Tíminn - 16.09.1989, Blaðsíða 12

52 nnim'iT
98Gr ladrnotaar r.t njoebisoup i
24 Tíminn
Laugardagur 16. september 1989
„Mamma hvers vegna gaf
Guð mér bara hálfan heila?“
hættur að fjasa yfir ásigkomulagi
herbergisins síns, fatanna, skúffanna
og skrifborðsins.
Jennie Barrett, sem átti upphafið
að þessari framfarabraut hans til
eðlilegs lífs en gerir sér fyllilega
grein fyrir því hversu mörg svipuð
tiifelli eru ekki rétt skilgreind og þar
af leiðandi fá ekki viðeigandi
meðferð, gefur foreldrum eftirfar-
andi ráðleggingar: Ef ykkur grunar
að bam ykkar sé haldið málfarsgalla
er besti aldurinn til að leita hjálpar
þegar það er tveggja og hálfs árs
gamalt. Farið beinustu leið til tal-
kennara eða leitið ráða hjá lækni.
Btðið ekki eftir að vandamálin
vaxi út yfir öll takmörk og látið ekki
plata ykkur með ódýrum huggunar-
orðum. Mjög fá böm em í raun og
vem fædd með hálfan heila. En það
er auðvelt að láta sér yfirsjást þau
böm sem hafa óvenjulega heilastarf-
semi og álíta eitthvað allt annað
athugavert við þau.
Heili Chris Iitla var heill en hann starfaði á annan hátt en
venjulegt er. Chris er nú eðlilegur táningur og til þess að svo
mætti verða naut hann aðstoðar sérfræðinga. En saga hans
vekur upp þá spurningu hversu mörg börn sem eiga erfítt með
að tjá sig séu ekki eins heppin og þessi breski drengur. Sagt
er frá honum í breska blaðinu The Sunday Times.
„Er ég í alvöru héma
eða er ég bara hugsun
í huga Jesú?“
Þegar Chris Filkins var fimm ára
gamall sagði hann við foreldra sína:
„Hvers vegna gaf Guð mér bara
hálfan heila?“ Og þegar hann var sjö
ára sagði hann: „Mamma, ég er
stundum að hugsa um hvort ég sé í
alvöru hérna eða hvort ég er bara
hugsun í huga Jesú?“
Þessar athugasemdir komu for-
eldmm hans á óvart vegna þess að
fram að sjö ára aldri gat Chris ekki
lesið, skrifað nafnið sitt né, oftast
nær, talað svo að skiljanlegt væri.
Hann gat ekki heldur talið og ein-
beiting hans entist ekki lengur en í
mesta lagi þrjár mínútur.
Þegar hann var þriggja ára hafði
hann náð tökum á nokkrum orðum
en hann vissi ekki hvernig átti að
nota þau. Einfalt samtal við hann
gat verið á þessa leið:
„Hvað heitir þú?“
„Ég er þriggja."
„Og hvað ertu gamall?"
„Ég er Chris.“
En svo fór að saga Chris varð á
annan veg en margra þúsunda ann-
arra breskra barna, reyndar veit
enginn hversu mörg þau em, sem
líða vegna hinna og þessara forma
tal- og málfarsörðugleika sem lítill
skilningur hefur enn fengist á og lítið
er talað um opinberlega.
Börnin og foreldrarnir oft
vitlaust skilgreind
Þessi börn em oft skilgreind sem
tornæm, andlega vangefin eða sein-
þroska. í öðmm tiifellum em vand-
kvæði þeirra afgreidd sem hugarórar
• of áhyggjufullra eða of hugmynda-
ríkra foreldra.
Nú vita flestir eitthvað um les-
blindu og einhverfu, en jafnvel lækn-
ar og kennarar geta verið vankunn-
andi um aðrar tegundir óreglu á
heilastarfseminni. Samt sem áður
geta þær orðið til þess að böm með
meðalgreind og jafnvel þar yfir geti
ekki tjáð sig né skilið hvað aðrir
segja. Það eru bara heppnu börnin,
eins og Chris, sem komast aftur á
sinn rétta stað í þjóðfélaginu.
Þegar við sex vikna aldurinn sýndi
Chris önnur viðbrögð en jafnaldrar
hans. Hann vildi ekki að látið væri
vel að honum þegar mamma hans
var búin að gefa honum brjóst,
heldur heimtaði að vera lagður aftur
í vögguna. Þegar hann var tveggja
og hálfs árs réði hann vel við að
byggja úr legókubbum og ári síðar
gat hann gert við leikfangalest sem
hann átti. En orðaforðinn var því
sem næst enginn. Þegar móðir hans
fór loks með hann til heimilislæknis-
ins huggaði hann hana með því að
ekkert væri að drengnum, hann væri
bara „seinn til“.
Þegar Chris var fjögurra ára gat
hann sagt nokkur orð en hann gat
ekki tengt þau saman. Hann var líka
gersneyddur tímaskyni. Samt sem
áður kannaðist hann vel við sig í
Windsor Safari Park, sem fjölskyld-
an hafði heimsótt tveim árum fyrr
þegar hann kunni ekki eitt einasta
orð. Nú mundi hann eftir öllu í
smáatriðum og vissi nákvæmlega
hvar þeir staðir og dýr sem hann
langaöi til að sjá aftur voru.
Refsað í skólanum
fyrir „heimsku“
Skömmu fyrir fimm ára afmælis-
daginn hóf Chris skólagöngu rétt hjá
heimili sínu í East Sussex. Starfsiiðið
þar var fljótt að flokka hann sem
„treggáfaðan" en fannst þó ekkert
athugavert við að láta hann standa
fyrir framan bekkinn í refsingarskyni
fyrir „heimsku" og að geta ekki
fylgst með kennslunni. Oft braust
vanmáttarkennd hans fram í árásar-
girni og slagsmálum.
Móðir hans kenndi honum stafróf-
ið. Hún reyndi að syngja það fyrir
hann og henni til mikillar ánægju
söng hann það eftir henni og kom þá
í ljós að hann hafði ágætisrödd sem
síðan hefur heyrst í mörgum kórum.
Heilinn hans starfaði eftir ein-
hverjum undarlegum leiðum. Þegar
hann fór að skrifa, sex og hálfs árs
gamall, og átti að skrifa orð eins og
bíll, brauð og bolli, ákvað hann að
þar sem þetta eru gersamlega ólíkir
hlutir ættu þeir ekki að byrja á sama
stafnum. Hann skrifaði b-ið rétt í
fyrsta orðinu, sneri því við í öðru og
setti það á hvolf í því þriðja. Þegar
honum var sagt að teikna epii byrjaði
hann á kjarnanum, fikraði sig svo út
á við og endaði á hýðinu.
Þegar augljóst var orðið að honum
færi lítið fram i venjulegum skóla
vaknaði áhugi skólasáifræðingsins í
héraðinu hans og hann sendi Chris
til Jennie Barrett, talkennara, sem
hefur reynst mörgum hjálpleg.
Chris lendir hjá
réttum aðilum
Hún gerði sér grein fyrir að hún
var með greint bam til meðferðar en
með alvarleg og sérstæð málskiln-
ingsvandamál. í fyrstu gat hún ekki
boðið honum nema hálftíma hjálp á
viku. Síðar fékk hann pláss við tal-
og málfarsdeild við Wellandsskóla í
Lewes.
Sá skóli var stofnaður 1973 og er
eini skólinn sinnar tegundar í East
Sussex þar sem heildamemenda-
fjöldi í gmnnskóla yngri bama er
46.067. Samtök bama með skerta
talfæmi halda því fram að vægt
metið þjáist eitt barn af hverjum
fimm á skóiaaldri af einhverri tegund
erfiðleika á þessu sviði fötiunar. En
þegar Wellandsskólinn hóf starfsemi
sína var þar aðeins pláss fyrir átta
börn á aldrinum fjögurra og hálfs til
sjö ára (plássum var fjölgað í 16 í
sumar með opnun annarrar deildar
fyrir sjö til ellefu ára gömul böm) og
þar er stöðugur biðlisti svo langur að
í mörgum tilfellum er ekki einu sinni
sótt um fyrir böm sem trúlega hefðu
mikið gagn af skólavistinni.
1 sumum hémðum í Englandi, s.s.
nágrannahéruðunum West Sussex
og Essex, er betur búið að bömum
með tal- og málfarsgalla, en í öðrum
er ástandið svipað og í East Sussex
eða jafnvel enn verra. Menntamála-
ráðuneytið breska getur ekki einu
sinni lagt mat á hversu mörg slík
pláss eru í iandinu öllu, þar fæst bara
svarið að um það séu engar skýrslur
til.
Skarar fram úr í þýsku en á
enn í erfiðleikum með ensku
En Chris hafði heppnina með sér.
Nú er Chris orðinn 14 ára og gengur
vel í skólanum. Hann er jafnvel
farinn að umgangast skólafélagana á
eðlilegan hátt.
Hann fékk skólapláss og framfarirn-
ar létu ekki á sér standa. Eftir 18
mánaða dvöl i máladeildinni var
hann fluttur upp í hjálparbekk og
síðar, á síðasta ári í lægri grunn-
skóla, var hann fluttur í venjulegan
bekk. Núna er hann 14 ára og
kominn í gagnfræðaskóla þar sem
hann stendur sig betur en meðaljafn-
aldrinn hans. Hann skarar fram úr í
þýsku og er góður í raungreinum, en
á enn í erfiðleikum með sitt eigið
mál, enskuna.
Enn hefur hann ekki fullt sjálfs-
traust, þar sem hann hefur alltaf
trúað því síðan honum var fyrst stillt
upp fyrir framan óvinsamlega bekkj-
arfélaga, að alit sem hann gerði hlyti
að vera vitlaust, og það þarf alltaf að
vera að hughreysta hann. En hann
leikur á gítar og píanó, er duglegur
í íþróttum og síðustu tvö árin hefur
hann átt miklu auðveldara með að
umgangast skólafélagana á jafnræð-
isgrundvelli.
Batamerki að hann er ekki
eins smámunalega
snyrtilegur og fyrr!
Sérfræðingarnir sem halda áfram
að fylgjast með framförum hans, eru
sæmilega ánægðir með að hann er
ekki lengur eins smámunalega
snyrtilegur og hann var og er næstum