur á þessu svæði í sautján ár og sjaldan
eða aldrei séð ástandið jafn slæmt og það
er núna víða á bæjum í Barðastrandar-
sýslu. Undanfarna daga hefur verið ríkj-
andi mjög hvöss norðaustanátt á þessu
svæði og sagðist Þórarinn hafa það eftir
Eftir Árna Gunnarsson
manni sem komið hefði til sín á mánudag,
keyrandi frá Rauðasandshreppi sem er
vestast í sýslunni, að alla leiðina hefði
mátt sjá meira og minna tjón vegna
heyfoks.
Heyið fýkur jafnóðum
og það er slegið
Þórarinn sagði að á bæ stutt frá sér
hefðu fimmtán hektarar verið slegnir í
sumar og það væri mest eða allt fokið og
ekki búið að ná neinu heyi í hlöðu. Þetta
væri ekki einsdæmi því hann vissi um
fleiri en einn og fleiri en tvo bæi þar sem
ekki væri búið að ná inn einu einasta
strái. Hvassviðri var einnig mikið á
Snæfellsnesi og þar máttu sumir bændur
sjá á eftir heyi sínu á haf út án þess að
geta nokkuð að gert.
Hjá Fóðuriðjunni í Ólafsdal sém stend-
ur við Gilsfjörð, fengust þær upplýsingar
að nú þegar væri búið að panta upp alla
framleiðslu sumarsins, en vanalega panta
bændur ekki grænfóður fyrr en í byrjun
vetrar, eða seinna. Þessar pantanir má
rekja til þess að menn séu að birgja sig
upp fyrir veturinn vegna lítilla heyja það
sem af er sumri.
Síðast liðinn iaugardag fauk einnig hey
af túnum hjá bændum undir Eyjafjöllum
í kringum Rangárvelli. Veiðimenn sem
voru við laxveiði í Rangá sama dag
sögðust giska á að vindhraðinn hefði náð
sjö til níu vindstigum í verstu hryðjunum
og þá hefði vatnið hreinlega skafið af
ánni. Að sögn veiðimannanna mátti víða
sjá hálf þurrt hey fjúkandi til á túnum í
kringum Hvolsvöll. Þá fauk hey einnig af
túnum í Borgarfjarðarsýslu og í Skaga-
firði, en ekki er vitað um teljandi skaða
þess vegna.
Austanlands og norðaustanlands hefur
bændum hins vegar gengið vel við hey-
annir og þó svo að heyfengur sé ekki
meiri en í meðalári segja menn heyin góð
og samkvæmt upplýsingum frá Búnaðar-
sambandi Austurlands eru hey þar miklu
betri en í fyrra.
Eyðijarðir nýttar í hallæri
Almennt talað er hægt að segja að
heyskapur hafi gengið þokkalega fyrir sig
í innsveitum norðanlands, fyrir austan og
á Suðurlandi, þó að tíð hafi verið rysjótt
og eru bændur á þessum svæðum víðast
búnir að ljúka seinni slætti. Heyskapur
gengur verr vestanlands og á vestfjörðum
og á annesjum fyrir norðan, þar komu
tún kalin undan snjó og klaka í vor og
spretta gekk seinna fyrir sig en í meðalári.
Kal í túnum hefur víða valdið erfiðleik-
um, en bændur hafa á sumum stöðum
gripið til þess ráðs að nytja tún á
eyðijörðum, eða jörðum þar sem hefð-
bundinn búskapur hefur lagst af.
Fljótamenn rétt að byrja
í Fljótum í Skagafirði komu tún illa
undan vetri og sumstaðar verulega
skemmd af völdum kals. Fljótabændur
hafa sumir náð litlu sem engu heyi. Að
sögn bónda sem rætt var við í gær er
heyskapur rétt að byrja á sumum bæjum
í Fljótunum og þeir sem lengst eru
komnir eru um það bil hálfnaðir. Mikið
kal var í Fljótum í vor, enda tók snjóa
seint upp vegna kulda. Sá bóndi sem
Tíminn ræddi við í gær sagði að af sínum
túnum hefðu um það bil sjö hektarar
verið það illa farnir að ekki hefði þýtt að
bera á þá. Ofan á þetta bættust kalskellur
í túnum sem borið hefði verið á.
Astandið er þó ekki afleitt því að
bændur í Fljótum og víðar um landið
hafa gripið til þess ráðs að bera á og nytja
tún á eyðijörðum og öðrum jörðum í
nágrenninu þar sem hefðbundinn bú-
skapur er ekki lengur stundaður. Þá
virðist sem kalið hafi ekki alls staðar náð
að drepa grasrótina, því víða eru kalin
tún að ná sér aftur og gróður að koma
upp á dauðum skellum.
En það er fleira en kalskemmdir og
dræm spretta framanaf sem hrjáð hefur
bændur í Fljótunum. Veðrið er búið að
vera þeim óhagstætt undanfarinn mánuð,
ýmist rigning eða lognmolla, þó að einn
og éinn sæmilegur dagur hafi komið inn
á milli. Þó að ekki hafi viðrað til þurrhey-
skapar, nema til að taka í súgþurkun,
hefur spretta verið góð undafarnar vikur,
enda veitti ekki af þar sem sláttur hófst
ekki almennt fyrr en mánuði á eftir því
sem venjulegt er.
Rúllurnar ekki hentugar
á snjóþungum svæðum?
Eins og þeir, sem fylgjast með landbún-
aði, muna voru rúllubindivélar og plast-
pökkunarvélar mikið auglýstar, en slík
tækni gerir bændum kleift að taka ljáinn
lítið þurrkaðan upp af túnununum, rúlla
upp í bagga og vefja síðan baggana í
loftþétta plastfilmu. Til þessara ráða hafa
bændur gripið víða í óþurrkunum. Fljóta-
menn hafa þó ekki farið út í fjárfestingu
slíkra tækja, vegna þess hve snjóþungt
þar er á veturna. Sá bóndi sem rætt var
við vildi meina að til þess að þeir gætu
nýtt sér þessa tækni þyrftu þeir að koma
öllum rúllum inn í hlöðu, lægju baggamir
á túnum úti mundu þeir bæði finnast seint
og illa í snjónum og eins yrði mikið verk
að grafa þá upp.
Heyið hrekst eða sprettur úr sér
Þær upplýsingar fengust hjá Búnaðar-
sambandi Dalamanna að þar væri vitað
um bændur sem engum heyjum hefðu
náð. Eins og í Fljótum var mikið um
kalskemmdir í Dalasýslu, samhliða köldu
vori. Þar hafa verið óþurrkar síðan
heyskapur hófst og fáir góðir dagar
komið það sem af er sumri. Heyskapur
er um það bil hálfnaður og nú bíða menn
eftir þurrki, en tún eru, eins og víðar um
landið, orðin það mikið sprottin að
bændur neyðast til að slá þau áður en
grasið sprettur úr sér.
Þær upplýsingar fengust úr Húnavatns-
sýslum að þar hefðu óþurrkar herjað á
bændur að undanförnu og þar er hey
sumstaðar farið að hrekjast til skaða.
Þrátt fyrir votviðri undanfarnar vikur
hefur verið hlýtt í veðri og spretta þar af
leiðandi góð og tún byrjuð að spretta úr
sér. Kal reyndist vera sumstaðar í túnum
þegar snjóa leysti í vor og á það aðallega
við á bæjum á Skaganum og inn til dala.
Skemmdir þessar eru ekki verulegar.
Bændur á Skaganum heyja mikinn hluta
töðu sinnar í vothey og eru þess vegna
minna háðir veðri og vindum en þeir sem
eiga allt sitt undir veðri og vindum.
Heyskapur hefur gengið þokkalega í
Skagafirði þrátt fyrir langan óþurrkakafla
þar til um síðustu helgi, og þar hafa
bændur margir lokið við fyrri slátt og
byrjað að slá upp tún. Sömu sögu er að
segja úr Eyjafirði. Bændur í innanverð-
um firðinum eru flestallir búnir að ná inn
sínum heyjum, en spretta fór seinna af
stað utan með firðinum og þar af leiðandi
heyskapur allur.
Lítið um að menn ætli
að slá tún sín tvisvar
Vegna þess hve seint spratt í vor ætla
bændur almennt ekki að slá mikið upp.
Bæði vegna þess að sláttur hófst það seint
að háin nær ekki að spretta nóg til þess
að unnt sé að slá hana með góðu móti og
einnig vegna þess að bændur þurfa á
högunum að halda fyrir kýr, og fé þegar
það kemur af fjalli. Þá eru einnig nefndar
aðrar ástæður til sögunnar. Sumstaðar
þar sem vel hefur heyjast, eins og til
dæmis á Austurlandi þurfa bændur ekki
á frekari heyjum að halda og bóndi sem
rætt var við í Mývatnssveit sagði að vegna
þurrka í vor væri ekki með góðu móti
unnt að slá há, þó svo að vætan hefði
verið nóg að undanförnu.