Tíminn - 10.02.1990, Síða 1
Fyrir um 140 árum gerðistsá merkisatburöur í sögu
þjóöarinnar og Alþingis aö danska stjórnin gekk fram
hjá Trampe greifa viö val á fulltrúa konungsins, en
Páll Melsted var skipaöur í hans staö. Þetta varö ekki
skiliö ööru vísi en sem vantraustsyfirlýsing á greifann
af hálfu stjórnarinnar í Höfn. Og menn voru ekki í
vafa um aö ástœöan til þessa var frumhlaup hans á
þjóöfundinum 1851, þar sem hann haföi veriö kon-
ungsfulltrúi. Trampe haföi þá œtlaö aö kúga íslend-
inga meö hervaldi og haföi fengiö sendan hingaö
flokk hermanna frá Danmörku. En er hann sá aö
þjóöfundarmenn óttuöust ekki hermennina greip
hann til þess ráös aö slíta fundinum, þegar áöur en
hann tœki til starfa. Þá var þaö aö Jón Sigurösson
mœlti hin alkunnu orö: „Ég mótmœli í nafni konungs
og þjóöarinnar þessari aöferö og áskil þinginu rétt til
aö klaga til konungs vors yfir lögleysu þeirri, sem hér
er höfö í frammi." Og þingmenn hrópuöu í einu hljóöi.
„Vér mótmœlum allir.“
Ekki er nú meö öllu víst aö mót-
mœli þessi hafi oröiö þess valdandi
aö danska stjómin sýndi Trampe þaö
vantraust aö svipta hann því trúnaö-
arstarfi aö vera fiilltrúi konungs á Al-
þingi. Hitt getur veriö aö þar hafi ráö-
iö meiru um sú óánœgja sem upp
kom ( danska rflcisþinginu út af
kostnaöinum viö herflokkinn. Hann
haföi kostaö rfldssjóöinn 18 þúsund
krónur og fékk stjórnin miklar ákúrur
fyrir þá ráösmennsku, en þar haföi
hún fariö aö ráöum Trampe. VirÖist
svo sem hann hafi verið í minni met-
um hjá stjóminni upp frá því og á ís-
landi haföi hann bakaö sér óvild
allra. Hann gegndi þó stiftamtmanns-
embœttinu fram til ársins 1861, var
óánœgöur meö þaö og vildi komast
burtu. Fékk hann aö lokum eitt léleg-
asta amtmannsembœtti í Danmörku
og fluttist þangaö. ÞaÖ var því ekki
aðeins aö tilraun hans til þess aö und-
iroka landann misheppnaöist, heldur
saup hann seyöið af henni sjálfur.
Þegar Trampe fór héöan var Þórö-
ur Jónsson settur stiftamtmaöur.
Bjuggust menn viö nýjum stiftamt-
manni þá og þegar, en þaö fór á aöra
leið/ Þóröur gegndi embœttinu um
sex ára skeiö sem „settur". Hik
dönsku stjómarinnar viö aö skipa
mann í þetta starf, stafaði af því aö í
báöum löndunum var óánœgja meö
stjómarfar fslands. íslendingar
heimtuöu þá stjómarbót, sem þeim
haföi verið heitiö og kröfumar um
eigin fjárfwroeði uröu sífellt hávœr-
ari. En á hinn bógiim var ríkisþing
Dana óánœgt meö þaö aö útgjöld til
íslenskra málefna fóru stöðugt vax-
andi, enda þótt stjómin héldi í pen-
ingana eins og hún framast gat. Ut úr
þessum vandrœöum var þaö svo að
konungur skipaöi sérstaka nefrid áriö
1861 til þcss aö athuga fjármálin og
koma meö tillögur. Hún skilaöi áliti
um hvemig máliö skyldi leyst. Leiö
svo og beiö fram til 1864, en þá
samdi stjómin frumvarp að stjóm-
skipunarlögum fyrir ísland og átti aö
leggja þaö fyrir Alþingi áriöeftir.
Um þessar mundir var Helzer orö-
inn dómsmálaráöherra og fór meö ís-
landsmál. Hann mun hafa langaö til
aö binda enda á óánœgju beggja
þjóða og því var þaö aö hann bauð
Hilmari Finsen stiftamtmannsemb-
œttiö á íslandi. Hefur hann taliö aö
þaö mundi mœlast vel fyrir á íslandi
aö í þetta œösta embœtti vœri skipaö-
ur maöur af (slenskum œttum, og
hann þekkti Hilmar Finsen svo vel aö
hann vissi aö hann mundi ekki rasa
um ráö fram.
Góður höfóingi og
sannur íslendingur
Hilmar Finsen var fœddur í Kold-
ing á Jótlandi 28. janúar 1824. FaÖir
hans var Jón Finsen, sonur Hannesar
biskups í Skálholti, en móöir hans
var dönsk. Harm haföi numiö lög-
ffœöi viö háskólann ( Kaupmanna-
höfii. Áriö 1850 varð hann bœjarfóg-
eti í Sönderborg á eyjunni Als og
gegndi því embœtti 1 14 ár. Hann
missti þaö í Slésvíkurófriönum 1864,
þegar Þjóöveijar tóku Als og ráku
þaöan alla danska embœttismenn.
Komst hann þá á biölaun og má vera
aö þaö hafi veriö meöfram til þess aö
spara þau aö honum var boðiö aö ger-
ast stifiamtmaöur á íslandi.
Hilmar kunni ekki íslensku, þar
HILMAR
FINSEN.
Skólapiltar og ýmsir fleiri œti-
u&u honum allar vammir og
skammir.
Jón
Ólafsson
— hraktist úr lartcí.
sem það mál haföi ekki veriö talaö á
hans heimili. Varö hann nú aö íá sér
tilsögn í henni og varö Steingrímur
Thorsteinsson, skáld, kennari hans.
Gekk haim svo undir próf í (slensku
voriö 1865, eins og fyrirskipaö var
meö konungsúrskuröinum um emb-
œttismenn á íslandi. Aö því loknu fór
hann til íslands og kom hingaö hinn
3. ágúst. Þá sat Alþingi aö störfum og
haföi honum veriö faliö aö veröa
konungsfulltrúi þar. íslendingar
hugöu mjög gott til þess aö fá ís-
lenskan mann (œösta embœtti lands-
ins, því þeir töldu hann (slenskan og
vonuöu aö haim Kktist feörum slnum.
Fáum dögum eftir aö hann kom
gengu allir þingmennimir fyrir hann
meö Jón Sigurösson, forseta, í brjósti
fylkingar, til þess aö bjóöa hann vel-
kominn og láta (ljós þá von sfna aö
hann reyndist góöur höföingi og
sannur íslendingur. Sama dag gengu
m
> ~j V •