Tíminn - 30.11.1989, Qupperneq 2

2 Tíminn
Fimmtudagur 30. nóvember 1989
Umtalsverð breyting hefur orðið á árinu í vaxtamálum á íslandi.
Tómas Árnason Seðlabankastjóri:________________
Raunvextir mun
lægri en í fyrra
Raunvextir hafa lækkað á þessu ári í 4,7% en voru 9,2% í fyrra.
Ef notuð er sama viðmiðun og í fyrra um meðaltal á vöxtum
verðtryggðra lána hjá bönkum og sparisjóðum má segja að
meðaltalið fyrstu níu mánuði þessa árs hafi verið 7,8%. Sé miðað
við breytingu á framfærsluvísitölu þá voru raunvextir það sem af er
þessu ári aðeins 4,7% en á síðastliðnu ári voru raunvextir
verðtryggðra lána 9,2%,“ sagði Tómas Árnason seðlabankastjóri í
gær.
Rætt var við Tómas Árnason í gær
um verðlags- og vaxtamál og sagði
hann að samkomulag hefði orðið
milli Seðalbanka og viðskiptabank-
anna fyrir nokkru um að forsvars-
menn þeirra hittust einu sinni í
hverjum mánuði til þess að ræða
vaxtamál og verðlagsþróun og skoða
nýjustu upplýsingar og spár.
„Menn hafa misjafnar skoðanir á
þessum málum en á hinum mánaðar-
legu fundum setur Seðlabankinn
fram sínar verðlagsforsendur og
-spár auk þess sem spár Hagstofunn-
ar og Þjóðhagsstofnunar eru athug-
aðar og ræddar. Sá síðasti þessara
funda var haldinn eftir miðjan síð-
asta mánuð eftir að byggingavísital-
an hafði verið birt. Okkur sýndist þá
að verðbólgan væri í kring um 20%
sagði Seðlabankastjóri.
- Orðrómur hefur verið á kreiki
um að bankarnir sem brátt sameinast
í íslandsbanka hafi haft samráð um
að ákveða vexti.
Tómas Árnason sagði að engar
kærur hefðu borist Seðlabanka
vegna slíks. Hann sagði að á mánað-
arlegum fundum Seðlabankans og
viðskiptabankanna væri ekki rætt
um vexti sem slíka heldur um verð-
bólguna eða verðlagsmál.
Hann sagði það ekki óeðlilegt í
sjálfu sér að vextir bankanna væru
svipaðir þar sem þeir væru ákveðnir
þrisvar í mánuði; fyrsta, ellefta og
tuttugasta hvers mánaðar.
„Þegar þeir eru birtir jafn oft og
breytingar eru jafn örar og nú er, þá
hljóta þeir að aðlaga sig hver að
öðrum án þess að um samráð sé að
ræða og ég tel ekki að þeir hafi
samráð.
Tómas Ámason seðlabankastjóri.
Þá er á það að líta að Seðlabank-
inn telur að miklar sveiflur séu
óæskilegar og þess vegna er í banka-
heiminum fylgst náið með verð-
bólguþróuninni m.a. með þeim hætti
sem ég gat um. Þá stendur það upp
úr að vextir hafa lækkað verulega frá
því í fyrra og eru nú aðeins 4,7% og
það er umtalsverð breyting sem
hlýtur að skipta verulegu máli.
-sá
Mat (verð) á íbúðarhúsnæði hækkað tvöfalt meira en á atvinnuhúsnæði 1988 og 1989:
Heldur Húsnæðisstofnun
uppi háu húsnæðisverði?
„Á líðandi ári hefur kaupmáttur
launa minnkað verulega og virðist
nærtækasta skýringin á því, að verð
íbúða miðað við verðbóígu hafi ekki
lækkað, vera sú, að nægilegt fram-
boð hafi verið á hagkvæmu lánsfé",
sagði Magnús Ólafsson forstjóri
Fasteignamatsins í umfjöllun um
hækkun fasteignaverðs á umliðnu
ári. Hann vitnaði til athugana Fast-
eignamatsins á íbúðamarkaði höfuð-
borgarsvæðisins síðustu tvo áratugi
sem bendi til þess að kaupmáttur
launa og framboð á hagkvæmu
lánsfé séu þeir tveir þættir sem hvað
þyngst vega í þróun íbúðaverðs.
Magnús benti á árið 1989 sé þriðja
árið í röð sem verð á íbúðarhúsnæði
hefur hækkað meira en verð atvinnu-
húsnæðis. Enda sé verð atvinnuhús-
næðis háð öðrum lögmálum. Segja
megi að það endurspegli að öðru
jöfnu styrk atvinnulífsins.
Fasteignamat íbúðarhúsnæðis
hefur hækkað um samtals 51% árið
1988 og 1989, en mat atvinnuhús-
næðis um 26% á sama tíma.
Hafi hið háa verð sem íbúðarhús-
næði sveif upp í á s.l. ári haldist uppi
vegna „nægilegs framboðs á hag-
kvæmu lánsfé" í ár þá verður ekki
betur séð en að það hagkvæma
lánsfé hafi fyrst og fremst komið úr
sjóðum Húsnæðisstofnunar.
Skuldir einstaklinga í bönkum og
sparisjóðum jukust t.d. sára lítið að
raungildi (um 600 m.kr.) frá áramót-
um til septemberloka á þessu ári -
eða aðeins um 2% umfram hækkun
lánskjaravísitölu, borið saman við
9% raunaukningu 1988 og 20% árið
1987 á sama tímabili.
Eftirspurn fólks eftir lánum beint
frá lífeyrissjóðum sínum hefur
sömuleiðis hrapað niður á undan-
förnum árum (úr 11.000 lánum 1984
í 3.500 á s.l. ári).
Útistandandi lán byggingarlána-
sjóða Húsnæðisstofnunar hafa á
hinn bóginn hækkað í kringum 5.000
millj.kr. umfram hækkun lánskjara-
vísitölu frá áramótum til september-
loka. Heildarlán Húsnæðisstofnunar
voru um 45,5 milljarðar um áramót
en komin í um 57,5 milljarða kr. í
lok september.
Mikil fækkun lánsumsókna til
Byggingarsjóðs ríkisins undanfama
mánuði hefur gjaman verið skýrð
með því að fólk hefði valið þann
kost að bíða frekar eftir húsbréfalán-
um. Hins vegar hefur nú komið í
ljós; að fjöldi fólks hefur ekki sótt
lánin sín þegar að þeim kom í
„biðröðinni" illræmdu og í öðm lagi
að eftirspurn eftir húsbréfalánum
hefur farið afar rólega af stað, hvað
sem síðar verður. Spurningin virðist
því sú, hvort langvarandi „söngur“
um skort á lánsfé hafi verið nokkuð
orðum auknar? -HEI
Á AÐALFUNDI Hins íslenska kennarafélags, sem haldinn var um síðustu
helgi, urðu formannaskipti í félaginu. Wincie Jóhannsdóttir, stóð upp úr
formannsstólnum og í hann settist Eggert Lárusson. Á myndinni má sjá þau
ræðast við. Eggert er f. 1948 í Reykjavík og er Iandfræðingur að mennt og
stundaði nám við H.í og í Bretlandi. Hann hefur verið formaður
landfræðingafélagsins og ritað fræðilegar greinar ■ vísindatímarit um
landafræði. Timamynd Pjctur
Heildarmat fasteigna hækkar um 16,5% en fasteignaskattur kannski meira:
Nýi skattstofninn 160% hærri á íbúðum í sveit
Fasteignamat íbúöarhúsa á jörðum er um 100 m.kr. í einum
af sveitahreppum landsins. Hinn nýi stofn fyrir álagningu
fasteignaskatts af sömu húsum er hins vegar 261 m.kr., eða
161% hærri heldur en fasteignamatið. Álagningarstofn allra
eigna í þessum sama hreppi er 92% hærri heldur en
fasteignamatið.
Ætli viðkomandi sveitarstjóm
ekki að notfæra sér þá möguleika
sem breyttur gjaldstofn gefur til
skattahækkunar verður hún að
lækka álagningarprósentuna fyrir
fasteignaskattinn úr 0,625% niður í
0,326% við álagningu nú um áramót-
in.
Þessar tölur um breytingar á
álagningarstofni sýndi forstjóri Fast-
eignamats ríkisins, Magnús Ólafs-
son, sem dæmi með erindi sínu á
ráðstefnu Sambands ísl. sveitarfé-
laga um fjármál sveitarfélaga.
Skattalækkun að
óbreyttu en...?
Þar kom fram að fasteignamat
íbúðarhúsnæðis og lóða hækkar nú
víðast hvar um 18%, en mat atvinnu-
húsnæðis og lóða hins vegar aðeins
um 5% milli ára. Mat allra fasteigna
í landinu (615.000 m.kr.) hækkar
því að meðaltali um 16,5%. Það er
minna en nemur hækkun verðbólg-
unnar milli ára, í fyrsta skipti um
langt árabil.
Af þessu leiðir að tekjur sveitar-
félaganna hefðu að öllu óbreyttu
orðið minni að raungildi 1990 heldur
en í ár, og verður það raunar í þrem
sveitarfélögum á höfuðborgarsvæð-
inu. Annars staðar á landinu verður
fasteignaskattur nú lagður á nýjan
gjaldstofn, sem gæti, að sögn Magn-
úsar, leitt til þess að mörg sveitarfé-
lög héldu óbreyttum eða jafnvel
hærri tekjum fasteignasköttum 1990,
þ.e. ef þau lækka ekki skattprósent-
una þeim mun meira frá því sem
áður var.
Um 100% hækkun
ísveitum...
Fram kom hjá Magnúsi að talsvert
mismunandi sé eftir sveitarfélögum
hve hinn nýi álagningarstofn sé mik-
ið hærri heldur en sá gamli (fast-
eignamatið). Á höfuðborgarsvæðinu
verður engin breyting. í öðrum
kaupstöðum og kauptúnum er hækk-
unin hins vegar víðast á bilinu 20-
80% og jafnvel meiri á stöku stað. í
sveitahreppum verður víða um
helmings hækkun (100%), þ.e. held-
ur meiri heldur en í dæminu sem
nefnt var hér að framan.
Vegna þess að nýr gjaldstofn nær
bara til bygginga, en ekki lands og
hlunninda hækkað heildar gjald-
stofninn hlutfallslega minna eins og
betur má sjá á tölum fyrir áðurnefnd-
an sveitahrepp:
Fasteignam.: Heildarstofn:
m.kr. m.kr. - hækk.
íb./bflsk. 2,3 4,4 90%
fb.h./jörð. 100,3 261,0 160%
Útih.jörð. 159,8 317,9 99%
Sumarbúst. 3,4 5,5 59%
Rækt.land 65,9 65,9 0%
Órækt.land 20,2 20,2 0%
Hlunnindi 0,3 0,3 0%
Samtals 352,3 675,2 92%
Gjaldstofninn hækkar hér lang-
mest á íbúðarhúsum í sveitum, sem
sjá má. í öðru dæmi Magnúsar um
blandaða byggð hækkar álagningar-
stofn á íbúðum og löndum um 50%
en á atvinnuhúsnæði um 32%. Þar
verður sveitarstjóm að lækka álagn-
ingarprósentur úr 0,5% og 1% niður
í 0,334% og 0,758% ef álagðir
fasteignaskattar eiga ekki að hækka
að raungildi milli ára. í dæmi um
kaupstað á landsbyggðinni hækkaði
heildarstofninn um 43% á íbúðum
og lóðum og um 25% á atvinnuhús-
næði.
Skattprósentur frá
0% til 1,25%
Samkvæmt nýju lögum getur
álagningarprósenta nú verið allt frá
0-0,625% í A-flokki (íbúðarhús) og
frá 0-1,25% í B-flokki, þ.e. með
heimiluðu 25% álagi. Til að njóta
óskertra framlaga úr Jöfnunarsjóði
má álagning þó ekki fara niður fyrir
ákveðið lágmark sem félagsmálaráð-
herra mun hins vegar enn ekki hafa
ákveðið. Svo gæti því farið að sveit-
arfélög verði nauðug viljug að hækka
álagða fasteignaskatta að raungildi
ætli þau ekki að missa af jöfnunar-
framlaginu.
Verkalýðsfélögin
nú skattlögð
Þá verður nú ýmsum sem til þessa
hafa sloppið við fasteignaskatta gert
að greiða þá á nýja árinu. f þessum
hópi eru: orlofsheimili launþega-
samtaka, félagsheimili, samkomu-
hús, stúdenta- og hjónagarðar.
Tekið skal fram að lagabreytingin
um nýjan álagningarstofn nær aðeins
til fasteignaskattsins sjálfs. Reglu-
gerðir um vatnsskatt og holræsagjald
eru hins vegar óbreyttar, þ.e. miðast
áfram við fasteignamatið. -HEI