Tíminn - 29.03.1990, Blaðsíða 2

2 Tíminri!
Fimmtudagur 29. mars 1990
Vatnajökull mun stærri en talið var:
Samsvarar um 40 metra
þykku íslagi á landinu
Við rannsóknir á Vatnajökli hefur komið í Ijós að jökullinn er
mun stærrí að rúmmáli, en talið var. Þær niðurstöður sem nú
liggja fýrír benda til þess að heildarrúmmál Vatnajökuls er nærrí
því að vera 4000 rúmkílómetrar, í stað um 3000 rúmkílómetrar
sem áður var talið. Ef jökulbreiðunni værí jafnað út yfir allt land-
ið samsvarar það að 40 metra þykkt íslag værí yfir öllu landinu
eða 10 metrum meira en menn töldu.
Dr. Helgi Bjömsson jarðeðlisfræð-
ingur sagði í samtali við Tímann að
við Raunvisindastofnun háskólans
væri unnið að jökiarannsóknum og
væri eitt meginverkefnið könnun á
landi undir Vatnajökli og yfirborði
hans. Rannsókn þessi heíur staðið frá
1979 og er hún gerð í samvinnu við
Landsvirkjun og Jöklarannsóknarfé-
lagið.
Tilgangurinn hefur verið tvíþætt-
ur, annars vegar að finna hvemig
jöklamir skiptast á einstakar ár. „Það
má segja að ámar séu leiðslur inn í
geysilega stóran geymi. Menn vissu
ekki hvemig þessi stóri geymir skipt-
ist í mismunandi ár sem út úr honum
fóm. Það er því verið að athuga hvað
hinar einstöku ár fái mikið af vatni
frá ákveðnu svæði,“ sagði dr. Helgi.
Þessar rannsóknir gefa góða yfirsýn
yfir aðrennsli i ár sem hafa verið
virkjaðar eða stendur til að virkja og
þá er hægt að sjá hve mikill ísforðinn
er sem leysingarvatn fellur af í vatns-
mestu ár landsins.
I annan stað er tilgangurinn að
kanna eldstöðvamar undir jöklinum
til að vita hvar þær em og hvert þær
liggja. Þetta er gert til að átta sig á
rennslisleiðum jökulhlaupa ef gos
hefst undir jökli. Ef jarðskjálftar
benda til þess að gos er að hefjast á
ákveðnu svæði, þá koma kortin sem
dregin hafa verið upp að góðum not-
um við að sjá líklegar rennslisleiðir
frá eldstöðvunum. Þessi þáttur er
mjög mikilvægur út frá sjónarmiði
almannavama.
Dr. Helgi sagði að það sem vakið
hafi sérstaka athygli við þessar rann-
sóknir væri að undir vestanverðum
jöklinum væm fjallshryggir og næði
vatn á botninum ekki vestur fyrir þá.
Þetta leiðir til þess að hlaup úr miðj-
um jökli falla í Skaftá, en ekki í
Tungná og Köldukvísl. „Það má
segja að þessir hryggir verji þá ámar
sem falla vestur úr og geri þannig
gagn,“ sagði dr. Helgi. Sú úrkoma
Sjálfstæðismenn í Kópavogi vilja ekki fá íþróttahöll í bæinn:
Agreiningur í bæjar-
stjórn um íþróttahöll
Minnihluti sjálfstæðismanna í
Kópavogi hefiir heitið því, nái þeir
meirihluta í kosningunum í vor, að
rifta samkomulagi sem fyrirhugað er
að gera milli Kópavogsbæjar og
stjómvalda um byggingu Qölnota
íþróttahúss í Kópavogi. Guðmundur
Oddsson, forseti bæjarstjómar, segir
þetta mikla skammsýni og segist
fagna því ef sjálfstæðismenn ætla að
gera þetta mál að kosningamáli.
Guðni Stefánsson, bæjarfulltrúi
Sjálfstæðismanna, sagði sjálfstæðis-
menn gjaman vilja byggja íþrótta-
húsið í Kópavogi, en samningurinn
við ríkið sem nú liggur fyrir væri
óaðgengilegur fyrir Kópavog. „Ríkið
lofaði að byggja þetta hús og því er
eðlilegt að það borgi húsið. Kópa-
vogsbær getur ekki bætt 650 milljón-
um við þá 1.400 milljón króna skuld
sem bæjarsjóður skuldar í dag. Það er
of stór biti, því miður,“ sagði Guðni.
Guðmundur Oddsson sagði
minnihluta sjálfstæðismanna vera
búinn að syngja þann söng undanfar-
in ár að bærinn sé á hausnum. Hann
sagði þetta fjarri öllum sannleika.
„Kópavogur er stærsta sveitarfélag
landsins utan Reykjavíkur. Þessar
skuldir sem sjálfstæðismenn hamra á
að séu að sliga bæinn eru ekki meiri
en svo að ef stöðvaðar væru allar
framkvæmdir í eitt ár væri hægt að
greiða þær upp. Sjálfstæðismenn em
að reyna að koma því inn hjá fólki að
hér sé allt að fara til andskotans, en
það er einfaldlega ekki rétt.“
Getur Kópavogsbær fjármagnað
þessa byggingu?
„Hann kemur alls ekki til með að
fjármagna hana nema að mjög litlu
leyti. Við em að fá inn í bæinn 300
milljónir í óafturkræfan styrk. Við fá-
um vilyrði fyrir láni á bestu fáanleg-
um kjömm til 12 ára. Fjármögnun
alls þessa mannvirkis er í höndum
ríkisins. Bærinn borgar hins vegar
byggingu grunnskólans, en bærinn
hefði orðið að byggja hann þó að
þetta íþróttahús hefði ekki komið til.
Álitið er að fullbúinn gmnnskóli
kosti um 300 milljónir. Samninginn
sem bærinn gerði við íþróttafélögin
þarf síðan að endurskoða.
Meginatriðið er að á næstu fjómm
ámm fáum við fullbúinn gmnnskóla
og fullbúið stórt og glæsilegt íþrótta-
hús sem skortir sárlega í bænum.“
Verður kosið um þetta mál í vor?
„Við ætlum aldrei að gera þetta að
flokkspólitisku máli, en ef sjálfstæð-
ismenn vilja gera þetta að kosninga-
máli segi ég bara, verði þeim að
góðu. Olund sjálfstæðismanna byij-
aði þegar meirihlutinn ákvað að
bjóða Framsóknarflokknum aðild að
nefndinni sem átti að undirbúa þetta
mál. Við vildum að í nefndinni ætti
sæti einn maður frá hverjum flokki
þannig að nefndin yrði fjögurra
manna. Sjálfstæðismenn vildu hins
vegar hafa nefhdina fimm manna og
útiloka Framsóknarflokkinn svo að
þeir gætu fengið tvo menn í nefhdina,
en þeir gátu ekki komið sér saman
um hver skyldi vera fulltrúi þeirra í
nefhdinni. Sjálfstæðismenn höfnuðu
því að koma nálægt samningsgerð-
inni við rikið. Síðan koma þeir allt í
einu núna og gagnrýna samnings-
gerðina. Öll vinnubrögð þeirra við
málið er með eindæmum.“
Er ekki hætta á að þessi afstaða
þeirra spilli málinu?
„Maður er náttúrulega hræddur
um það. Eg vona bara að kjósendur
sjái til þess að Kópavogur missi ekki
þetta hús út úr bænum. Það er vilji
fyrir því að ganga frá þessu máli á
næstu dögum,“ sagði Guðmundur að
lokum. -EÓ
Málarekstur Þorgeirs Þorgeirssonar hjá Mannréttindadómstólnum:
Líkur á að málið
fari fyrir dóminn
Mannréttindanefnd Evrópu í
Strassborg féllst á, fyrr í þessum
mánuði, að íjalla nánar um tvö at-
riði af þeim tíu sem Þorgeir Þor-
geirsson rithöfundur vill að fari fyr-
ir Mannréttindadómstól Evrópu.
Annað þeirra varðar tjáningarffelsi í
samræmi við tíundu grein Mann-
réttindasáttmála Evrópu, en hitt
snýst um fjarveru saksóknara við
sum réttarhöld í opinberum málum
eða sakamálum.
Mannréttindanefndinni berst
fjöldi mála á hveiju ári. Nefndin
Ijallar um málin og tekur til nánari
athugunar þau mál sem hún telur
hugsanlegt að varði við lög. Mann-
réttindanefhdin mun á næstu vikum
semja skýrslu um mál Þorgeirs.
Mannréttindanefhdin eða íslenska
ríkisstjómin getur innan tiltekinna
tímatakmarkanna ákveðið að vísa
málinu til Mannréttindadómstóls-
ins. Gerist það ekki fer málið fyrir
ráðherranefhd Evrópuráðsins sem
mun ákveða hvað um það verður. Sá
möguleiki er síðan fyrir hendi að
málið verði sætt eins og gerðist í
máli Jóns Kristjánssonar.
Á síðasta ári fékk Mannréttinda-
dómstóllinn um 25 mál til umfjöll-
unar. Allnokkur mál fóm fyrir ráð-
herranefndina, en í mjög mörgum
málum var gerð sátt áður en Mann-
réttindadómstóllinn fékk þau til
meðferðar. -EÓ
sem fellur á miðjum Vatnajökli
streymir sem ís yfir íjallshryggina
niður á leysingasvæði á vesturhluta
jökulsins, þar bráðnar ísinn og leys-
ingarvatnið fellur í ámar. „Það má
eiginlega segja að allt hafi komið
manni á óvart. Jökullinn var eins og
lokuð bók áður en búið var að fletta
honum ofan af og sjá landslagið í
réttu ljósi,“ sagði dr. Helgi.
Svokölluð íssjá er notuð til að
mæla jökulinn. Rafsegulbylgjur em
sendar niður í gegn um ísbreiðuna
sem síðan endurkastast frá botninum.
Hraði bylgjunnar er þekktur og tím-
inn er mældur sem það tekur bylgj-
una að fara leiðina. Þetta er síðan
skráð samfellt á ljósmyndafilmu. ís-
sjáin er dregin eftir línum á jöklinum
og þá fæst mynd af landslaginu vmdir
ísbreiðunni.
Árið 1950 vom gerðar ijiælingar
á jöklinum. Farið var með hljóð-
bylgjutæki og dínamít sprengt á 30
stöðum á jöklinum. Með hljóðbylgj-
unum var hægt að mæla dýptina á
þessum stöðum og síðan var teiknuð
gróf mynd af botninum. Að þessu
loknu var heildarrúmmál jökulsins
metið og taldist þeim til að heildar-
rúmmál hans væri 3000 rúmkíló-
metrar. Nú er búið að gera mælingar
á 60% af jöklinum og heildarrúm-
málið þegar komið nálægt 3000 rúm-
kilómetrum. „Það er þvi ljóst að
heildarrúmmál jökulsins er nær 4000
rúmkílómetrum," sagði dr. Helgi.
Nú á eftir að rannsaka um 40% af
Vatnajökli, þ.e. suðvestursvæði jök-
ulsins. „Ég er mjög bjartsýnn á að
hægt verði að ljúka þessum rann-
sóknum. Ef það verður gert með
sama krafti og áður, þá tekur það um
4 til 5 ár að mæla þá þrjá jökla sem
eftir eru. Ég á von á því að virkjunar-
aðilar hafi áhuga á því kanna betur
aðrennslisflæði Skaftár. Það sem eft-
ir er að mæla á Vatnajökli verður
sjálfsagt hægt að vinna í vorleiðangri
Jöklarannsóknarfélagsins," sagði
Helgi.
Mælingar hafa einnig verið gerð-
ar á Hofsjökli og kostaði Landsvirkj-
un þær rannsóknir. Helgi sagðist telja
að virkjunaraðilar hefðu einnig
áhuga á að Langjökull verði rannsak-
aður á sama hátt. Vatn þaðan fellur í
Þingvallavatn og síðan í Sogsvirkjan-
imar. Þá á aðeins eftir að mæla Mýr-
dalsjökul. „Ég teysti því að menn
hafi áhuga á að hann verði skoðaður,
a.m.k. út frá almannavamasjónar-
miði,“ sagði dr Helgi.
—ABÓ
Sérkennilegt símahlerunarmál kom upp á skrifstofum ísfllm þegar Magnús
Guðmundsson var að fullvinna mynd sína Lífsbjörg í Norðurhöfum, en þá
hafði hann tengt sérstakt tæki við símann sem nema átti hleranir. Þrátt fyr-
ir rannsókn reyndist ekki unnt að sanna að um hlerun hafi verið að ræða.
Njósnað um höfund
Lífsbjargarinnar
Fyrir um það bil tveim mánuðum
fannst hlerunar- og sendibúnaður í
íbúðarhúsi Magnúsar Guðmundsson-
ar blaðamanns og höfundar myndar-
innar Lífsbjörg i Norðurhöfum.
Stöð 2 greindi frá þessu í frétt í
gærkvöldi og þar kom fram að ná-
granni Magnúsar hafi uppgötvað
búnaðinn á þann hátt að hann hafi
verið að ieita að hljómlist á útvarps-
tæki sínu og heyrði þá samtal og
þekkti þar rödd Magnúsar og heimil-
isfólks hans.
Rannsóknarlögreglan hefur haft
mál þetta til rannsóknar en eftir því
sem næst verður komist er ekki vitað
hver eða hveijir hafa komið búnaðin-
um, tveim hljóðnemum og sendi, fyr-
ir í húsi Magnúsar.
—sá