Tíminn - 30.03.1990, Síða 6

6 Tíminn
Föstudagur 30. mars 1990
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjórl: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur Lyngháls 9, 110 Reykjavlk. Sími: 686300.
Auglýslngctsíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttstjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning
og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Mánaðaráskrift I kr. 1000,-, verð I lausasölu 190,- kr og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Mannúð og stjórnmál
Nokkru fyrir áramót tók Thorvald Stoltenberg,
fyrrverandi utanríkisráðherra Noregs, við frarn-
kvæmdastjórastarfi Flóttamannastofnunar Samein-
uðu þjóðanna, ráðinn til að gegna stöðunni næstu 4
ár.
Við þau tímamót hefur það verið rifjað upp að á
síðustu 10 árum hefur landflótta fólki í heiminum
fjölgað úr 8 milljónum í 14 milljónir. Þess er jafn-
framt getið að ekki sjái fyrir endann á þessari íjölg-
un, þeir sem kunnugastir eru í heimi landflóttafólks
lýsa yfír því, að engu sé hægt að spá um það hvað
næsta framtíð beri í skauti sínu í þessu efni.
Flóttamannastofnunin var sett á laggimar árið
1951 sem bráðabirgðaráðstöfun af hendi Samein-
uðu þjóðanna til þess að aðstoða milljónir Evrópu-
manna sem höfðu orðið landflótta í síðari heims-
styrjöld og á eftirstríðsárunum. Þetta fólk hafði
flúið lönd sín og átthaga vegna styrjaldarinnar og
pólitískra umbyltinga í Evrópu og bjó við óvissu
um framtíðarverustaði sína og eygði ekki lausn á
vandanum nema með alþjóðlegri meðalgöngu og
skipulagðri íhlutun á þeim vettvangi. Segja má að
bærilega tækist að ráða fram úr þessu fyrsta verk-
efni Flóttamannastofnunar. Hins vegar kom í ljós
að hún yrði engin bráðabirgðastofnun, því að starf-
semi hennar hefur sífellt verið framlengd. Verkefn-
in hafa reynst óendanleg.
Þótt tildrögin til flóttamannahjálparinnar hafi
verið styijaldar- og stjómmálaástand í Evrópu til-
heyrir það sögunni, því að slíks vanda er nú að leita
í öðmm heimsálfum. Orsakir vandans em í eðli
sínu hinar sömu að því leyti, að það er ófriðarástand
sem rekur fólk á flótta úr átthögum sínum, harð-
stjóm og ofsóknir em augljósar ástæður þess að
fólk helst ekki við í heimalöndum sínum. Hins veg-
ar fer ekki hjá því að mönnum sýnist stjómmála-
ástand þessara nýju upprunasvæða landflóttans
sýnu óviðráðanlegra en var þegar verst gegndi í
Evrópu. Urræðaleysi Flóttamannastofnunarinnar er
í réttu hlutfalli við vandann sem það er að friða Afr-
íku- og Asíulönd, koma þar á traustu stjómarfari og
ríkjaskipan sem byggist á réttlátri stjóm yfír ólíkum
þjóðum og minnihlutahópum.
Reynslan af flóttamannavanda Evrópu fyrir 40-
50 árum leiddi í ljós að það var friðurinn einn sem
úr því leysti og pólitískar ákvarðanir í því sam-
bandi. Hið sama kemur í ljós þegar menn eygja ein-
hverja von í Afríkulöndum, eins og nýstofnað
Namibíuríki er vitni um. Meðan ófríður ríkti í landi
Namibíumanna ámm saman varð fólkið landflótta
og háð því sem að því var rétt í framandi löndum.
Nú á þetta fólk vísa heimvon eftir að friður er kom-
inn á í landi þeirra. Þetta er forráðamönnumm
Flóttamannastofnunar ljóst. Hversu dyggilega sem
þeir halda uppi mannúðarhugsjón flóttamanna-
hjálparinnar vita þeir að lausn vandans á rætur í
stjómmálaástandi viðkomandi landa og er pólitískt
úrlausnarefni stjómvalda heima fyrir.
Ainm
GARRI ..
Það þóttu undur og stórmerki,
þegar menntamálaráðherra stóð
upp á Alþingi og lýstí yfir að best
væri að leggja embættí ríkislðg-
manns niður. Þetta geróist við
umræður um svonefnt Sturlumál,
en menntamálaráðherra og fjár-
málaráðherra sættust fyrir hönd
ríkisins við Sturiu meðan á dóms-
meðferð stóð og sömdu fyrir hönd
ríkisins um greiðslur til hans.
Vegna þessara greiðslna óskaði
Fjárveitínganefnd Alþingis eftir
skýrslu um málið frá ríkislög-
manni, og áttí sú skýrsla ekki að
„fara lengra“, Þegar hún fór
lengra kom fram hugmyndin um
að leggja embætti lögmannsins
niður,
Niöurstööu ekki
beöíö
Það er aikunna að á tímum þeg-
ar þjóðhöfðingjar eða jarlar
ntiklir deildu, þurfti að notast við
sendimenn til að bera boð á milli
manna. Stundum voru þessir
sendimenn látnir bera höfðingj-
um ill tíðindi og segja sögur, að þá
hafi höfðinginn ýmist látið drepa
sendimann eða lýst yfir vilja sín-
um til þess. Þetta þóttu ekki vitur-
leg ráð og heldur hvatvísleg, enda
munu sendimenn og boðberar
aldrei hafa ráðið neinu um góð
eða >11 tíðindi. Þetta er rifjað upp
hér vegna þess að afstaða mennta-
málaráðherra til ríkislögmanns
vegna skýrslu hans tU Fjárveit-
ingauefndar ber nokkurn keim af
fyrri tíðar viðhorfum til sendi-
manna, Rikislögmaður gat nátt-
úrlega ekki með neinum hætti
ráðið þvi hvort skýrsla til þing-
nefndar bærist út eða ekki. Þá
mun hann sem lögmaður og rétt-
argæslumaður fyrir rikisins hönd
hafa fyrst og fremst haft hug á
meðferð málsins fyrir dómstólum.
í Bæjarþingi Reykjavíkur hafði
Sturlu verið dæmdar miklu minni
bætur en hann fór fram á, og var
af rikisins hálfu talið rétt að vísa
málínu til Hæstaréttar til að fá
fram endanlega niðurstöðu, og er
þetta venjulegri háttur málsmeð-
ferðar.
Meiri skynsemi,
takk
Menntamáiaráðherra hefur
lent í nokkrum Ijósritunarkostn-
aðí vegna fyrirhugaðra breytínga
á musteri íslenskrar tungu. Nú
virðist hann þeirrar skoðunar, að
ódýrara yrði fyrir ríkið að leita til
lögmanna með mál, þar sem þarf
að gæta réttar riksins, í stað þess
að hafa rfkislögmanni á að skipa.
Ekki virðist Ijósritunarkostnað-
urinn hafa hrætt ráöherrann frá
frekari aimennum verksamning-
um við menn úti í bæ, og sýnir það
m.a. hvert hreystimenni hann er.
Gunnlaugur Claessen, ríkis-
lögmaður, er ekki pólitikus. Hann
er lögmaður og sem siíkur hefur
hann unnið fyrir hönd ríkisins að
þessu Sturlumáii. Hann er það
mikili starfsmaður rikis, að þegar
Fjárveitinganefnd óskar eftír
skýrslu, þá tekur hann slika
skýrslu saman eftir bestu sam-
visku og án Ijósritunarkostnaðar,
og segir frá lögfræðilegri stöðu
raálsins. Þetta eru alit auðskiidir
hlutir. Hann er eins og sendimað-
ur, sem fallð er ákveðíð verk, án
þess að nokkrum detti í hug að öx-
in bíði hans að leiðariokum. Væri
nú ekki hægt að haga þessu skyn-
samlegar, í guðanna bænum. För-
um ekki að herma eftir þjóðsög-
unum.
Mörg er skýrslan
Þar sem þess er vænst að ekkJ
komi tíi þess, með tílskipunum
eða öðrum hættí, að okkur veröi
gert á ný að trúa á tröU og útUegu-
menn, er vonast til að þessi bliðar-
leið Sturiumálsins nái ekki mikið
lengra hvað ríkislögmann snertir.
En það eru móðganagjarnir menn
og stórar hetjur, scm virðast hafa
hnotíð ÍHa um skýrslu ríkislög-
manns. Skýrslur cru margar og
mörg er skýrslan eins og menn
vita. Eflaust nota andstæðingar
ráðherranna tveggja, Svavars og
Ólafs Ragnars, tækifærið og
freista þess að gera sera mest úr
því hvernig Sturlumálið hefur
snúist, Það kemur ekki mál við
rikislögmann. Til að gera sér í
hugarlund hvernig andstæðing-
arnir muni tala, verður vafalítið
drepið á Rúmenínuheimsóknir
beggja ráðherranna. En þeir eru
menn tíl að svara fyrir sig, að svo
miklu leyti sem Guðmundur J.
Guðmundsson, verkalýðsleiðtogi,
hefur ekki svaraö fyrír þá. Hann
fór nefnilega til Rúmeniu líka og
reif bara kjaft, eins og fram kom
hér í Tímanum. En Rúmenía Ce-
ausescu er ofarlega í huga vegna
þess að hér ríkir sú ijallgrimm
vissa að sá höfðingi hefði ekki ver-
ið að vafra út af ríkislögmanni
sínum á þingi. Hann var fljótari
tíl en það og þar dugöu engar höf-
uðlausnir. Garri
■ VÍTT OG BREITT_____
Dauðinn úr skel
Á tyllidögum eru íslandsmið
þjóðarauðlegð sem efnahagur allra
landsins bama byggist á og þeir sem
moka fiskinum úr sjónum færa
miklar fómir íyrir þjóðarbúið og all-
ir eiga að standa í mikilli þakkar-
skuld við þá. Þeir em óeigingjöm
fyrirvinna sem aðrir byggja afkomu
sína á og athafnamennimir í útgerð-
inni era svo elskulegir að leyfa öðr-
um að fá vinnu og standa ábúðar-
fullir undir gjaldeyrisöfluninni sem
aðrir svo sóa.
Allt er þetta vafasamur áróður
sem þjóðarsálartetrið er heilaþvegið
með í tíma og ótíma, vegna þess að
tyllidagar duga ekki til að halda
þessum stórasannleika að almúgan-
um sem enga sjóði á og aflar einsk-
is gjaldeyris. Um hlutverk útgerðar
og fisksölu er fjallað viðstöðulítið í
allri þeirri löngmnessu sem orðin er
viðvarandi og kallast fjömiðlun. Þar
er hið stórbrotna hlutverk þeirra
sem sækja gullið í greipar Ægis
miklað svo að helst má líkja við
frægðarför Sigurðar Fáfnisbana efl-
ir Rínargullinu og i minnum er höfð.
Eigendur auó-
lindar
Utgerðarmönnum hefúr verið af-
hentur fiskurinn í sjónum til eignar
og umráða og fær þar hver útvalinn
sinn skammt, og varðar ekkert um
þjóðarhag.
Eigendur fiskistofna semja við
þá sem hjálpa þeim að nýta þá og
era kölluð hlutaskipti upp á gamlan
móð. Sífellt fer meira og meira af
auðlegðinni sem ráðamenn gáfú út-
gerðarmönnum prívat og persónu-
lega beint á útlenda sölumarkaði og
æ minna af verðmæK ”.um kemur
við uppi á því landi ryggir eig-
endunum fískveiðilögsöguna með
því að standa upp úr sjó. Enn sem
komið er era skipin skráð á einhvem
heimabæinn á Lýðveldinu Islandi.
Skyldur þinglýstra eigenda ís-
landsmiða við þá sem lúta verða að
landsins gæðum sér til framfærslu
era engar. Markaðslögmálið segir
að auðmagnið eigi sig sjálft og verði
að fara sínar eigin leiðir til að skila
ábata. Ella verði eitt kapítal undir í
samkeppninni við annað kapítal og
þá farið að dragast aftur úr og
Skrattinn bíður færis að hremma
þann síðasta. í því vill auðvitað eng-
inn eigandi auðlinda og aðstöðu
lenda.
Útkoman er sú að uppi á ísalandi
hefúr múgurinn ekki lengur efni á
að éta fisk.
I útlöndum hafa fiskeigendur og
markaðsbrallarar fúndið fyrirtæki
sem borga meira fyrir fiskinn en
hægt er að selja hann hér á landi.
Launþegar semja um núllið sér
til handa og verða að gera sér eldis-
lax og kjötfars, sem ekki er nú orðið
nema 15% eitraður óþverri, að
góðu.
Soðning verður ekki á borðum
nema á stórhátíðum, eins og á jólum
og á sjómannadaginn.
íslendingar ekki
borgunarmenn
„Við höfúm ekki efni á að kaupa
ýsuna fyrir þetta háa verð, því Is-
lendingar era ekki tilbúnir að greiða
hátt verð fyrir fisk,“ er haft eftir
fisksala í Morgunblaðinu i gær.
Kílóið af ýsuflökum er komið
upp í 500 kr til neytanda, en hæsta
verð á innlendum fiskmörkuðum
var í fyrradag 167 kr. kílóið. Verðið
er ekki alveg sambærilegt en gefúr
vísbendingu.
Fisksalar geta ekki keppt við þá
sem velja besta fiskinn og selja í út-
löndum og fiskur selst alltaf vel á
föstunni.
Skortur á ftski í útlöndum bygg-
ist á því að víða er kvóti og fiskimið
menguð og eyðilögð og verðið því
hátt.
Það er gleðilegt fyrir fiskeigend-
ur að hátt markaðsverð er á nýjum
fiski í útlöndum og að þar er hann
lúxusvara. En það er helvíti hart að
svo skuli komið á íslandi að fólk
hefúr ekki lengur efni á að éta fisk
og að bókstaflega engin ódýr matar-
tegund er lengur á boðstólum.
Engar kvaðir fylgja auðlinda-
gjöfmni og útgerðin sem þjáist af
eðlilegri og sífelldri uppdráttarsýki
vegna offjárfestinga og ævintýra-
mennsku og sjóðasvalls, hefúr eng-
um skyldum að gegna nema við
sjálfa sig og að krafla sig út úr
heimatilbúnum og fyrirsjáanlegum
fj árhagsþrengingum.
Það er kvartað yfir litlum kvóta,
en aldrei fíflalegri offjárfestingu, en
skömmtunarkvótinn er bein afleið-
ing græðgi þeirra sem gera út helm-
ingi stærri flota en nokkur þörf er á.
Nú er farið að græða svo vel á
bægslaganginum og athafnaseminni
og þeirri hundaheppni að fiskimið
era víða að hverfa við önnur lönd og
strendur, að fólkið sem talin er trú
um að eigi landið og miðin getur
lapið dauðann úr skel og samið upp
á núllið.
Eigendum fiskislóðarinnar kem-
ur ekkert við hvernig kaupin gerast
uppi á eyrinni.
Soðningin er að hverfa úr ís-
lenskri hversdagsmenningu. OÓ