Tíminn - 16.09.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 16. september 1989
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, (þróttir 686332, tæknidelld 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Frumkvæði samvinnu-
manna í fræðslumálum
í greinum sem Jón Sigurðsson skólastjóri ritar í
Tímann sl. þriðjudag og miðvikudag gerir hann grein
fyrir þróun Samvinnuskólans undanfarin ár. Skólinn
er nú rekinn sem sérskóli á háskólastigi samkvæmt
eigin kennslufræðihugmyndum og miðar aðsókn við
ströng inntökuskilyrði.
Samvinnuskólinn á sér merka sögu og er tengdur
hinu mikilvæga framlagi samvinnuhreyfingarinnar til
framfara í íslensku þjóðfélagi í full 100 ár.
Samvinnuhreyfingin stofnaði til merkrar fræðslu-
starfsemi með tilkomu Bréfaskólans árið 1940. Á
nærri 50 ára starfsferli hefur Bréfaskólinn gegnt
mikilvægu hlutverki í því sem nú er kallað fjarkennsla
og fullorðinsfræðsla. Má með réttu kalla Bréfaskól-
ann brautryðjanda á sínu sviði og ekki ofsagt að hann
sé tákn um samhengi og stöðugleika í fjarkennslu og
fullorðinsfræðslu í næstum hálfa öld.
Guðrún Friðgeirsdóttir, skólastjóri Bréfaskólans,
gerir málefnum skóla síns góð skil í grein í tímaritinu
Útverði, sem gefið er út af samnefndum samtökum.
Guðrún bendir á, að Bréfaskólinn hafi komið til móts
við menntunarþarfir fjölda fólks úti um allt land.
„Samvinnuhreyfingin á heiðurinn af þessu merkilega
og sérstæða framtaki í íslenskum skólamálum,“ segir
Guðrún Friðgeirsdóttir.
Um það hversu Bréfaskólinn varð strax umfangs-
mikil fræðslustofnun getur skólastjórinn þess að
fyrsta skólaárið, 1940-1941, hafi nemendur verið 250
talsins. Allar aðstæður í landinu voru þá mjög ólíkar
því sem nú gerist, m.a. hvað varðar samgöngur og
fjarskiptatækni, en jafnvel nú á tímum góðra sam-
gangna og bættrar útvarps- og símaþjónustu og
gerbreytts þjóðfélags yfirleitt, situr enn við það
sama að fólk á landsbyggðinni hefur miklu færri
menntunartækifæri en fólk í þéttbýli. „Þess vegna er
mikil þörf fyrir Bréfaskólann,“ segir Guðrún Frið-
geirsdóttir.
En skólastjórinn tekur fram að þörfin fyrir Bréfa-
skólann sé ekki aðeins bundin fólki úti um lands-
byggðina. Fólk á höfuðborgarsvæðinu leitar í æ
ríkara mæli til Bréfaskólans. Nemendum í Bréfa-
skólanum hefur fjölgað á síðari árum, þótt einnig hafi
átt sér stað vöxtur annarrar starfsemi á sviði fullorð-
insfræðslu og ýmiss konar námskeiðahalds.
Oft er undan því kvartað í umræðum um fræðslu-
mál, að fullorðinsfræðslan sé ekki nægilega vel
skipulögð hér á landi. Vafalaust er mikið til í því.
Hins vegar fer fram margs konar starfsemi á þessu
fræðslusviði í landinu. Væri æskilegt að tekin væri
saman greinargóð skýrsla um fullorðins- og fjar-
kennslustarfsemina til þess að auðvelda skynsamlegar
umræður um stöðu þeirra mála og hvernig bæta megi
úr ágöllum núverandi skipulags þeirra. Þótt nauðsyn-
legt sé að átta sig á annmörkum fullorðinsfræðslu í
landinu og bæta úr því sem áfátt er á því sviði, er hitt
ekki síður gagnlegt að gera sér grein fyrir hvar vel er
að verki staðið í þessu efni. Ljóst er að Bréfaskóla
SÍS og ASÍ mun bera hátt í slíkum samanburði.
G LASNOST og peri-
strojka eru orð sem öllum eru
orðin töm og eru þau notuð í
tíma og ótíma innan Sovétríkj-
anna og utan og kennd við
Gorbatsjov flokksleiðtoga.
Þessi rússnesku orð eru í hugum
margra lykilinn að gjörbreyting-
um í stjómkerfi og hugmynda-
fræði Sovétríkjanna og að bættri
sambúð austurs og vesturs og sá
sem fyrstur kenndi umheiminum
að taka þau sér í munn er orðinn
uppáhaldsstj órnmálamaður
flestra þeirra vesturálfumanna
sem ávallt þykir grasið grænna
hinum megin í dalnum.
Hér skal ekki farið út í þá
sálma hvað orðin glasnost og
peristrojka þýða, enda skipta
hughrifin sem þau valda meira
máli en orðabókaþýðingar á
galdrarúnum. Enda kemur í ljós
þegar fara á að kynna sér málin,
að menn leggja misjafna merk-
ingu í orðin og að þau þýða ekki
ávallt hið sama í hugum þeirra
sem eiga glasnost og peristrojka
að móðurmáli.
Fréttaskýringar og hugrenn-
ingar um hvað er að gerast í
Sovétríkjunum og hvaða breyt-
inga er þar von eru legíó. Allir
fréttamiðlar heims eru uppfullir
af misjafnlega gáfulegum hug-
renningum um peristrojkuna,
valdabaráttu innan Kommún-
istaflokks Sovétríkjanna og
sjálfstæðisvilja þjóða og þjóð-
flokka innan sameinuðu sovésku
lýðveldanna.
Bréfritari átti þess nýverið
kost að hitta nokkra menn að
máli austur þar og gerði tilraunir
til að hnýsast í hugmyndir sovét-
borgara um landsins gagn og
nauðsynjar allt frá Leningrad
við Eystrasalt til íbúa á freðmýr-
inni á bökkum fljótsins Jensey
sem rennur í íshafið langt norð-
ur af vesturhluta Mongólíu.
í orði kveðnu eru allir fylgj-
andi peristrojka en væntingarn-
ar eru misjafnar en sitthvað eru
allir viðmælendur sammála um,
svo sem eins og það að enn sem
komið er sé enginn sjáanlegur
árangur af öllum umbótunum,
mikið sé talað en lítið gert og
þama verði að verða breyting á
og það fyrr en síðar.
Þegar þetta er skrifað berast
umæli Yeltsyns, leiðtoga um-
bótasinna í Moskvu um að að-
eins sé hálft eða eitt ár til stefnu.
Innan þess tíma verður sjáanleg-
ur árangur að vera kominn í
lj ós. U mbæturnar þoli ekki bið.
Þeir sem bréfritari talaði við
um framtíðarsýn og umbætur
töldu að tíminn til stefnu væri 2
til 4 ár. Ef þá væri ekki komin
betri tíð væri voðinn vís.
Hvað skeður?
Hvaða voði og hvað skeður ef
umbæturnar verða aldrei annað
en vonin ein með miklu tali og
jafnvel sektarkennd vegna þess
hvernig komið er? Því vildi eng-
inn svara, enda eru sovétborgar-
ar óvanir að spá í framtíðina og
tengja orsök og afleiðingu. Hug-
myndafræðingar flokksins og
málgögn þeirra hafa séð um þá
þætti mannlegrar hugsunar.
Þegar gengið er á Rússana um
hvernig fara muni ef peristrokj-
an rennur út í sandinn tala þeir
aðeins um ringulreið og tæpa á
þjóðernishreyfingum á útjöðr-
um hins mikla og víðlenda ríkis,
og því er ekki að leyna, kvíði
Ieynist með mörgum hverjum.
Það virðist einkum vera óttinn
við hið óþekkta sem angrar
sovétborgarana og þrátt fyrir
allt gætir vissrar bjartsýni um að
allt fari á hinn besta veg og að
umbætur í anda lenínismans
gefa fyrirheit um bjarta framtíð.
Efnahagsleg og stjórnmálaleg
kreppa tröllríða hugsunarhætti
þeirra sem láta sig stjómmál
einhverju varða. Það kemur
bláeygum Vesturlandamanni
spánskt fyrir sjónir hve mikinn
þunga heimamenn fyrir austan
leggja á þá kreppu sem þeir
segja að sé að sliga lönd þeirra.
Það er sama hvort talað er við
meðlimi í Flokknum og jafnvel
áhrifamenn innan hans, eða þá
sem telja sig til stjórnarandstæð-
inga og vilja umbreyta kerfinu,
allir tala opinskátt um efnahags-
lega og stjórnmálalega kreppu,
ávallt í þessari röð, sem verður
að leysa og þolir lausnin litla
bið.
En í hverju lausnirnar og
umbæturnar eiga að felast er
öllu óljósara.
Flokkurinn
Ivan Alexandrov er aðalritari
einnar stærstu flokksdeildar
Flokksins í Leningrad. Hann er
ungur að ámm, mikill á velli og
ekki líklegur til að láta hlut sinn
fyrir neinum, persónugervingur
rússneska bjarnarins.
Hann trúir á flokkinn og hug-
sjónir hans. í viðtali við Ivan
fannst hripara bréfsins anda
heldur köldu í garð peristrojka
og alls þess sem við fyrirbærið er
kennt. Þegar innt var nánar eftir
þessu og hvort umbætur væm
ekki samkvæmt flokkslínunni
var flokksritarinn ekki í vand-
ræðum með útskýringar. - Öll
umræðan um umbætumar em
frá flokknum komnar og ber að
þakka honum. Hins vegar hjálp-
ar orðaglamur ekki landinu út
úr efnahagsörðugleikunum og
þeirri pólitísku kreppu sem nú
dynur á.
Ivan fór ekkert dult með að
honum er ekki um allt umbóta-
talið gefið og hefur sagt álit sitt
opinberlega á því og samkvæmt
eigin sögn talinn vera heldur
íhaldssamur á flokkslínunni.
Sama heimild telur að ekki sé
mikill spenningur innan hans
flokksdeildar eða borgarhverfis
á þeim hreyfingum sem skotið
hafa upp kollinum hin síðari ár
og telja fjölflokkakerfi vera
framtíðina.
- Ég hef ekkert á móti stofnun
fleiri stjórnmálaafla hér í borg-
inni eða landinu. En ég verð að
fá að sjá stefnuskrá þeirra og
hverju hreyfingamar ætla að
koma til leiðar áður en ég legg
blessun yfir þær.
Hvað varðar þá efnahagslegu
og pólitísku kreppu sem nú
steðjar að hef ég þá bjargföstu
skoðun, að á sama hátt og
Flokkurinn hefur byggt upp
þetta land, þá er það Flokkurinn
sem leitt hefur þetta ástand yfir
okkur og það er hans hlutverk
að leysa úr þeim varidamálum
sem að steðja. Ef Flokkurinn
getur það ekki er enginn fær um
það.
Fjölflokkakerfi
Af þeirri örlitlu nasasjón sem
bréfritari hafði af þeim umbrot-
um sem nú ganga yfir þjóðir
Sovétríkjanna, er óneitanlega
mikið til í þeim orðum Ivans
flokksritara, að stefnuskrár
þeirra hreyfinga sem þar hafa
verið myndaðar em mjög á reiki
og erfitt að festa hönd á hvað
það er sem þær eiginlega vilja.
Ástæðan er áreiðanlega sú,
að sovéskir sem aldir em upp
við kenningar alræðisins og
óskeikulleika Flokksins, kunna
ekki að setja saman öðm vísi
stefnuskrár eða rökræða mál
þar sem andstæð sjónarmið eru
sett fram.
Það var t.d. fróðlegt en tæpast
upplýsandi að ræða við þau Juri
Nesterov og Tatjana Drabkina,
sem bæði eru áhrifamenn í Al-
þýðuhreyfingunni í Leníngrad,
sem hefur það að meginmark-
miði að koma á fjölflokkakerfi í
landinu. Tatjana er í Kommún-
istaflokknum.
í borginni eru margar pólitísk-
ar hreyfingar með allskyns
stefnur, sem einkum eiga það
sammerkt að vera óljósar. Al-
þýðufylkingin kvað vera með
þeim stærstu og öflugustu.
Þegar á leiðtogana er gengið
hafa þeir mörg orð um nauðsyn
opinnar umræðu og endurbóta í
þjóðfélaginu. Til þess þarf að
koma á lýðræði og um lýðræði er
ekki að tala nema þar sem
fjölflokkakerfi ríkir.
Júri segir samt ekki vera til-
gang hreyfingarinnar að stofna
stjómmálaflokk, aðeins að
vinna að fjölflokkakerfi og þeg-
ar það verður komið á munu
samtökin ekki skipta sér af í
hvaða flokka meðlimir fara.
Hann segist samt enga dul draga
á að hann telji sósíaldemókrat-
isma það stjómarform sem hann
aðhyllist en ekki fékkst á hreint
hjá Tatjönu hvort hún væri til-
búin að ganga úr Flokknum til
að fara í annan. En fjölflokka-
kerfi telur hún sjálfsagt.
Eftir því sem næst er komist
aðhyllist Alþýðufylkingin krat-
isma og töluðu t.d. meðlimir
annarrar hreyfingar með lítils-
virðingu um kratana í Alþýðu-
fylkingunni.
Afturhald
eða þróun?
Þeir sovétborgarar sem em að
taka fyrstu skrefin á lýðræðis-
brautinni virðast óöruggir og
hikandi, en samt ákveðnir í að
eitthvað verður að gera. Þeir
eiga erfitt með að skilgreina
samtök sín og neita að þau séu
vísir að stjórnmálaflokkum eða
yfirleitt neinum hagsmunasam-
tökum.
Dagpart staglaði bréfritari við
tvo áhrifamenn í Fylkingu vinn-
andi fólks, sem á sér marga
áhangendur í Leníngrad, en þar
er talin vera einna mest ólgan í
stjómmálalífinu i Rússlandi.
Þeir Alexander Sheremetyev
og Yurig Shuturov neita báðir
að samtökin sem þeir em full-
trúar fyrir sé stjómmálaflokkur
og enn síður verkalýðssamtök.
Þeir vilja, eins og aðrir sem
stofna til samtaka utan Komm-
únistaflokksins kalla þau hreyf-
ingu. Við það situr hvernig sem
spurt er um skipulag og framtíð-
armarkmið.
Viðræður við þessa ágætu
menn hófust með þ.ví að þeir