Tíminn - 22.09.1989, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Föstudagur 22. september 1989
Föstudagur 22. september 1989
Tíminn 9
Það kemur í hlut forseta tslands Vigdísar
Finnbogadóttur að afhenda fyrstu verðlaunin
í janúar á næsta ári.
að landstjórninni um þessar mundir, að
haga okkur með þeim hætti að reyna
með hinu opinbera frumkvæði að
kveikja Iíf, ekki til að sölsa undir okkur
vald heldur til að skapa umræðu, áhuga
og vilja í þjóðfélaginu til að kveikja enn
nýtt líf.“
Almenn ánægja
Á fundinum kom fram að allir þeir
sem leitað hefur verið til við stofnun
verðlaunanna hafi sýnt þeim mikinn
áhuga. Meðal annars hafi stjórn BSRB
lýst í bréfi mikill ánægj u sinni og svipaðar
V
• ;•
■
'
.
I tilefni af aldarafmæli félags íslenskra bókaútgefenda sem var
12. janúar síðastliðinn hefur verið ákveðið að stofna til veglegra
íslenskra bókmenntaverðlauna. Þau bera heitið íslensku bók-
menntaverðlaunin og munu þau verða veitt árlega af forseta
Islands. Verðlaunaféð er ein milljón króna og verða þau veitt í
fyrsta skipti í janúarmánuði næstkomandi og verður valið úr
bókum sem út komu á yfirstandandi ári. Unnið er að því að fá
verðlaunin, sem munu fylgja verðlagi, undanþegin opinberum
gjöldum eins og gert hefur verið þegar Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs og Nóbelsverðlaun í bókmenntum hafa fallið í
hlut íslendinga.
Að finnskri fyrirmynd
Tilgangur íslensku bókmenntaverð-
launanna er, eins og segir í stofnskrá
þeirra, ,,að styrkja stöðu frumsaminna
íslenskra bóka, efla vandaða bókaút-
gáfu, auka umfjöllun um bókmenntir í
fjölmiðlum og hvetja almenna lesendur
til umræðna um bókmenntir." Verðlaun-
in hafa sérstöðu að því leyti að ýmis
samtök munu standa að vali verðlauna-
bókarinnar hverju sinni, auk þess er
almenningi gefinn kostur á að hafa áhrif
á úthlutun verðlaunanna.
Við mótun á fyrirkomulagi verðlaun-
anna og þeim markmiðum sem þau eiga
að þjóna hefur verið tekið mið af finnsku
Finlandia-verðlaununum, sem að mati
þarlendra hafa gefið mjög góða raun og
haft mikil áhrif í þá átt sem á að vera
tilgangur íslensku verðlaunanna og rakið
var hér að framan.
Ólíkir aðilar sameinast
Eina skilyrðið fyrir tilnefningu bókar
til verðlaunanna er að hún sem frumsam-
in íslenskt verk. í reglum um bók-
menntaverðlaunin segir að hver sá sem
gefur út bækur eigi þess kost að tilnefna
þær af útgáfubókum sínum sem hann
óskar að komi til álita við veitingu
verðlaunanna. Þess ber að geta að þeir
höfundar sem gefa bækur sínar út sjálfir
hafa einnig möguleika á að tilnefna sínar
bækur.
Sem fyrr segir fer val athyglisverðustu
bóka ársins fram með sérstökum hætti,
þar sem að því standa fulltrúar eftirtaldra
aðila: Félag íslenskra bókaútgefanda,
Rithöfundasamband íslands, Hagþenk-
ir, Alþýðusamband íslands, Bandalag
háskólamanna, Bandalag starfsmanna
ríkis og bæja, Sjómannasamband
íslands, Búnaðarfélag íslands, Vinnu-
veitendasamband íslands og embætti
forseta íslands. Á hver þessara aðila
einn fulltrúa í dómnefndinni. Fulltrúi
Félags íslenskra bókaútgefenda er for-
maður nefndarinnar.
Hinn 1. september á hverju ári tekur
nefndin til starfa og er hennar hlutverk
að velja tíu athyglisverðustu bækur
ársins. Á nefndin að hafa lokið störfum
5. desember. Val bókanna fer þannig
fram að hver fulltrúi tilnefnir tíu bækur
í forgangsröð sem hann gefur einkunn á
bilinu 1-10.
Fyrir 5. desember verður skipuð önnur
dómnefnd og er henni ætlað að skera
endanlega úr um hvaða bók hlýtur
íslensku bókmenntaverðlaunin. í þessari
nefnd eru fulltrúar Félags íslenskra
bókaútgefenda, Rithöfundasambands
íslands, Alþýðusamband íslands,
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja og
embætti forseta íslands.
Almenningur segir sitt álit
Almenningi gefst kostur á að hafa
áhrif á úthlutun verðlaunanna. í Bóka-
tíðindum Félags íslenskra bókaútgef-
enda sem út kemur í desember og dreift
er í hvert hús á landinu verður atkvæða-
seðill. Kosningarétt hafa þeir sem eru
orðnir 16 ára 31. desember. Vægi at-
kvæða almennings er 2 á móti 5 atkvæð-
um dómnefndarmanna. Með því að
stuðla að þátttöku almennings í vali
verðlaunabókarinnar er lögð áhersla á
það markmið verðlaunanna að „hvetja
almenna lesendur til umræðna um bók-
menntir.“
Fyrir þá bók sem dómnefnd og al-
menningur telja best að viðurkenningu
komna afhendir forseti íslands verðlaun-
in,eigisíðarenhinn 1. febrúarárhvert.
Tilnefningargjald
íslensku bókmenntaverðlaunin verða
fjármögnuð með þeim hætti að fyrir
hverja bók sem tilnefnd er verður greitt
svokallað tilnefningargjald sem er 30
þúsund krónur. Á fundinum kom fram
að giskað er á að um 40 bækur verði
tilnefndar á hverju ári og nema því
tilnefningargjöldin samtals 1.2 milljón-
um króna. Komi sú staða upp að þessi
gjöld dugi ekki fyrir verðlaunafénu mun
Félag íslenskra bókaútgefenda leggja til
mismuninn. Verði fé afgangs mun það
verða lagt í varasjóð.
Átak til efla bókmennu
„Öflug bókaútgáfa er ein af forsendum
frjórrar þjóðmálaumræðu og lifandi
menningar. Því bregðast útgefendur við
harðnandi samkeppni um tíma fólks
með því að treysta menningarlega undir-
stöðu útgáfunnar og leggja aukna
áherslu á vandaðar bækur. - Auka
framboð menningar- og fræðsluefnis á
kostnað afþreyingar og beita allri mögu-
legri hagræðingu til að lækka bókaverð.
Síðast en ekki síst með því að auka
kynningu bókmennta svo efla megi bók-
ina í sífellt fjölbreytilegra menningar-
samfélagi og þar munum við leita góðrar
samvinnu við höfunda og fjölmarga aðra
hagsmunahópa sem láta sig kjölfestu
íslenskrar menningar varða.
Á þessu ári eru eitthundrað ár liðin frá
stofnun Félags íslenskra bókaútgefenda
og í tilefni af afmælinu mun félagið
standa fyrir sérstöku átaki til eflingar
íslenskri bókmenningu og í dag kynnum
við íslensku bókmenntaverðlaunin sem
forseti íslands mun afhenda og verður
árlegur viðburður í íslensku menningar-
lífi.“ Þetta eru upphafsorð úr ræðu Jóns
Karlssonar formanns Félags íslenskra
bókaútgefenda sem hann hélt á fundi
sem stjórn félagsins hélt með mennta-
málaráðherra og fréttamönnum þar sem
nýju bókmenntaverðlaunin voru kynnt.
Jón sagði að um langt árabil hefði
verið rætt um nauðsyn þess að koma á
fót veglegum bókmenntaverðlaunum á
íslandi. „í menningarsamfélögum allt í
kringum okkur er hlutverk hliðstæðra
verðlauna að örva bókmenntasköpun og
vekja athygli á því sem best er gert og
það er einmitt markmið Félags íslenskra
bókaútgefenda með stofnun þessara
verðlauna. Að vekja athygli á því sem
best er gert, að standa við bakið á þeim
höfundum og þeim útgefendum sem
vinna að sköpun og útgáfu þeirra verka
sem skipta okkur mestu máli,“ sagði Jón
ennfremur.
Gjöf til lesenda
Svavar Gestsson menntamálaráðherra
þakkaði félaginu það frumkvæði sem
það hefði haft við stofnun bókmennta-
verðlaunanna. „Það má segja að á
undanförnum áratugum hafi umræða
um bókmenntaverðlaun á íslandi verið í
sjálfheldu. Hún hefur fyrst og fremst
verið í sjálfheldu vegna þess að það hafa
svo til eingöngu verið opinberir aðilar
sem hafa staðið að slíkum verðlaunum á
hverjum tíma, listamannalaunum og
heiðurslaunum listamanna. Við sem höf-
um lengi verið viðloðandi fjölmiðlaum-
ræðu með ýmsum hætti, eins og ég,
munum eftir býsna sérkennilegum um-
ræðum um þau mál á milli blaða og milli
stjórnmálaflokka á undanförnum ára-
tugum. Sú umræða hefur verið ófrjó og
hefur ekki leitt okkur að neinni vitrænni
niðurstöðu. Sem betur fer sést sjaldan til
þeirrar forneskju núorðið. Þvert á móti
er það þannig að menn kjósa að ræða um
málin á menningarlegum grundvelli út
frá hinum almennu grundvallarforsend-
um sem að þjóðin hlýtur að hafa til
viðmiðunar í menningarlegum efnum.
Ég tel að íslensku bókmenntaverðlaunin
séu sérstakt fagnaðarefni vegna þess að
Stjom Félags íslenskra bókaútgefanda sem stendur að Islensku bókmenntaverðlaununum, veglegustu ínnlendri viðurkenningu sem rithöfundum getur hlotnast.
hér hafa aðrir aðilar, undir forystu
íslenskra bókaútgefenda, ákveðið að
standa að þessum verðlaunum.“
Menntamálaráðherra sagðist fagna
þessu frumkvæði og sagðist telja að
bókaútgefendur hefðu varla getað fund-
ið betri afmælisgjöf handa almenningi,
þeim sem lesa bækurnar.
„Það sem skiptir mestu máli fyrir
stjórnvöld í þessu sambandi, að mínu
mati, er að það sem þau gera nái út og
bæti við sig og margfaldist. Þessvegna
finnst mér að þessi bókmenntaverðlaun
séu áminning til okkar, sem eigum aðild
Tímamynd: Ami Bjarna
hafi undirtektir annarra samtaka verið.
Þá hafi forseti íslands, frú Vigdís Finn-
bogadóttir, sýnt Félagi bókaútgefenda
sérstakan heiður með því að taka virkan
þátt í að móta hugmyndir um verðlauna-
veitinguna og leggja við forsetaembættis-
ins við þessi menningarverðlaun.
—
——

"

-----:;-:;-
.-.——
Eftir Sigrún S. Hafstein
I tilefni af aldarafmæli Félags íslenskra bókaútgefenda verður stofnað til „íslensku bókmenntaverðlaunanna":
Markmiðið að styrkja stöðu
frumsaminna íslenskra bóka