Tíminn - 21.04.1990, Blaðsíða 2

12
HELGIN
Laugardagur 21. apríl 1990
Af Ijósmyndum Tryggva er mynd hans af skáldi harmanna, Krístjáni
Jónssyni, þar sem hann situr í túnfætinum í Vallamesi, kunnust.
og síðar á Siglufirði. Verð á lýsi
steig mikið við þetta og er það auð-
sætt hvilíkur hagur þetta var, þar
sem hákarlaveiði var mikið stund-
uð, eins og við Eyjafjörð. Lýsi það-
an náði svo miklu áliti að það hlaut
hæstu verðlaun á sýningum í Kaup-
mannahöfn og Edinborg. Þá gerðist
Tryggvi frömuður þess að Norð-
lendingar fóru að verka saltfisk,
sem varla hafði þekkst þar fyrr, því
allur fiskur hafði verið hertur. Skil-
að þessi nýja aðferð senn miklum
ábata.
Þýðing Gránufélagsins
Hagur félagsins stóð með miklum
blóma árin 1870 til 1880, en úr því
tók að dofna yfir því, enda gengu
hörð ár í garð. Félagið komst í
skuld við danskan stórkaupmann,
umboðsmann félagsins, og hluta-
bréfin féllu í verði, svo að í kring
um 1880 mátti kaupa þau á tíu
krónur og þar undir. Verslunin hjá
félaginu var hvorki betri né verri en
hjá dönsku verslununum, hún var
nákvæmlega eins. í sjálfu sér gerði
þetta samt ekki svo mikið til, því
innlend verslunarstétt var víða
komin upp og umfram allt — kaup-
félögin voru komin til sögu.
Astæðan til þessarar skjótu
hnignunar var meðfram harðæri,
sem ríkti öll árin frá 1880 — 1890,
en meðfram var þetta þó líka óefað
Tryggva að kenna. Hann var naum-
ast fær um að stjórna einn svo um-
svifamiklu félagi, eins og það var
orðið um 1880. Til þess hafði hann
ekki fengið nógu yfirgripsmikla
menntun og svo var hann við ýmis
önnur störf riðinn, sem eðlilega
drógu huga hans frá félaginu. Þann-
ig sat hann á þingi hálft þetta tíma-
bil og lét þar mikið til sín taka. Þá
var hann á vetrum búsettur í Kaup-
mannahöfn þessi árin.
En stofnun Gránufélagsins og
verslunarrekstur þess gjörbreytti
allri verslun á Noðrur og Austur-
landi og víðar. Vöruvöndun jókst,
verð á innlendri vöru hækkaði mik-
ið og útlend vara komst í skaplegt
verð. Loks má geta þess sem ekki
skipti minnstu, að bændur lærðu að
þekkja mátt sinn og megin, ef sam-
tökin vantaði ekki.
Bankastjórinn
1893 lét Tryggvi af forstjórastarf-
inu við Gránufélagið og gcrðist
bankastjóri Landsbankans frá 1.
maí sama ár. Ekki hafði Tryggvi
neina sérstaka bankaþekkingu til að
bera, en hann þekkti mjög vel og ef
til vill betur en flestir aðrir, hag
bænda yfírleitt og hvern stuðning
landbúnaðurinn þurfti að hafa af
banka. Sjávarútveg í stærri stíl
þekkti hann einnig manna best, því
Gránufélagið hafði í mörg ár átt þil-
skip og hann gert þau út af miklum
dugnaði og framsýni. Auk þess var
Tryggvi þá orðinn landskunnur fyr-
ir framkvæmdir sínar, en hann
hafði þá nýlega lokið við Ölvesár-
brúna. Menn hugðu því almennt
gott til komu Tryggva að bankan-
um, en sú von brást þó að nokkru
leyti. Þótt Tryggvi væri upphaflega
bóndi, þá lét hann sér lítt um það
hugað að efla landbúnaðinn og
verður eiginlega ekki bent á neitt i
þá átt sem hann gerði. Veðdeildin,
sem stofnuð var eingöngu í þeim
tilgangi að efla landbúnaðinn sam-
kvæmt þingsályktun, borinni fram
af landbúnaðamefnd þingsins
1897, er ekki verk bankans eða
Tryggva. Hann var í rauninni orð-
inn of gamall þegar hann tók við
bankastjórn og af því stafaði það
með öðm hve litla framtakssemi
han sýndi við að efla bankann íjár-
hagslega. Hann gerði eiginlega
ekkert til þess að veita peninga-
straumnum inn í landið og því var
það iðulega svarið við lánsbeiðnum
að engir peningar væm til og það
þó að um þýðingarmikil fyrirtæki
væri að ræða. Þess vegna varð hann
fljótlega fyrir aðkasti sem banka-
stjóri, bæði á þingunum 1897 og
1899. Á því þingi var honum borið
á brýn að hann vanrækti alveg land-
búnaðinn. Þetta framtaksleysi var
orsökin til þess að nýr banki var
stofnaður. Landsbankinn skapaði
eiginlega íslandsbanka. En þegar
Tryggvi sá alvömna með nýjan
banka fór hann fyrst að reyna að út-
vega meira veltufé með lánum ytra
og veittist það næsta auðvelt. Þetta
hefði hann átt að gera fyrr, hefði
hann viljað halda Landsbankanum
einum.
Þilskipaútgerðin
Um sjávarútveginn gengdi alveg
öðru máli. Tryggvi hafði tekið ást-
fóstri við hann og gerði það ekki
endasleppt við hann. Frá því er
hann kom að bankanum og uns
hann dró sitt síðasta andvarp var
sjávarútvegurinn og þilskipaút-
gerðin hans stöðuga umhugsunar-
efni. Á árunum fyrir aldamótin
hvarf bátafiskiríið nær alveg, en
þilskipaútgerðin kom í þess stað.
Þótt þilskip væru til við Faxaflóa,
þegar Tryggvi kom suður og hann
gæti því ekki talist faðir slíkrar út-
gerðar, þá hefur hann þó eflt hana
meira en nokkur maður annar. Þetta
er alveg óhætt að fullyrða og á sjó-
mannastéttin íslenska honum meira
að þakka en sjálfsagt nokkmm
manni öðram.
Tryggva var vikið frá banka-
stjóraembættinu 1909, eftir að hon-
um hafði verið sagt því upp með
löglegum fyrirvara og fékk hann
4000 krónur í eftirlaun. Afsetning-
in vakti mikið umtal og þótti mörg-
um hann hafa verið beittur rangind-
um.
Þingmennska Tryggva
Jafnframt þessum tveimur aðal-
störfum sínum í lífinu, Gránufé-
lagsstjóm og bankastjóm, hafði
Tryggvi Gunnarsson þingmennsku
á hendi 1869 — 1885 og aftur frá
1894 — 1907. Árin 1869 — 1875
sat hann sem þingmaður N — Þing-
eyinga, en mætti aðeins á þingi
1869. Á þingin 1871 og 1873 gat
hann ekki farið vegna verslunar-
anna. Þingmaður Sunnmýlinga var
hann 1875 — 1885, þingmaður Ár-
nesnga frá 1894 til 1899 og úr því
þingmaður Reykvíkinga.
Ekki ætlaði að ganga greiðlega
fyrir Tmggva að komast á þingið
fyrst, þar sem Pétur Hafstein vændi
hann um ótal ávirðingar í hrepp-
stjóraembættinu og áður er getið og
heimtaði meira að segja að hann
yrði settur í varðhald. Þessar sakar-
giftir vom á sandi reistar og var
hann viðurkenndur á þinginu í einu
hljóði.
Á löngum þingmannsferli beitti
Tryggvi sér ekki síst fýrir umbótum
í samgöngumálum, jafnt að lagn-
ingu vega sem byggingu brúa og að
bættum strandsiglingum. Þegar á
árinu 1875 var hann kosinn í þýð-
ingarmestu nefnd þingsins, fjár-
laganefndina og var síðan jafnan
endurkjörinn í hana. Hann var í
byggingamefnd Alþingishússins og
átti drjúgan hlut að því að upp
komst gagnfræðaskóli á Möðm-
völlum.
Annars verður hér fátt rakið um
þingmennsku hans, enda um viða-
mikil og oft margflókin mál að
ræða.
Framan af var Tryggvi talinn
frjálslyndur i betra lagi, en er á
leið, einkum eftir lát Jóns Sigurðs-
sonar, varð hann íhaldssamari. Er
þar ekki síst nefnt til að hann var
andvígur fjölgun verslunarstaða og
andæfði því að stjórnarskrá lands-
ins yrði endurskoðuð á ámnum
1881 — 1885, en hann taldi þá tím-
ann óhentugan til þess. Var hann
eindreginn mótstöðumaður Valtýs-
kunnar og fylgismaður heima-
stjómarflokksins.
Ölvesárbrúin
Fyrr hefur verið minnst á áhuga
hans á smíðum og sá áhugi slokkn-
aði aldrei með honum. Hann
byggði veginn milli Akureyrar og
Oddeyrar og stundaði talsvert
skipasmíði. Má nefna að hann
keypti eitt sinn franska fiskiskútu á
uppboði og gerði sjálfur við hana á
fáum dögum, svo hún varð haffær.
Skipið hét Rósa og var eitt af bestu
og heppnustu skipum Gránufélags-
ins.
Frægastur er Tryggvi samt af brú-
arsmíðunum. Hann byrjaði með því
að búa til teiningu af brú sem hann
áleit hagkvæma á Islandi. Lét hann
smíða brú eftir teikningunni í
Kaupmannahöfn og gaf hana síðan
á Eyvindará í Fljótsdalshéraði. Með
sama lagi vom byggðar síðan allar
brýr norðanlands á þeim ámm og
var Tryggvi meira og minna við
þær riðinn og má einkum nefna
brúna yfir Skjálfandafljót. En
merkust af öllum mannvirkjum
Tryggva og það er kannske lengst
mun halda nafni hans á lofti er þó
Ölvesárbrúin.
Eftir margra ára baráttu hafðist
það í gegn á Alþingi 1887 að brú
skyldi lögð yfir Ölvesá. Samþykkti
stjómin lögin með semingi og mest
fyrir áeggjan Tryggva í maí 1889.
Landsstjómin átti að sjá um
byggingu brúarinnar og byrjaði á
því að bjóða hana út í þremur þjóð-
löndum - Þýskalandi, Frakklandi
og Englandi. En engin tilboð komu,
því verkfræðingar töldu ógerlegt að
koma henni upp fýrir 60 þúsund
krónur þær, sem til hennar vom
veittar. Þá kom Tryggvi til sögunn-
ar og bauðst til að byggja brúna.
Þótt eðlilegt hefði verið að stjórnin
hefði sýnt honum ítmst tillitssemi
og fyrirgreiðslu, þá fór því íjarri.
Til dæmis sendi hún hingað til
lands mjög dýran verkfræðing frá
París, til þess að hafa eftirlit með
verkinu. Verkfræðingurinn kom hér
á kostnað Tryggva og varð eftirlit
hans honum bæði til fjárútláta og
ýmissa leiðinda. Á fleiri hátt varð
hann fyrir vonbrigðum: bændur
höfðu lofað að flytja ókeypis 300
hestburði að brúarstæðinu og
leggja til 200 dagsverk, en efndir
urðu minni. Þrátt íýrir þetta og ým-
is skakkaföll — bátur sökk hlaðinn
Garður Alþingishússins var aö öllu leyti verk Tryggva Gunnarssonar, sem þar eyddi mörgum sumrum. f garð-
inum er hann grafinn og þar er minnisvarði hans.
EIGNARHALDSFELAGIÐ
Alþýðubankinn hf
Framhaldsaðalfundur
í samræmi við ákvörðun aðalfundar Eignarhaldsfélagsins Alþýðu-
bankinn hf., sem haldinn var hinn 27. janúar s.l., er hér með boðað
til framhaldsaðalfundar í félaginu, sem haldinn verður í Átthagasal
Hótel Sögu, Reykjavík, sunnudaginn 29. apríl n.k. og hefst kl. 15.00.
Dagskrá:
Aðalfundarstörf skv. ákvæðum greinar4.06 í samþykktum félagsins.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöfum eða umboðs-
mönnum þeirra í íslandsbanka hf., Laugavegi 31,3. hæð, frá 25.
apríl n.k. og á fundarstað. Ársreikningur félagsins ásamt tillögum
þeim, sem fyrir fundinum liggja, verða hluthöfum til sýnis á sama stað.
Tillögur, sem hluthafar vilja leggja fyrir fundinn, þurfa að hafa borist
stjórn félagsins í síðasta lagi 20. apríl n.k.
Reykjavík, 3. apríl 1990.
Stjórn Eignarhaldsfélagsins
Alþýðubankinn hf.