Tíminn - 03.10.1989, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 3. október 1989
Tíminn 7
VETTVANGUR

Guðmundur Jónas Kristjánsson:
Spumingar til Hafrannsóknastofnunar
Umræður um kvótamál hafa ver-
ið miklar að undanförnu. Er það
ekki að undra, því að þarna er um
sjálft fjöregg íslensku þjóðarinnar
að ræða þar sem fiskistofnarnir eru
annars vegar.
Skiptar skoðanir
Eins og fram hefur komið eru
mjög skiptar skoðanir unr fram-
kvæmd á núverandi kvótakerfi, og
hefur svo raunar verið allt frá
upphafi. Kvótakerfið er í raun
einungis málamiðlun ólíkra hags-
munaaðila í sjávarútvegi gagnvart
minnkandi fiskistofnum. Meðal
hagsmunaaðila virðist hins vegar
lítið vera hugað að spumingum sem
máli skipta, s.s. varðandi lífkeðj-
una umhverfis ísland. Orkan fer
nánast öll í karpið um kvótann.
Spurningu unr fiskvernd með tilliti
til lífkeðjunnar er nánast látið
ósvarað meðal hagsmunaaðila í
sjávarútvegi í dag.
Hefur lífkeðjan breyst?
Ekki verður hér farið út í efnis-
lega gagnrýni á núverandi kvóta-
kerfi, né heldur verður reynt að
sýna fram á betri kosti. Kveikjan
að skrifum þessum er fremur sú
staðreynd, að þrátt fyrir allar frið-
unaraðgerðir síðustu ára eru fiski-
stofnarnir enn í mikilli lægð, og í
dag er lagt til að veiðar dragist enn
saman á næsta ári. Þetta gengur
auðvitað ekki lengur. Þjóðarbúið
þolir ekki slíkan samdrátt mörg ár
í röð. Sú spurning hlýtur þess
vegna að vakna, hvort þaðséu ekki
fremur aðrar ástæður heldur en
hinar hefðbundnu fiskveiðar síð-
Hafrannsóknastofnun
er sú stofnun hér á
landi sem gleggsta yfir-
sýn ætti aö hafa yfirlíf-
ríkiö í sjónum umhverf-
is ísland. í umræðunni
um minnkandi fiski-
stofna viö ísland hefur
margsinnis veriö bent
á aðrar skýringar en of-
veiði þegar rætt hefur
verið um slæmt ástand
fiskistofna. í því sam-
bandi hefur oft verið
bent á mikla stækkun
selastofnsins hér við
land, og það mikla æti
sem sífjölgandi hvalir
eru sagðir éta frá ýms-
um fiskitegundum.
ustu ára, sem hafa valdið minnkun
fiskistofnanna? Erþaðt.d. hugsan-
legt, að hin margumtalaða lífkeðja
í hafinu við ísland hafi breyst mun
meira en menn hafa haldið hingað
til?
Spurningar til
Hafrannsóknastofnunar
Hafrannsóknastofnun er sú
stofnun hér á landi sem gleggsta
yfirsýn ætti að hafa yfir lífríkið í
sjónum umhverfis ísland. í umræð-
unni um minnkandi fiskistofna við
ísland hefur margsinnis verið bent
á aðrar skýringar en ofvciði þegar
rætt hefur verið um slæmt ástand
fiskistofna. í því sambandi hefur
oft verið bent á mikla stækkun
selastofnsins hér við land, og það
mikla æti sem sífjölgandi livalir eru
sagðir éta frá ýmsuni fiskitegund-
um. Oft hefur maður heyrt ýmsar
tölur nefndar í þessu sambandi, og
þess vegna væri það fróðlegt ef
Hafrannsóknastofnun gæti gefið
mér og lesendum Tímans einhverj-
ar hugmyndir um þessa hluti miðað
við nýjustu upplýsingar sem fyrir
liggja í dag. Það sem forvitnilegast
væri að vita er eftirfarandi:
1. Hversu stórir eru selastofnarnir
við ísland í dag?
2. Er vitað hversu ört selum hefur
fjölgað á s.l. árum?
3. Hver er aðalfæða sela?
4. Hefur Hafrannsóknastofnun
áætlað þaö fiskimagn sem selir
éta á ári umhverfis ísland? Ef
svo er hversu mikið magn er hér
um að ræða, og hvcrnig skiptist
það milli hinna ýmsu fiskiteg-
unda? Hvað er áætlað að hver
selur geti étið mikið af fiskmeti
á ári?
5. Hvað eru hvalastofnar áætlaðir
stórir hér við land í dag? Hverj-
ar eru helstu tegundir?
6. Hver er aðalfæða þessara
hvala? Hversu mikið magn fæðu
er hér um að ræða og í hversu
mikilli fæðusamkeppni eru
hvalir við okkar helstu nytja-
stofna?
7. Er það rétt að ýmsar mávateg-
undir scm hafa verið í mikilli
fjölgun á s.l. árum, éti mikið
magn fiskseiða hér við land?
8. Er ekki hugsanlegt að hin gífur-
lega loðnuveiði undanfarinna
ára (allt að milljón tonn á ári)
hafi haft áhrif á viðgang þorsk-
stofnsins og jafnvel annarra
fiskitegunda?
Kvóti og ekki kvóti
Eins og áöur sagði yrðu svör við
þessum spurningum mjög forvitni-
leg. Umræðan að undanförnu um
kvóta og ekki kvota á grundvelli
staðreynda um minnkandi fiski-
stofna eru nefnilega orðnar ansi
þreytandi, sérstaklega ef það kem-
ur svo í Ijós eftir allt saman, að
orsök minnkandi fiskistofna sé
ekki aðallega að finna í ofveiði,
heldur miklu fremur í því að líf-
keðjan í hafinu umhverfis ísland
hefur orðið fyrir umtalsverðum
breytingum. Breytingum, sem
hvorki hin opinbera fiskverndun
né hagsmunaaðilar í sjávarútvegi
hafa tekið nógsamlega mið af og
gert ráðstafanir í samræmi við
það...
Flateyri, 20. september 1989
Guðmundur Jónas Kristjánssun
LEIKLIST
DAUTT OG DAPURLEGT
Tvær grímur: I DAUÐADANSI. Höf-
undur og leikstjórl: Guðjón Sigvalda-
son. Leikmynd og búningar: Linda
Guðlaugsdóttir. Sýnt I Hlaðvarpan-
um, kjallara.
Frjálsir leikhópar svonefndir
hafa almennt notið velvildar. Ekki
af neinni vorkunnsemi. Þetta er
ungt, áhugasamt fólk sem setur
upp sýningar við fátæklegar að-
stæður, af vanefnum og við tak-
markaðan stuðning. Oft hefur
þetta verið skemmtilegt og veitt
reykvískum áhorfendum færi á að
sjá verk sem þeir ella færu á mis
við. En - engin leiksýning getur
orðið nokkurs virði ef efniviður-
inn, verkið sjálft, er dautt. Það
þótti mér sannast í kjallara Hlað-
varpans á fimmtudagskvöldið þeg-
ar frumsýnt var verk Guðjóns Sig-
valdasonar, í dauðadansi. Pað var
í sannleika sagt þungbær leikhús-
stund; svo illa samið, illa sviðsett
og jafnvel smekklaust var þetta
verk, hið fyrsta „alvarlega" frá
hendi höfundar, að því er segir í
leikskrá. Ekki bætti úr skák að
salurinn sjálfur er einkar ólánlegt
leikhúspláss og örðugt að fylgjast
með gangi leiksins í öllum hornum,
en áhorfendur sitja umhverfis
„sviðið".
Það sem höfundur ætlar að fjalla
um er ekkert smáræði: dauðinn,
hvernig hann kemur til fólks, við
ýmsar aðstæður, til ungra sem
gamalla. Það er maður sem situr á
klósetti og rembist sem mest hann
má, dauðinn vitjar hans og þykir
manninum firn að fá ekki að skeina
sig í friði. Það er barn með fötu,
dauðinn kemur til þess. Það er
vændiskona, morðingi kemur til
hennar og tekur þannig fram fyrir
hendurnar á dauðanum sjálfum,
það er geðveik kona í skáp, stúlka
sem sífellt stagast á reikningsdæm-
um ... Æ, það er ástæðulaust að
telja fleira.
Fjarri fer því að það sé galli á
verki Guðjóns að efnið sé margnot-
að, hvaða „efni“ er það ekki? Hitt
er verra að hér brestur kunnáttu til
að spinna úr þessu, þó ekki sé
nema lipra samræðulist. Textinn
veltur áfram á frösum: maður veit
nánast alltaf hvað muni sagt næst
og bíður þess eins að þessu ljúki og
allir séu dauðir. Auðvitað fer svo á
endanum og maður getur yfirgefið
kjallarann.
Leikendur eru fjórir: Guðfinna
Rúnarsdóttir, Erla Ruth Harðar-
dóttir, Kristjana Pálsdóttir og
Þröstur Guðbjartsson. Mig rekur
ekki minni til að hafa séð þau áður
leika, nema Þröst. Hann hefur
nokkra reynslu og sviðsöryggi og
ætti vissulega betra verkefni skilið.
Sama má segja um konurnar og
engin ástæða til að draga í efa
möguleika þeirra á að ná árangri
sem leikarar, ef þær fengju góð
tækifæri og leikstjórn. Því að leik-
stjórinn, sem er höfundurinn
sjálfur, eins og að ofan segir, hefur
bersýnilega tekið sköpunarverk sitt
einkar alvarlega og fyrir bragðið
leggur hann leikendunum til
uppskrúfaðan leikmáta, hátíðleika
og jafnvel afkáraskap, samanber
vændiskonuna með blómið. Þetta
verður ekki til annars en undir-
strika barnaskap verksins.
f leikskránni stendur ljóð eftir
höfund leiksins, „Dansannadans"
heitir það og hljóðar svo:
/ djúpinu dansa ég
daudadans
likt og regnbogi Ijómi
í litríkum mönnum
ég Ijósberann sé
I myrkrinu mæti ég
mættimanns
eins og birtusöng engla
í eilífðar löndum
ég einfarann sé
í djúpinu dauður ég
dansannadans,
stíg og léttfættum stjórnað,
í styrkjandi höndum
ég sannleikann sé.
Svona skáldskap þarf ekki að
lýsa frekar. Að vísu er texti leiksins
ekki eins slakur og þessi stílæfing,
en samt ... Hér getur komið amen
eftir efninu.
Gunnar Stefánsson.
FRIMERKI
Evrópusamband f rímerkjasaf nara
Eins og venjulega var margt þing-
að og rætt á samkomum frímerkja-
safnara er þeir komu saman á heims-
sýningunni í Sofiu í Búlgaríu f vor.
Sýning þessi stóð 21.-30. maí. Það
mál sem ef til vill varðar okkur hér
á landi mestu, er að þarna var
stofnað Evrópusamband frímerkja-
safnara, án íslenskrar þátttöku. Ég
hefi áður minnst á það hér í þáttun-
um að það væri ekki sæmandi að
ísland var ekki viðstatt þarna.
Eftirtaldar þjóðirstóðu aðstofnun
Evrópusambandsins: Austurríki,
Belgía, Búlgaría. Kýpur, Tékkó-
slóvakía, Danmörk, Finnland,
Frakklahd, Austur- og Vestur-
Þýskaland, Grikkland, Ungverja-
land, ísrael, Ítalía, Lúxemborg,
Holland, Noregur, Pólland, Portúg-
al, Rússland, Spánn, Svíþjóð, Sviss,
Tyrkland, Bretland og Júgóslavía.
Öll eru þessi lönd aðilar að alþjóða-
samtökum frímerkjasafnara, F.I.P.,
en aðeins aðildarlönd að F.I.P. geta
orðið aðilar að samtökunum.
f fréttum sem ég hefi séð af
þessum atburði, er þess getið að
mögulegir aðilar að samtökunum, til
viðbótar geti verið: San Marino,
Rúmenía, Lichtenstein, írland og
fsiand. Engar skýringar hafa verið
gefnar á því hversvegna lönd þessi
voru ekki með í upphafi, né af
hverju ísrael er með í samtökunum.
En til hvers eru þá þessi samtök
stofnuð? Eitt af atriðunum sem tekið
er fram að sé á stefnuskránni, er að
halda evrópskar svæðasýningar á
frímerkjasöfnum, í hinum ýmsu
löndum, á fimm ára fresti. Geta
þessar sýningar orðið eins konar
þjálfunarsýningar fyrir viðkomandi
lönd fyrir heimssýningarnar. Þá gef-
ur þetta löndunum tækifæri til að
halda stórar sýningar oftar en á hinu
bundna tíu ára bili milli heimssýn-
inga. í rauninni hafa Norðurlöndin
þegar komið sér upp þessu kerfi,
með svæðasýningunum „NORDIA"
sem eru haldnar til skiptis á Norður-
löndunum. Þrátt fyrir það töldu öll
Norðurlöndin nema fsland ástæðu
til að vera aðilar að þessum samtök-
um. Á þessum svæðasýningum eru
einnig þjálfaðir dómarar til starfa á
stærri sýningum.
Formaður þessara nýstofnuðu
samtaka er Alan Huggins frá Bret-
landi. Með honum í stjórn þeirra
sitja: K.H. Wagncr frá Austurríki,
T. Kosisfrá Ungverjalandi, S. Kuyas
frá Tyrklandi, F. Silveira frá Portúg-
al, C. Sudman frá Finnlandi og J.
Voskuil frá Hollandi.
Skrifstofuhald samtakanna verður
fyrst um sinn hjá bresku landssam-
tökunum, B.P.A.
Ég ræddi þetta mál við Þór Þor-
steins, formann Landssambands ís-
lenskra frímerkjasafnara og upplýsti
hann að þetta mál hefði fyrst komið
fram fyrir um tveim áruni. Þá hefði
ekki verið samstaða um að allir væru
með. Afstaða fslands hefði þá verið
sú, að sjálfsagt væri að standa að
stofnun slíkra samtaka, með því
einu skilyrði að allar Evrópuþjóðir
innan F.I.P. stæðu að stofnun þess.
Þessi afstaða væri óbreytt enn í dag.
Hins vegar hefði íslenska landssam-
bandið ekkert verið látið vita um að
til stæði að stofna þessi samtök nú.
Verður því ísland vonandi komið í
hóp þessara landa er samtökin þinga
á næsta ári.
Sigurður H. Þorsteinsson