Tíminn - 24.03.1990, Blaðsíða 4

12
HELGIN
Laugardagur 24. mars 1990
Málaði Cranach
konu Lúthers
á Evuklæðum?
Sænski rithöfundurinn Mari-
anna Fredriksson hefur uppi
ýmsar forvitnileaar tilaátur um
listaverk Cranachs. sem eftir
30 ára striðið hafnaði í Svíbióó
Einn þessara löngu og gráu febrú-
ardaga lít ég enn með furðu á hana
Evu með stóru tána. Eg hef iðulega
mænt á hana og alltaf hefur hún glatt
mig og gert mig undrandi. Því veldur
bros hennar og kankvísi, augnaráðið,
sem beinist móti framtíð sem býr yfir
fyrirheiti um að það vald sem henni er
gefið í krafti ástar hennar er tryggt.
Og svo er það þessi makalausa stóra-
tá.
En hér verður þó fyrst og firemst
rætt um hana sjálfa.
Mér finnst það nærri of ótrúlcgt
til þess að geta verið satt að þessa
mynd sé að finna í þessu útkjálka-
Iandi, Svíþjóð, í sveitaborginni Lin-
köbing. Það tekur mig góða stund að
átta mig á að það er hún og engin önn-
ur sem stendur þama undir hinu
gróskumikla eplatré.
Fyrsta hugsunin sem grípur mig
er dæmigerð fyrir okkar tíma og ég
fyrirverð mig fyrir það: Hún hlýtur að
vera margra milljóna virði. Og því
næst — hvemig gat hún hafhað hér,
þessi eggjandi Eva ffá sextándu öld-
inni?
Nú hittist svo á að það er einmitt
þessa dagana að hinn nýkjömi forseti
Tékka, leikskáldið Havel, hefur
óskað eftir að endurheimta ýmsa dýr-
gripi þjóðar sinnar, sem sænskir herir
rændu og höfðu á burt með sér í 30
ára striðinu. Líklega er myndin hluti
af þessu herfangi, hugsa ég.
En hver rændi henni? Og hvar
var henni komið fyrir allan þennan
tíma í okkar skógi vaxna landi, þar
sem frelsi kvenna var aldrei litið mjög
hýru auga? Svarið sem ég fæ hjá safh-
verðinum við þessari síðustu spum-
ingu er ákveðið: Á náðhúsi!
Já, það er rétt. Hún var geymd á
útináðhús
Uppboð í Sjögestads
— sókn
Og nú fæmm við okkur um set:
Það er uppboð í Sjögestads — sókn
einhvem tíma um 1880. Þama er
fjöldi manns kominn, fólk sem komið
hefur um langa vegu sér til skemmt-
unar, aðeins til að fylgjast með. Sum-
ir eiga þó nokkuð í handraðanum og
ætla að bjóða í. Hér kunna góðir mun-
ir að fást, þar sem það er heldra herra-
setur sem cr að fara undir hamarinn.
Fólk dreymir um skrautlegar súpu-
skálar, damaskdúka og þess háttar.
En fleiri em snauðir og ætla sér
aðeins að fygjast með og hitta kunn-
ingja í leiðinni. Það er lénsmaður
krúnunnar, Per Johan Johannsson,
sem stjómar uppboðinu og hann kann
sitt fag. Skyldi hann vera ungur og
röskur eða gamall og slóttugur? Eg
veit það ekki og raunar skiptir það
litlu máli. En þó vildi ég vita hve
glöggskyggn hann hefur verið.
Uppboð geta verið langdregin og
einhverjir kunna að þurfa á náðhúsið.
Það reyndist vera kona ein sem fyrst
leitaði þangað og þar kom hún auga á
Evu, kviknakta, granna og eggjandi.
Aldrei um sína daga hafði konan
séð annað eins, svo fagurt og skelfi-
legt um leið. ekki er gott að segja
hvað henni hefur búið í bijósti þegar
hún þaut til baka og sagði fréttimar—
að það væri eitt málverk enn á býlinu,
á náðhúsinu. Eigendur býlisins
reyndu að þagga niður í henni, því
þeir vildu bjarga gripnum. En konan
lét sér ekki segjast og senn hafði
myndin verið dregin fram og látin
meðal annarra uppboðsmuna. Það fór
kliður um hópinn og kvenfólkið lést
taka fyrir augun. Karlamir hlógu,
uppveðraðir eða feimnir eftir atvik-
um.
Uppboðshaldarinn hastaði á við-
stadda og hér vaknar sú spuming
hvort hann hafi áttað sig á hvað á
ferðum var. En víst er að hann bauð
sjálfúr í málverkið og hreppti það fyr-
ir fáeina ríkisdali.
Ef til vill áttaði hann sig á merki
Cranachs, vængjaða drekanum, sem
ristur var á sjálft skilningstré góð og
ills á myndinni. Því einn daginn færði
hann safninu í Linköbing myndina og
safnvörðurinn vissi ekki hvaðan á sig
stóð veðrið. Hann ritaði bréf til sér-
Katharina von Bora, sem var
kona Lúthers 1525. Myndin er á
Uffizi safninu í Florens.