Tíminn - 23.11.1989, Síða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 23. nóvember 1989
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuömundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavik. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskriftog dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Timans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Bókaskattur
Fjörutíu þjóðkunnir rithöfundar og skáld, fulltrúar
þriggja skáldakynslóða og boðberar ýmissa skáld-
skapar- og þjóðlífsviðhorfa, hafa sameinast í ávarpi
til ráðamanna þjóðarinnar um að ekki verði lagður
virðisaukaskattur á bækur.
í ávarpi sínu benda skáldin á þá staðreynd að ef
26% virðisaukaskattur yrði lagður á íslenskar bækur
myndi það leiða til þess að þær bæru þyngstu
skattbyrði í heimi. Með því væri verið að dæma
íslenska lesendur til að greiða hærra verð fyrir bækur
en annars staðar þekkist.
Almennt ríkir sú stefna í heiminum að ekki skuli
skattleggja prentað mál. Með hliðsjón af því m.a. er
æskilegt að íslensk skattayfirvöld reyni að fylgja þeirri
meginreglu. Hér skal því heils hugar tekið undir
áskorun rithöfundanna fjörutíu um að bækur verði
undanþegnar virðisaukaskatti og að blaða- og tíma-
ritaútgáfu verði ekki íþyngt með slíkri skattheimtu.
Áskorun af þessu tagi hlýtur fyrst og fremst að vera
beint til fjármálaráðherra, Ólafs Ragnars Grímsson-
ar, og menntamálaráðherra, Svavars Gestssonar. Hér
er um að ræða fyrirkomulag á skattheimtu, sem
fjármálaráðherra ber sérstaka ábyrgð á og mikilsvert
atriði menningarmálastefnu, sem menntamálaráð-
herra hlýtur að láta til sín taka.
Vandi loðdýrabúa
Loðdýrabændur eiga við mikla fjárhagserfið-
leika að stríða, svo að mikið hrun mun eiga sér stað
í loðdýrabúskap ef ekki verður gripið til styrktarað-
gerða.
Sérstök nefnd á vegum landbúnaðarráðherra
hefur fjallað um málefni þessarar atvinnugreinar,
gert ítarlega úttekt á stöðu hennar og birt niður-
stöður sínar, sem staðfesta að ekki fer ofsögum af
vanda greinarinnar. Jafnframt bendir nefndin á að
hrun þessarar framleiðslustarfsemi muni hafa
margvíslegar afleiðingar sem stjórnvöld verða að
gera upp við sig hvernig bregðast skuli við.
Loðdýrabú hér á landi eru um 200 og mikið
fjármagn og vinnuafl við þau bundin. Þetta er ung
atvinnugrein hérlendis og margur vandi hennar
stafar af byrjunarerfiðleikum, sem á engan hátt eru
óeðlilegir. En aðalvandi loðdýraræktar stafar af
verðfalli skinna á heimsmarkaði á síðustu árum.
Þessir rekstrarerfiðleikar ganga að sjálfsögðu yfir
loðdýraframleiðslu í öðrum löndum, þótt með
mismunandi hætti sé. Á Norðurlöndum er yfirleitt
gert ráð fyrir því að koma þessum rekstri til
hjálpar.
Loðdýranefnd landbúnaðarráðuneytisins leggur
til að íslenskum íoðdýraframleiðendum verði veitt
aðstoð til þess að draga úr verstu afleiðingum
rekstrarstöðvunar og tryggja að það sem áunnist
hefur í reynslu og þekkingu þurfi ekki að glatast.
Uppflosnun meginþorra þeirra sem við þessa grein
starfa er alvarlegt mál og full ástæða til að meta
félagslegar og mannlegar afleiðingar slíks ástands.
Þess verður að vænta að ríkisstjórnin taki þetta
mál til úrlausnar hið bráðasta og leggi til grundvall-
ar úrbótatillögur loðdýranefndarinnar.
GARRI
Maður að nafni Albert
Athygii hefur vakið að hingað
hefur borist listaverk eftir Albert
Thorvaldsen, son Gottskálks Þor-
valdssonar tréskurðarmanns frá
Miklabæ ■ Blönduhlíð, og nefnist
listaverkið Merkúr sem Argosbani.
Eigandi styttunnar hefur arfleitt
íslenska ríkið að henni, en stytt-
unni hefur veríð komið fyrir til
varðveislu í Verslunarskóla íslands
í minningarskyni við dr. Jón Gísla-
son, fyrrverandi skólastjóra. Það
er vel til fundið, enda var dr. Jón
mjög handgenginn grískri menn-
ingu.
Sonur sinnar þjóðar
Áður hafði borist hingað
skimarfontur eftir Albert og var
honum komið fyrir í Dómkirkj-
unni. Það var á annarri öld, þegar
menn stóðu enn nær uppruna lista-
mannsins en núna og létu sig það
skipta að hann var íslendingur. Þá
var Albert sjálfur á dögum og þótti
við hæfi að gefa skírnarfontinn
hingað, sem góður sonur sinnar
þjóðar. Jónas Hallgrímsson, sem
vildi vel kveða um allt sem íslend-
ingum var gott gert, orti kveðju til
Alberts Thorvaldsen af þessu til-
efni. Hann kallaði hann hvorki
Berta eða Bertel. í hans munni hét
snillingurinn Albert, og var ættað-
ur frá slóðum, sem Jónasi voru
gjörkunnar. Meðal annars hafði
Jónas setið brúðkaupsveislu á
Flugumýri ásamt Gullsa frá Bessa-
stöðum, sem varð fullur og reið í
Miklabæ og fótbrotnaði í túnhliðinu.
A. Thorvaldsen
Nú gerist það hins vegar á síðari
hluta tuttugustu aldar, þegar týnd
er öll sú skáldlega tilfinning, sem
kórónaði bestu verk í listum nítj-
ándu aldar, m.a. þeirra Alberts og
Jónasar, að Albert heitir Bertel í
fréttum og mæltu máli. Þetta er
nafn sem við könnumst ekki við,
og snertir ekki snillinginn góða,
Albert Thorvaldsen, nema þá í
Danmörku, þar sem leyfist að
nefna menn nöfnum samkvæmt
þarlendri málvenju. Ekkert af
þeim verkum, sem Albert Thor-
valdsen lét eftir sig, merkti hann
Albert Thorvaldsen
með nafninu Bertel, eða skamm-
stöfun á því. Verk sín merkti hann
A. Thorvaldsen. En það er auðvit-
að samkvæmt lenskunni og þörf
þeirra, sem telja sig nútímalegri en
aðra íslendinga, að nefna lista-
manninn Bertel.
Fáum að flíka
Þau tvö verk eftir Albert Thor-
valdsen, sem hingað hafa borist og
umtalsverð eru, verða að teljast
alltof fá, og tengja listamanninn
ekki nærri nógu rækilega við ís-
lenskan uppruna sinn. Því ræður
auðvitað að verk hans eru ófáan-
leg. Það er mikili þokki yfir gjöf
danska verkfræðingsins og kaup-
sýslumannsins, sem færði okkur að
gjöf listaverkið Merkúr sem Arg-
osbana. Þessi fallega gjöf eykur
við menningararfleifð okkar og
stækkar landnám okkar í heimi
listanna. Við höfum ekki af mörg-
um stórmennum að státa á alþjóð-
legum vettvangi. Þar ber hæst tvo
menn, þá Snorra Sturluson og
Albert Thorvaldsen. Vinir okkar
og frændur á Norðurlöndunum
hafa enn ekki gert tilraunir með
nafn Snorra. Þeir hafa ekki látið
sér til hugar koma að ígildi einhvers
Bertels hafi skrifað Heimskringlu.
Hins vegar hefur gengið erfiðlega
að halda við ríkisfangi Leifs Eiríks-
sonar, og eru nýleg dæmi um, að
Norðmenn ætli enn að helga sér
sæfarann í kvikmynd, sem á að
fara að gera um fund Ameríku.
Tímanna tákn
Við eigum ekki af miklu að státa
á erlendum vettvangi, og getum
því ekki verið útlátasöm á menn.
Því er það að um leið og við
fögnum fagurri gjöf, getum við
ekki sætt okkur við að hún sé frá
öðrum runnin í upphafi en Albert
Thorvaldsen. Þannig mun þetta
verða enn um sinn, eða á meðan
einhverjir eru til, sem finnst að
listamanninum sneitt með þvi að
kalla hann Bertel, nafni, sem hann
var aldrei skirður.
En Bertel - nafnið er tímanna
tákn, og þeir munu verða fleiri
Bertelarnir þegar tímar líða. Það
er hins vegar ástæðulaust að þegja
á meðan við vitum, að listamaður-
inn mikli var skírður Albert. Hann
var ekki runninn upp, þar sem
Kaldakvísl kemur úr Vonarskarði,
en næstum því. Samt auðnaðist
honum að setja einkennið: A.
Thorvaldsen í listasögu heimsins.
Og þar stendur þetta teikn löngu
eftir að við höfum gleymt skírnar-
nafni hans. Garri
VÍTT OG BREITT
Óskilgreind menningarstefna
Menntamálaráðherra hefur
skrifað frjálsu útvörpunum bréf
þar sem hann rukkar þær um
menningarstefnu. Að vísu útvarpa
þær menningarstefnu sinni látlaust
í 24 klukkustundir á sólarhring og
er frjálsa, ríkisrekna stöðin engin
eftirbátur í tímalengd útsendinga
þótt ekki þyki ástæða til að frétta
af menningarstefnunni á þeim bæ.
En ráðherra vill sem sagt fá menn-
ingarstefnuna í skýrsluformi því
ekkert er að marka menningu sem
ekki skilgreinir sjálfa sig með orða-
gjálfri.
Tíminn skýrir svo frá, að athug-
un hafi leitt í Ijós að spilað er meira
af erlendri tónlist í frjálsu útvörp-
unum en íslenskri. Þetta þykir
skrýtið og ómenningarlegt og
þarfnast skýringar í skýrslu.
Ekki er spurt hvort gaddavírs-
músíkin sem pumpað er út í ljós-
vakann ár og síð og alla tíð sé góð
eða slæm, heldur um þjóðemið og
er íslenskt prump líklega eitthvað
menningarlegra en annað. En
þetta verður sjálfsagt upplýst í
skýrslum þegar útvörpin hafa kom-
ist að því hvort þau eigi sér menn-
ingarstefnu.
Hvar fæst slátur?
Tíminn hefur eftir einum af
fjölmörgum útvarpsstjórum þjóð-
arinnar að hlustendur biðji nær
eingöngu um erlend lög og þar
með veit hann hvað „fólkið vill“ og
fullnægir þörfum þess til að laða
auglvsendur að stöðinni.
Tlminn í gær: „Hann sagði að
spurning væri hvort sömu ástæður
væru fyrir þessu og því að á
matsölustöðum er mun oftar beðið
um hamborgara og franskar heldur
en hafragraut og súrt slátur þótt
hið síðamefnda sé íslenskt, gott og
hollt.“
Kæri Bjarni Dagur, útvarpsstjóri
Aðalstöðvarinnar! Undirritaður
verður þér ævinlega þakklátur ef
þú getur bent á veitingahús sem
selur hafragraut og súrt slátur.
Það þarf ekki að vísa á hin sem
selja hamborgara og fituríkar djúp-
steikur með olíusósum og
frönskum. Þau em á hverju horni
út um allan heim, öll með sama
bragði, og á íslandi er slík ofgnótt
af einhliða alþjóðlegum matseðl-
um að hvergi er pláss fyrir hafra-
graut og slátur, ekki einu sinni
soðningu og velling.
Nesjamennska veitingamanna er
slík að þeir halda að fátækrafæða
úr fjarlægum heimshornum sé hið
eina sem „fólkið vill.“ Enda fara
þeir á hausinn hver um annan
þveran eins og útvarpsstöðvamar
sem vita upp á hár hvað „fólkið
vill,“ og haga efnisvalinu eftir því.
Hégiljur
Annars er það skrýtið uppátæki
að fara að heimta af spólurokkum
þeim sem kallaðir em útvarps-
stöðvar, að þeir hafi einhverja
skilgreinda menningarstefnu. Er
meira að segja látið að því liggja að
stefnan sú eigi að vera íslensk.
Sú stefna opinberra aðila sem
‘ flestra annarra, að fletja allt út í
alþjóðhyggju, gleypa við öllu sem
erlent er, sama hvort það er á sviði
menningar eða tækni, er ekki skil-
greind af einum né neinum og
enginn gerir kröfu til að fá skýrslur
um alla þá strauma og stefnur,
hugmyndafræði og hégiljur mark-
aðsfræðinnar sem em að tröllríða
íslensku þjóðlífi á slig.
Sýndarátak í málvemd og til-
skipanir um að spila meira af
íslenskri dægurlagatónlist breyta
engu um það, að þjóðemiskennd
er álitin af hinu vonda og alþjóða-
sinnarnir básúna sinn boðskap í
öllum sínum myndum og geta ekki
einu sinni skilgreint til hvers og
fyrir hverja á t.d. að vernda ís-
lenska tungu.
Þegar svo er komið að það er
meira að segja orðið púkalegt að
éta upp á íslensku er ekkert eðli-
legra en að sungið sé á alþjóðamáli
í íslensk útvörp allan sólarhringinn
ár eftir ár til að þóknast auglýsend-
um. Eða svo er sagt.
Þegar keppst er við af meira
kappi en forsjá að apa erlenda
menningu eftir á bókstaflega öllum
sviðum er ekkert nema frekja að
heimta einhverja aðra menningar-
stefnu af útvörpum sem aldrei hafa
haft annan tilgang en að vera
alþjóðleg, eins og marxisminn,
markaðslögmálin, gaddavírsmús-
ikin og ruslfæðið. OÓ