Tíminn - 29.03.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn:
Fimmtudagur 29. mars 1990
Titninn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNPIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Otgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin i Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur. Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttstjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning
ogumbrot:Tæknideild Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Mánaðaráskrift i kr. 1000,-, verö i lausasölu ( 90,- kr og 110,- kr. um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Bættur þjóðarhagur
Þjóðhagsstofnun sýnir fram á í nýrri skýrslu um
ástand efnahags- og atvinnumála að horfur í
þjóðarbúskapnum eru batnandi.
Athygli vekur að þjóðartekjur muni aukast um
1% á árinu 1990, en áður höfðu líkur bent til að
yfirstandandi ár lenti að þessu leyti í flokki
samdráttarára. Hins vegar mun landsframleiðslan
standa í stað að mati Þjóðhagsstofnunar, hvorki
aukast né minnka. Þar kemur vafalaust fram að
aflatakmarkanir eru meiri á þessu ári en var í fyrra
og betri aflanýting vegar það ekki upp.
Athyglisverðast mun þykja að verðbólgan snar-
lækkar í kjölfar nýrra kjarasamninga og þeirrar
heildstæðu verðlagsstefnu sem aðilar vinnumark-
aðarins og ríkisvaldið höfðu sameiginlega forgöngu
um að tekin var upp. Þjóðhagsstofnun spáir því að
verðbólga frá upphafi til loka þessa árs geti orðið
um sjö af hundraði, sem teljast verður viðunandi
árangur í þessari lotu baráttunnar við allt of miklar
verðlagsbreytingar hér á landi. Hins vegar dugir
þessi verðbólguhjöðnun ekki til að jafna verð-
bólgumuninn við viðskipalönd okkar að fullu. Þar
hefur verðbólgustigið verið 3-4% undanfarin ár,
þannig að íslendingar eru enn mörgum skrefum á
eftir í þessu efni, þótt óðaverðbólgu hafi verið bægt
frá með sameiginlegu átaki ráðandi þjóðfélagsafla.
Samstaðan í verðbólgubaráttunni verður að
halda áfram, m.a. af þeirri einföldu ástæðu að því
markmiði efnahagsstefnunnar að koma verðbólg-
unni niður á sama stig og gerist í viðskiptalöndum
okkar og hinum þróaða heimi yfirleitt hefur ekki
verið náð, þótt miðað hafi í áttina. í þessum efnum
geta íslendingar ekki gert hvort tveggja í senn að
koma verðbólgu niður á siðsamlegt stig sem er
ákveðin stærð og sætta sig við hverja lækkun sem
verður frá því sem verst gegnir í íslenskri óðaverð-
bólgu. Á meðan íslenska verðbólgan er tvöfalt
meiri en gerist í viðskiptalöndum okkar er hún of
mikil, hvort sem hún hefur minnkað um helming
eða meira frá því sem áður var.
Ríkisstjórnir undir forsæti Steingríms Her-
mannssonar hafa glímt við meiri efnahagsvanda að
undanförnu en aðrar ríkisstjórnir um langt árabil.
Þeim mun betur sem athugað er, því fremur kemur
í Ijós að það stjórnarsamstarf sem tókst eftir fall
ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar haustið 1988 og
eflt var formlega ári síðar, hefur skilað góðum
árangri við erfiðar aðstæður. Hin gagngera endur-
reisn fjárhagsstöðu framleiðslunnar í landinu með
opinberum efnahagsaðgerðum 1988-1989 er löngu
komin í ljós. Undirstöðuatvinnuvegir þjóðarinnar,
sem voru komnir að hruni árið 1988, þegar
Sjálfstæðisflokkurinn réði mestu í landinu, eru
smám saman að ná sér. Þegar talað er um batnandi
þjóðarhag er ástæðunnar ekki síst að leita til
efnahagsaðgerða ríkisstjórnarinnar. Án þeirra yrði
atvinnulífinu minna úr bættum utanaðkomandi
afkomuskilyrðum, sem vissulega hafa orðið og
setja svip sinn á þróun efnahagslífsins.
GARRI
TAPA BANKAR?
Lengi hefur bankakerfié í iand-
ínu átt eina og sameiginlega
rödd, þegar skuidugir viðskipta-
vinir eru annars vugar. beim er
sagt að spara og hagræða. Það
hefur gengið inisjafnlega sein von
er, enda hefur verðbótaþáttur ó
lánunt verið shkur vegna mUdU-
ar verðbólgu, að I raun hafa feest
fyrirtæki getað gengiö, hvað þá
að um hagnað hafi verið að ræða.
Nýlegt dæmi um ávísun upp á
182 milljónir, sem gjaldféll árið
1985, þegar einn af pcningaridd-
urum iandsins varð að ioka hjá
sér, sýnir að í dag cr þcssí upp*
hæð orðiu unt 750 iniiijónir án
þess að nokkuð hafí koinið íyrir
ávisunioa annað en aö hón hefur
mátt ljggja óhreyfð í reikningum
þrotahósins. Komið er á daginn,
að útgefandi þarf ekki að standa
skii á andvirði hennar, enda er
það eins gott - fyrir hann.
Peningaokið
f þessn andrúmslofti peninga-
hyggjunnar hafa margir farið
fíatt og þó engir eius og þeir, sem
hafa vegna stærðar fyrirtækja
þurft aö hafa mikið fé umleikis.
Þeir hafa ient iifugu megin við
strikið, hafí þeir ekki fortaks-
laust baft fjármuni tii að greiða á
gj alddögum. Bankar hafa auðvit-
að tapað miklu fé vegna þessa
ástandsog fjðldi gjaldþrota talar
sínu máli. Nú er Ijóst að eogín
neyð hefur reklð þjóðfélaglð út í
þetta ástand, því hér á landi má
segja að rikt hafi nær samfellt
góða>ri síðasta áratug, a.m.k.
hvað atvinnu snertir. En pen-
ingaokið hefur sligað fólk unn-
vörpum og heldur áfram að gcra
það, takist ekki að halda verð-
bólgunni niðri. Það voru aðilar
vinnumarkaðarins ásaint ríkis-
stjórn, sem náðu samkomulagi
um nýja leið í kjaramálum, sem
þegar hefur sagt til sín með Itekk-
andi verðbólgu og minnkandi
gildi verðbóíaþátta. Nú er aðcins
spurt hvort nýja samningakeríið
haldi. Til þess þarf mikió eftirlit
með vöruverði, En á meöan að
kerfið heldur, fínnur almenning-
ur fyrir því, að það sem ekki náð-
ist meö sanmingum um kaup-
máttaraukningu skiiar sér nú í
meira handbæru fé vegna iækk-
andi afborgana af Iánum.
Dýr þjónusta
Við þetta minnka peningaleg
umsvif banka. Jón Sigurðsson,
bankamálaráðherra, vék að þeini
vanda sem við bönkunum blasir,
þegar mikilli verðbólgu er ekki
iengur fyrir að fara. Káðherrann
sagði á fundi með bankamönn-
um, að nú væri dæmið að snúast
við. Nú yrði sagt við bankanu hið
sama og þeir sögðu áður við við-
skiptavini sína: Þið veróið að
hagræða og laga ykkur að veru-
leikanum og konia með skynsam-
legar rekstraráætlanir og jiá er
kannski hægt að hjálpa ykkur. Á
þessum sama fundi kotn fram, að
kostnaður hankanna er ærinn.
U m 60% ha ns fara í launakostn-
að, enda hefur starfslið aukist
jafnt og þétt. Ilcr er almennari
tékkanoikun en hja uágrönnum
okkar. Hvert tékkhefíi kostar
1100 krónur, eu viðskiptavinur-
inn greiðir 250 kn tyrir það.
Svona mætti lengi telja. Augljóst
er að fyrir bankana er að hefjast
nýr veruleiki, sem þeir verða að
miða þarfir slnar við, og banka-
málaráðherrann var einmitt að
benda á þennan nýja veruléika.
Hingað tfi hefur ekkert heyrst Irá
bönkunum um hagrœðingu aon-
að en hugmynd um hækkað þjón-
ustugjaid eða nýtt gjald. Auðséð
er að það telst ekki heppileg leið,
jafnvel þótt komið hafi fram á
bankamannafundinum aö þjón-
ustugjöid bankanna séu of iág.
Tæknín sparar tíma
Frásögu aí þessari umræðu
kom hér í blaöinu í gær og hefur
vakið atbygli. Vert er að hafa í
huga að þjónusta banka vió al-
menning er orðin mikið tneiri og
nær til tleiri atriða en hún geröi
„fyrir verðbóigu", Vafamál er að
fólk vilji missa af cða minnka þá
bankaþjónustu sem þaö hefur.
En vegua þessarar þjónustu hafa
bankar kostað iniklu til í tækni-
húnaði. En sama er hvað menn
segja um ágæti tækninnar á
skrifstofum og í bönkum og þær
fióknu hoðleiðir sem hún býður
upp á, að þá kostar hún manna-
hald. Tækni á þcssu sviði eykur
fyrst og fremst hraða og sparar
þannig „tíma og fyrirhöfn“ eins
og sagt er. En hvað sem lýður af-
komu banka er alveg víst, að nýtt
efnahagslif kreíst sparnaðar við
aJJa meðhöndlun flármagns.
Bankar komast ekki undan að
taka tilllt tU þess, HJuti af þessu
nýja prógrammi er sameining
hanka. Þá sníður smæð þjóðfé-
lagsins bönkum ákveðinn stakk
sem kallar á sparnað í kerfinu.
Jlins vegar vcldur smæðin þ ví, að
alvcg er nauðsyulegt að hafa rík-
isbanka eins og verið liefur. Það
felst engiitn sparnaður í því að
fara gefa þá mönnum út í bæ.

VÍTT OG BREITT i 1 ■ ■1111« «11111111111 ■ ■
Elektrónik á Alþingi
Margt er skrýtið í kýrhausnum,
sagði kerlingin, og svipað má segja
um suma þá hausa sem sitja á tví-
fættum búkum. Eitt af því sem velt-
ist um í heilabúum nokkurra af teg-
undinni er að verða alltaf öldungis
hlessa þegar vikið er að Keflavíkur-
flugvelli í Washington Post. Frétta-
stofa Ríkisútvarpsins er áskrifandi
að öllum slíkum umgetningum og
eru þær símaðar rakleiðis þangað
þegar ameríska blaðið kemur glóð-
volgt úr pressunni. Oftast er málið
þannig vaxið að eiphver greinarhöf-
undur, sem er kannski að skrifa um
utanríkisstefhu, hermál, vamarmái
Bandaríkjanna eða fjárlagairumarp-
ið, segist ekki vita hvort kjamorku-
vopn em geymd á Keflavíkurflug-
velli. Sitthvað geti bent til að svo sé,
til dæmis það, að flugbrautir til-
heyra vellinum og þar em flugvélar,
sem geta allt eins borið bombur eins
og skriðdreka og fallbyssur.
Fréttastofan þylur firéttina og
hringir í einhvem forystumann alla-
balla, sem staðfestir allar illar gmn-
semdir. Þá er hringt í utanríkisráð-
herra, hver sem hann kann að vera
hverju sinni og hann látinn rétta tíu
fmgur upp til guðs og látinn sverja
að atómvopnabirgðir séu ekki í
Keflavíkurstöðinni.
- Ertu alveg viss?, er hann spurður.
-Ja, já, eiginlega alveg, segir ráð-
herrann, og þar með vita allir, að
árásarstríð verður hafið frá Kefla-
víkurflugvelli á morgun.
Óttaleg upplýsingaöflun
Næsti liður á dagskrá er að einhver
þingmaður allaballa kveður sér
hljóðs utan dagskrár á Alþingi og
efnir til umræðna um það sem eng-
inn getur sagt neitt um með vissu og
em þær umræður tilefni mikilla
fréttaumfjöllunar.
Þeir sem eiga einkaleyfl á friðar-
vilja funda um atómstöðina, mála á
spjöld og labba um götur og em
góðir með sig.
Ein svona ágæt og hefðbundin
uppákoma varð þegar áskrifandinn
að íslandsfréttum Washington Post
fékk sendingu um, í grein um amer-
íska upplýsingastofnun, að verið
væri að hlera og afla upplýsinga
með apparötum frá Keflavikurflug-
velli.
Öll viðbrögð á íslandi urðu ná-
kvæmlega eins og venjulega þegar
atómfréttir vom sagðar.
En nú bar svolítið nýrra við. Frétta-
menn og allaballar supu hveljur og
spurðu í forundran hvort utanríkis-
ráðhcrra og Alþingi vissi virkilega
hvort verið væri að hlera og njósna
frá Islandi og hvort það væri ekki
bannað og þar fram eftir götunum.
Ef ekki væri hlustaó
Það sem einkum er skrýtið í þess-
um viðbrögðum er, að það er á
flestra vitorði að vamarmáttur her-
stöðvarinnar á Miðnesheiði felst
ekki hvað síst í hlerunum og söfhun
upplýsinga með aðskiljanlegri raf-
eindatækni.
Allar radarstöðvamar em ýmist
notaðar til njósna eða leiðbeininga.
Orionflugvélar og allskyns neðan-
sjávarhlustunartækni fylgjast með
kafbátaferðum og margar Avacvélar
em gerðar út frá herstöðinni og ann-
ast þær gríðarmikla upplýsingasöfn-
un. Skermar, loftnet og guðmávita
hverskonar tækniundur, nötuð til að
taka við og ef til vill senda upplýs-
ingar um gervihnetti, em rekin í
sambandi við vamarliðið og liggur í
hlutarins eðli að ekki er allt látið op-
inbert um einstök tæki og tól eða
notagildi þeirra og tilgang.
Það væri áreiðanlega meira frétta-
efni og brýnni ástæða til fyrirspuma
á Alþingi ef upp kæmist að ekki
væri verið að hlusta og safna upp-
lýsingum á vegum vamarliðsins,
heldur en ef að sá granur læðist að
fréttastofu eða allaböllum að þama
fari upplýsingaöflun fram.
Sjálfsagt er að halda ávallt vakandi
umræðu um vem vamarliðsins hér á
landi, hvort þörf er fyrir það og veita
hemaðaryfirvöldum nokkuð aðhald.
Erlent herlið má aldrei verða svo
samgróið þjóðarvitundinni að sjálf-
sagt þyki að það sitji hér um aldur
og eilífð og afskipti þess af innarík-
ismálum verða aldrei liðin.
En er ekki óhætt að láta þá í Wash-
ington kljást um að sín á milli hvort
þetta eða hitt loftnetið sé notað til
upplýsingaöflunar.
Að minnsta kosti skyldi maður
ætla að Alþingi hefði þarfari starfa
en að sitja undir rausi um rafeinda-
tækni sem enginn þar botnar hvort
sem er nokkuð í. Svo ætti Rikisút-
varpið að láta Nýjustu tækni og vís-
indi um rafeindavísindin. OÓ