Tíminn - 22.09.1989, Blaðsíða 14

14 TíminrT
Föstudagur 22. september 1989
FRÉTTAYFIRLIT
JUNGFRAUJOCH
Grænfriöungar létu sig ekki
muna um að klöngrast upp á
hiö 3475 metra háa Jungfrau-
joch í 'Svisslandi í gær, meö
uppblásinn plasthval í eftir-
dragi. Hvalgarmurinn var svo
látinn húrra niður af tindinum,
meöan fjallagarparnir strengdu
flennistóran borða hiö efra,
meö áletruninni: JAPANIR-
HÆTTIÐ AÐ BANA HVÖLUN-
UM. Hinn svissneski tindur
mun afar vinsæll meöal jap-
anskra ferðamanna og eflaust
hafa einhverjir frá landi hinnar
rísandi sólar séö tiltækiö. Jap-
anir hyggjast veiöa a.m.k. 400
hvali á komandi vertíð.
STOKKHÓLMUR
Sænska lögreglan réöist til inn-
göngu í aðalskrifstofur stærsta
banka Svíþjóöar, Skandinav-
iska Enskilda, í gær. Hald var
lagt á bókhaldsgögn bankans,
til afnota viö rannsókn gegn
meintum skattsvikum banka-
stjórans, Jakobs Palmstierna.
Veröi bankastjórinn fundinn
sekur, á hann allt aö sex ára
fangavist yfir höfði sér.
STOKKHÓLMUR
Bengt Gustafsson, yfirmaöur
sænska heraflans, sagöi í
skýrslu til ríkisstjórnarinnar, aö
nauösyn beri til aö fjárframlög
til sænska hersins veröi aukin,
eigi Svíþjóö ekki aö þurfa aö
treysta á skæruhernaö til varn-
ar hlutleysi sínu og landamær-
um. Hershöfðinginn segir ekki
duga minna en þrjá milljarða
sænskra króna aukalega á
næsta fjárhagsári, auk þriggja
prósenta raunhækkunar á
hverju ári fram til aldamóta. Á
yfirstandandi fjárhagsári veittu
Svíar 30 milljarða sænskra
króna til varnarmála sinna, um
átta prósent af heildarfjárlög-
um.
OSLÓ - Norðmönnum varð
heldur á í messunni er þeir
sendu 27 kassa af hátækni-
tölvum til Rauöa kross spítala
í Armeníu í Sovétríkjunum.
Tölvurnar voru á lista yfir há-
tæknivörur er ekki má selja né
afhenda austur fyrir járntjald
og áttu upphaflega aö fara til
Bandaríkjanna. Rauði kross
Armeníu hefur skilaö 18 köss-
um heim til föðurhúsanna af
stakri tillitssemi og hinir níu
munu vera á heimleiö. Norö-
menn líta mistök þessi sérdeil-
is alvarlegum augum.
FRANKFURT - Hinir
þýsku útgefendur Kölskakviöa
Salmans Rushdies hafa
ákveöið aö bjóða þýðinguna
ekki á hinum virðulega bóka-
markaði i Frankfurt. Utgáfunni
veröur því frestaö fram til okt-
óberloka, til aö forðast hugsan-
legar ofbeldisaögeröir.
Ákvöröun þessi var tekin eftir
aö útgefendum höföu borist
hótanir um aðgerðir gegn
þeim. Bókin verður gefin út á
þýsku af samtökum rúmlega
100 rithöfunda og útgefenda í
Vestur-Þýskalandi er nefna sig
Artikel 19 Verlag. Aöilar þessir
ákváðu aö bindast samtökum
um útgáfuna til að dreifa áhætt-
unni af því fyrirtæki sem mest.
GAINSVILLE FLORIDA
- Vísindamenn við Flórida-
háskóla hafa meö tilraunum
gengiö úr skugga um aö dag-
leg notkun kókaíns geti gert
ónæmiskerfi líkamans hartnær
óstarfhæft. Vísindamennirnir
rannsökuöu áhrif kókaíns á
blóö úr heilbrigðum einstakl-
ingum og komust aö raun um
aö einstaka skammtar kókains
hefði Ktilvæg áhrif, en dagleg
notkun gæti skert virkni
ónæmiskerfisins allt aö 90 %.
Eiturlyfjaneytendum sé því
mun hættara viö kvillum -
eyðni þar á meðal - en þeim er
halda sig frá slíkri neyslu.
Nýjar tillögur NATO
vekja nýjar vonir
Samninganefndir NATO ríkjanna á ráðstefnu 23 Vestur-
og Austur-Evrópuríkja um fækkun hefðbundinna vopna í
Evrópu lögðu fram nýjar tillögur að samkomulagi á fundi
ríkjanna í Vínarborg í gær. Samkvæmt tillögunum er gert ráð
fyrir að NATO og Varsjárbandalagsríkin skiptist reglubundið
á ítarlegum upplýsingum um liðstyrk og vopnabúr er tiltækt
sé til árásar.
Sérstök áhersla er lögð á upplýs-
ingar um fjölda skriðdreka. Einnig
verði hvert það land, er hyggst kalla
út meir en 40.000 manna varalið eða
fleiri en 800 skriðdreka, að gera
grein fyrir ætlan sinni með sex vikna
fyrirvara. Rcyndar er lagt til að öll
hernaðarumsvif yfir þessum mörk-
um verði bönnuð. Þá verði aöilum
samningsins heimilt að kanna fyrir-
varalítið þau svæði hvor annars þar
sem lýst hafi verið yfir að hersveitir
eða vopnabirgðir sé að finna. Ekki
megi synjaslíkri ósk. Hvaðsvonefnd
„Óyfirlýst svæði“ áhræri, þá verði
aðilum heimilt að leita eftir skoðun-
arheimild, en ekki verði skylt að
veita hana. Sparlega verði þó farið
með slíkar synjanir.
Einkum er þó horft til hugmynda
er settar eru fram til lausnar gömlu
þrætuepli austan- og vestantjalds-
ríkja.Er þar um að ræða svonefnd
„geymsluvopn" þ.e. forðabúr vopna
er Bandaríkjamenn hafa dreift um
bandalagsríki sín í Evrópu, í því
skyni að vega upp á móti mikilli
fjarlægð við liðsauka á meginlandi
Norður-Ameríku, komi til átaka.
Varsjárbandalagsríkin hafa ávallt
krafist strangra takmarkana á slíku
útvarða-vopnabúri. í tillögum
NATO er gert ráð fyrir vandlega
útfærðu kerfi til að fylgjast með
magni slíkra „geymsluvopna" og
öllum tilfæringum með þau.
Hinar nýju tillögur taka ekki á
viðkvæmu ágreiningsefni milli
Bandaríkjanna og bandamanna
þeirra í Evrópu, er snýst um heimild
til eftirlits í vopnaverksmiðjum.
Vestur-Evrópuþjóðum þykir sem
slíkt eftirlit, er ekki mundi ná til
vopnaframleiðenda í Bandaríkjun-
um, gangi of langt. Þá er heldur ekki
minnst á aðferðir til að hafa eftirlit
með fjölda og ferðum herflugvéla né
herþyrla sem er enn viðkvæmt mál í
millum aðila, enda erfitt í
framkvæmd.
Vesturveldin eru afar stolt af hin-
um nýju tillögum og telja þær auka
mjög líkur á samkomulagi á næsta
ári. Hinir bjartsýnustu í þeirra hópi
líta til samningsdraga í lok þessa árs
eða jafnvel í lok yfirstandandi samn-
ingalotu, eftir einn mánuð. Þá hafa
fyrstu viðbrögð austanmanna verið
fremur jákvæð og er haft eftir einum
nefndarmanni að tillögurnar séu
spor í rétta átt og taki greinilega mið
af fyrri viðræðum.
Washington:
Ungverjum veitt
viðskiptavild
Framtíðarlausnin?
Umferð framtíðar:
Litið til rafbíla
Samgöngunefndir Efnahags-
bandalagsríkja líta nú vonaraugum
til rafdrifinna bíla, er frelsa muni
mengaðar borgir, spillt umhverfi og
deyjandi skóga úr viðjum blýmeng-
unar og útblásturs. Rúmlega 100
áhugasamir fulltrúar frá bæjum í
Frakklandi, Belgíu, Bretlandi og
Vestur-Þýskalandi þinguðu nýverið
í Bruges í Belgíu og báru þar saman
bíla sína. Rafbílar eru nú allalgeng
sjón í miðborgum ýmissa evrópskra
borga, en þeir eiga þó langt í land
með að bera sigurorð af gamla
bensínrokknum. Þeir þykja þeim
kostum búnir að menga ekki um-
hverfi sitt, eru auk þess hljóðlátari
en bensínbílar og geta náð allt að 80
kílómetra hraða á klukkustund.
Eldsneytiskostnaður þeirra er mun
lægri en hefðbundinna farkosta og
formælendur slíkra rafreiða benda á
að flestir eigendur þeirra mundu
hlaða þá að næturþeli, er rafmagns-
notkun er hvort eð er í lágmarki.
Einnig eru þeir einfaldari að gerð en
bensínbílar og allur reksturs- og
viðhaldskostnaður mun minni.
En hví ökum við þá ekki öll á
rafbílum í fullsælu? Fyrst og fremst
vegna þess að þeir eru tvisvar til
þrisvar sinnum dýrari í framleiðslu
en hefðbundnir bílar. Kostnaðurinn
mundi þó minnka að mun ef færið
væri út í fjöldaframleiðslu. Einnig
endist hleðslan þeim ekki nema til
65 kílómetra aksturs í senn og eru
þeir því illa fallnir til langkeyrslu.
Vísindamenn í Englandi og Vestur-
Þýskalandi vinna nú að hönnun
sódíum-súlfúr rafgeyma, er verða
fjórum sinnum orkuríkari en aðrir
geymar, geta aukið ferð bílsins upp
í 125 kílómetra á kukkustund og
endast svo allt að 240 kílómetra á
einni hleðslu. Búist er við að slíkir
geymar komist í gagnið á næstu
árum. Því er viðbúið að rafbílar
verði það sem koma skal. Stofn-
kostnaður rafbílaiðnaðar er þó
slíkur, að ekki verður að gert á
styrkja frá opinberum aðilum.
Bush Bandaríkjaforseti hefur
ákveðið að veita Ungverjum réttindi
vildarþjóðar (Most Favoured Nat-
ion) til frambúðar í viðskiptum milli
landanna. Munu ungverskar vörur
þar með njóta bestu hugsanlegra
viðskiptakjara á hinum bandaríska
markaði. Vild þessi mun ná til allra
vöruflokka, því Ungverjum munu
einnig veittar sérstakar ívilnanir er
Bandaríkin veita að jafnaði aðeins
þróunarlöndum. Sá vinargreiði mun
að líkindum færa þeim 110 milljónir
dala á ári hverju. Öll er rausn þessi
þó háð því skilyrði að ungverska
þingið samþykki lög er heimili þegn-
unum frelsi til að flytjast úr landi.
Skilyrði þetta byggir á Jackson-Van-
ik ákvæðinu svonefnda, en sam-
kvæmt því synja Bandaríkin komm-
únistaríkjum er skerða ferðafrelsi
þegna sinna um hvers kyns innflutn-
ingsvild og tollaívilnanir. Bush verð-
ur því að sanna bandaríska þinginu
að Ungverjar hafi horfið frá villu
síns vegar, áður en MFN-vildin verð-
ur veitt þeim. Fulltrúadeildin hafði
þegar samþykkt að Ungverjar fengju
MFN-vild til þriggja ára, en málið lá
enn fyrir Öldungadeildinni er fréttir
bárust af ákvörðun Bush.
Forsetinn hyggst einnig leyfa 30%
aukningu á innflutningi ungversks
stáls og fara þess á leit við þingið að
það veiti 25 milljóna dala framlag til
aðstoðar eflingu einkaframtaks í
Ungverjalandi. Allar eru ráðstafanir
þessar í anda yfirlýstrar stefnu
Bandaríkjastjórnar að vera mis-
kunnsamur Samverji hverju því
kommúnistaríki er turnast vilji til
markaðskerfis.
Auschwitz:
LAUSNISJ0NMALI
Allt bendir nú til þess að deilur
kaþólskra manna og gyðinga vegna
karmelnunnuklaustursins í Ausch-
witz séu nú senn úr sögunni. Josep
Glemp kardínáli, yfirmaður pólsku
kirkjunnar, féllst á að klaustið yrði
látið víkja, eftir fund með gyðinga-
leiðtogum í London í fyrrakvöld.
Glemp ritaði yfirmanni Alþjóða-
ráðs kristinna manna og gyðinga,
Sigmundi Sternberg, bréf eftir
fundinn og féllst á að samkomu-
lagi, er gert var í Genf 1987, um
brottvikningu systranna, yrði
hrundið í framkvæmd. Glemp
sagði í bréfi sínu, að Auschwitz
mætti alrei verða bitbein manna,
og það væri vilji kaþólsku kirkj-
unnar að greiða úr þeim misskiln-
ingi og missætti er upp hefði komið
vegna málsins. Fram til þessa hefur
pólska kirkjan lagt áherslu á að
Auschwitz hafi ekki síður verið
vettvangur pólskra harma en gyð-
inglegra.
Mazowiecki, forsætisráðherra
Póllands, hefur boðið Sternberg
og leiðtogum helstu gyðingasafn-
aða til Póllands til að ljúka málinu.
Þá hefur Vatikanið heitið fjárhags-
stuðningi sínum við flutning klaust-