Tíminn - 17.01.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Miðvikudagur 17. janúar 1990 Miðvikudagur 17. janúar 1990
Tíminn 9
Opinn fundur Jón Baldvins Hannibalssonar, utanríkisráðherra um viðræður EFTA og EB um myndun Evrópska efnahagssvæðisins:
Auðlindirnar ekki samningsatriði
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkis-
ráðherra hélt opinn fund um viðræður
. Fríverslunarsamtaka Evrópu og Evrópu-
bandalagsins, um myndun Evrópska
efnahagssvæðisins, í Glaumbergi, Kefla-
vík sl. mánudagskvöld og voru á annað
hundrað manns mættir til að hlýða á
ráðherrann. Var þetta annar fundur
Jóns Baldvins um þetta mál, en áður
hafði hann haldið samskonar upplýsinga-
fund í Vestmannaeyjum. Fyrirhugað er
að ráðherra fari víðar, en búið er að
ákveða að næsti fundur fari fram í
Ólafsvík. Jón Baldvin sagði að hann væri
kominn á fundinn til að ræða stærsta
utanríkisviðskiptamál íslendinga á lýð-
veldistímanum og sennilega eitt stærsta
viðfangsefni íslenskra stjórnmála á þess-
um áratug. Jón Baldvin sagði það alveg
ljóst að við komum ekki til með að
hleypa útlendingum í þá auðlind sem við
lifum á.
Evrópubandalagið
Ólíkt því sem er að gerast í Austur-
Evrópu, er hægfara þróun í V-Evrópu.
„Myndast hefur í V-Evrópu bandalag 12
þjóða, Evrópubandalagið. Það hefur
verið að þróast frá því Rómarsáttmálinn
var gerður 1957, úr sex ríkja bandalagi í
tólf. 1985 var tekin ákvörðun um það í
V-Evrópu að framkvæma áætlunina um
hið fjóreina frelsi, sem þýddi að þjóðrík-
in tólf opni landamæri sín og myndi eitt
bandalag, eina efnahagsheild, eina við-
skiptaheild sem síðan hefur áfram áhrif
á þróunina," sagði Jón Baldvin. í árslok
1992 verður komið á eitt efnahagssvæði
320 milljóna manna sem er stærsti mark-
aður í heimi. Þar verða engir tollmúrar
í innbyrðis viðskiptum, einn sameigin-
legur fjármagns- og þjónustumarkaður,
einn fjármagnsmarkaður og einn at-
vinnu- og búseturéttarmarkaður.
En hvaða ávinning sjá menn með
Evrópubandalaginu? Jón Baldvin svar-
aði þessu á þá leið að markmiðið væri að
búa til svo stóran markað að í kjölfarið
komi að fyrirtæki muni renna saman og
verða stærri og hafa meira vaxtarsvið,
vegna þess að þau eru ekki bundin við
þjóðríki ogtollmúra, heldur320 milljóna
manna markað. Auk þessa, þá verður
mikil samvinna um hátækni og vísindi,
betri nýting á fjármagni, bætt samkeppn-
ishæfni gagnvart öðrum svæðum, fjöldi
nýrra starfa mun skapast, hagræðing
mun aukast svo og framleiðni. Allt þetta
leiðir síðan til nýs hagvaxtarskeiðs í
Evrópu, sem byggir á því að einn
sameiginlegur markaður hefur alla burði
til að keppa við önnur svæði í heiminum.
Hvar viljum við skipa okkur sess
En hvernig snúa þessi mál að EFTA-
ríkjunum sem hafa samtals 32 milljónir
íbúa. „EFTA-ríkin sem slík eru tiltölu-
lega sterk efnahagsleg heild. Þjóðartekj-
ur á mann eru mun hærri í EFTA en EB
og jöfnun lífskjara mun meiri í EFTA en
EB,“ sagði Jón Baldvin. Til að sýna fram
á mikilvægi markaða íslendinga í Evrópu
benti Jón Baldvin á að heildarútflutning-
ur íslendinga á markaði EB, næmi um
60% af öllum okkar útflutningi og væri
um 70% ef útflutningur til EFTA væri
tekinn með. Hins vegar hafi útflutningur
til Bandaríkjanna minnkað sem hlutfall
af heildarútflutningi og sama mætti segja
um útflutning til A-Evrópu. Eini vaxtar-'
broddurinn væri útflutningur til Japans
en þangað er flogið með hágæða fisk, en
það gæti aldrei komið í stað þess sem við
flytjum til EB og EFTA. „Þetta eru
staðreyndirnar um það hversu við erum
orðin háð mörkuðum hér í Evrópu.
Þetta er veruleg breyting á fimm árum,
Oskarsson
áherslubreytingin er frá Bandaríkjunum
til Evrópubandalagsins," sagði Jón
Baldvin.
Hverra kosta eigum við völ? „Við
stöndum frammi fyrir því að verða að
gera það upp við okkur á næstu mánuð-
um hvar við viljum skipa okkur sess. Það;
er þjóðarnauðsyn að þessi mál verði
upplýst, því það mun hafa áhrif á líf og
lífskjör allra íslendinga,“ sagði Jón
Baldvin.
Samningaviðræður þær sem EFTA
ríkin og EB hafa ákveðið að hefja nú á
þessu ári, snúast um nokkur megin
verksvið. Þau eru fríverslun með vöru,
þ.e. við munum óska eftir samningi sem
felur í sér niðurfellingu á tollum í
milliríkjaviðskiptum milli EFTA-ríkj-
anna og EB. Meginmarkmið okkar ís-
lendinga er að fá niðurfellda alla tolla á
innflutning með fiskafurðir, á þessum
stærsta markaði heims. EFTA-ríkin
styðja þessa ósk íslendinga og hafa gert
það að sameiginlegu samningsmáli sínu
að óska eftir fríverslun með fiskafurðir.
Jón Baldvin sagði að til hliðar við þetta
hefðum við staðið í tvíhliða viðræðum
við forystumenn; forsætisráðherra, utan-
ríkisráðherra og sjávarútvegsráðherra
ríkja EB, í að kynna sérstöðu íslands og
rökin fyrir því hvers vegna það er svo
mikilvægt að fríverslun nái til fiskafurða.
Samningarnir milli EFTA og EB
munu einnig snúast um að koma á fót
einum fjármagns- og þjónustumarkaði.
Það er frjálst flæði fjármagns, að það
verði frjáls atvinnurekstrarréttur að því
er varðar fjármagnsstofnanir, banka,
tryggingafélög, verðbréfastofnanir
o.s.frv. Einstaklingar hafi rétt ti! að
ávaxta fé á öllu svæðinu og fyrirtæki hafi
beinan aðgang bönkum og fjármála-
stofnunum á öllu svæðinu, hvort sem
það er til lántöku eða til að laða að
áhættufjármagn til reksturs fyrirtækja.
Einnig verða gerðir samningar er
varða fólkið sjálft, þ.e.a.s. svæðið verður
sameiginlegur vinnumarkaður og réttur
fólks til búsetu og atvinnu er viðurkennd-
ur á öllu svæðinu, þessara átján ríkja
þ.e. innan EFTA og EB.
Fyrirvarar okkar
í þeim undirbúningsviðræðum sem
farið hafa fram milli EFTA og EB hefur
verið farið yfir allt sviðið. Bornar hafa
verið saman löggjafir EFTA- ogEB-ríkj-
anna. Ávinningar og gallar hafa verið
skilgreindir og þau vandamál sem leysa
þarf. Sameiginleg niðurstaða úr þeim
undirbúningsviðræðum er sú að engin
óyfirstíganleg vandamál eru fyrir hendi,
þegar sjálfir samningarnir fara í hönd.
„Við höfum mótað stefnu þar sem
segir, við getum samþykkt þessar grund-
vallarreglur, en við verðum vegna sér-
stöðu íslands að setja nokkra en vel
skilgreinda fyrirvara á nokkrum
sviðum," sagði Jón Baldvin.
Fyrirvararnir eru þessir: Ef við eigum
að hafa eitthvert hagræði eða gagn af
þessum samningum, þá verði það að
byggjast á því að við fáum viðurkenningu
á reglunni um fríverslun með fiskafurðir,
sem er milljarðamál fyrir íslenskan sjáv-
arútveg. í öðru lagi getum við fallist á
sameiginlegan fjármagnsmarkað, með
þeim fyrirvara að við getum ekki sam-
þykkt eignarrétt erlendra fyrirtækja að
því er varðar þær auðlindir sem við
byggjum tilveru þjóðar okkar á, þ.e.
sjávarútvegurinn og orkuiðnaðurinn.
Við vinnumarkaðssamninginn er settur
sá fyrirvari vegna fámennis þjóðarinnar,
að íslensk stjórnvöld áskilji sér rétt til
íhlutunar, ef á það reyndi að hingað yrði
mikill straumur fólks til atvinnu eða
búsetu sem leiða mundi til röskunar í
atvinnugreinum. Samningur sem þessi
hefur verið í gildi milli Norðurlandanna,
án þess að hingað streymi fjöldi fólks í
atvinnuleit.
Jón Baldvin taldi að ekki yrði erfitt að
semja um tvö seinni atriðin, þ.e. um
vinnumarkaðinn og að ekki verði sam-
þykktur eignarréttur útlendinga á auð-
lindum okkar, þ.e. fiskinum. Hann sagði
að það sem helst yrði erfitt, væru samn-
ingar um fríverslun með fisk. En hin
opinbera stefna EB er að ekki verði
samið um niðurfellingu á tollum varð-
andi sjávarafurðir án þess að fá veiði-
heimildir í staðinn. Framkvæmdastjórn
EB hefur ekki heimild til að segja neitt
annað. Jón sagði að fram hjá þessu yrði
farið á þann hátt að EFTA ríkin í heild
semji við EB um fríverslun með fiskaf-
urðir. Ef það tækist ekki þá gæti verið að
þegar ráðherraráðið, hin pólitíska yfir-
stjórn EB, sem kynnt hefur verið sér-
staða íslands sl. tvö ár, kemur saman við
lok samningagerðarinnar, að ná megi
fram viðurkenningu á sérstöðu okkar,
kannski í formlegum tvíhliða samning-
um. Jón benti á að yfirlýst stefna EB væri
að semja við EFTA í heild, en ekki í
tvíhliða samningum. Jón Baldvin sagði
að það væri spurning um tíma hvenær
rétt væri að láta reyna á tvíhliða samn-
inga.
Um samningsstöðu smáþjóðar sem
íslands sagði Jón: „Ég met það svo að
vanmetakennd okkar íslendinga um
okkar hlut sé óþörf.
Hættan er sú ef við einöngrum okkur,
ef við ætlum að falla í þá gryfju að fara
ástunda hér og upplifa hér nýja Sturl-
ungaöld, deílna um það að við getum
spjarað okkur hér einir og látum sem
vind um eyru þjóta að allar þjóðir í
nútíma hagkerfi séu hver annarri háðar.
Gleyma því að við erum meira háð
utanríkisviðskiptum en nokkur önnur
þjóð af öllum þessum þjóðum, þáværum
við að gefa okkur á vald óraunsæi og
draumórapólitík, sem væri okkur ekki
samboðin og mjög hættuleg," sagði Jón
Baldvin. Hann sagði að það sem hann
óttaðist mest væri einhver heimatilbúin
Sturlungaöld, deilur sprottnar af mis-
skilningi, vanþekkingu, ýkjukenndum
þjóðrembingi, sem gæti aÉ'egaleitt stór-
an hluta þjóðarinnar og spillt málinu. Ég
segi um leið: Fjarri sé mér að boða þetta
sem eitthvert fagnaðarerindi. Fjarri sé
mér að halda því fram að þessir samning-
ar muni leysa öll okkar vandamál og
fjarri sé mér að gera lítið úr því að við
höfum ýmislegt að varast," sagði Jón
Baldvin.
Á þessu ári fara fram samningaviðræð-
ur milli EFTA og EB, sem taka eiga eitt
ár. Þeir samningar verða síðan lagðir
fyrir þjóðþingin og nefndir þinga sem
taka munu langan tíma í umfjöllun.
Kynning og úrvinnsla á öllum þeim
lagafrumvörpum sem taka þurfa gildi
mun standa til ársloka 1992. „Með
öðrum orðum, markmiðið Evrópskt
efnahagssvæði verður ekki komið til
framkvæmda fyrr en í árslok 1992, þ.e.
sameiginlegt evrópskt efnahagssvæði 18
ríkja. Við erum ekki að ganga í EB, við
erum að semja við það. Er það framsal
EBOGEFTA
Frá fundinum í Glaumbergi í Keflavík í fyrrakvöld.
Timamynd ABÓ
á valdi. Við gerum milliríkjasamning og
gerum hann eftir okkar bestu getu um
okkar hagsmuni. Þeir eru lagðir fyrir
þjóðþingin og verða partur af okkar
lögum. Það er ekki verið að sniðganga
Alþingi og Alþingi er ekki að framselja
neitt vald,“ sagði Jón Baldvin. Til að
tryggja það að milliríkjasamningarnir
verði haldnir, verður stofnaður sérstakur
dómstóll er aðsetur hefur í Luxemborg.
Spurningar og svör
Fjölmargar fyrirspurnir bárust Jóni að
lokinni framsögu og skulu hér nokkrar
taldar.
Hvaða þýðingu hefur afnám tollavið-
skipta fyrir hinn almenna íslenska neyt-
anda? „Fríverslun með vöru á þessu
svæði hefur verulegar breytingar í för
með sér. Hærri þjóðartekjur á mann,
aukinn hagvöxt á hverju ári, betri
lífskjör, hærri laun og meiri tekjur. Hinn
efnahagslegi ávinningur fyrir hinn venju-
lega íslenska mann er einnig af útflutn-
ings- og innflutningshagræðinu og heild-
ar vextinum sem þetta svæði skapar.
Þetta verður að meta í samræmi við það
að missa af því öllu saman,“ sagði Jón
Baldvin.
Munu tollar lækka á vörum sem unnar
eru í löndum EB, ef til samninga milli
íslands og EB kemur?
„Já, ef um er að ræða samninga okkar
við EB þá er um gagnkvæmni að ræða.
Við opnum okkar markað, leggjum ekki
tolla á iðnaðarvörur frá þeim og þeir
leggja ekki tolla á útflutning okkar ef við
náum okkar markmiðum,“ sagði Jón
Baldvin m.a. og benti á að lækkunin yrði
ekki mikil þar sem við værum með
verulega lága ytri tolla og höfum þegar
afnumið alla tolla af iðnaðarvörum frá
EFTA-ríkjum.
Verður auðveldara að flytja inn vörur
frá þessum löndum t.d. landbúnaðarvör-
ur? „Einn vöruflokkur er undantekinn í
málaflokknum fríverslun með vörur, í
stórum dráttum landbúnaðarvörur. Það
er ekki vegna þess að við óskum eftir
því, heldur vegna þess að EB rekur
sameiginlega landbúnaðarpólitík. EB
hefur hlaðið upp múrum og verndar-
stefnu um sinn landbúnað. 2/3 hlutar af
öllum fjárlögum EB sameiginlega fara í
að greiða niður og styrkja landbúnað á
þessu svæði,“ sagði Jón m.a. í svari sínu.
Auk styrkjanna sagði hann að EB hefði
viðskiptahindranir, tolla og kvóta á inn-
flutning landbúnaðarafurða. „Við viljum
ekki eiga neina aðild að svona landbún-
aðarpólitík, við höfum nóg með okkar,“
sagði Jón Baldvin. Ef við viljum lægra
matvælaverð með innflutningi á matvæl-
um, þá erum við ekki að ná því með
þessum samningum, að sögn Jóns og
verður að ná því með öðrum leiðum.
Falla tollar á ferskum, unnum fiski
niður? „Já þeir munu gera það, ef við
náum fram okkar samningum."
Verður hægt að flytjast til allra landa
EB án vandkvæða? „Svarið er já, með
fullum réttindum, til atvinnu, búsetu og
nams.
Verður samkeppni óheft í flugmálum?
„Flugmál eru partur af þessum samning-
um sem á eftir að gera samkomulag um,“
þetta kom m.a. fram í svari Jóns
Baldvins.
Hvað kosta þessar samningaviðræður
mig sem skattborgara á sl. ári? „Sjö
milljónir króna.“
Þurfum við ekki að samræma skatta?
„I þessum viðræðum sem við eigum í
núna erum við ekki að semja um sam-
ræmingu á sköttum. í samningum EFTA
við EB er samræming skatta utan við
okkar samningssvið. Hitt er rétt að í EB
er stefnan að samræmingu óbeinna
skatta verði lokið fyrir árslok 1992.“
: