Tíminn - 31.05.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 31. maí 1990
Collor de Mello Brasilíuforseti:
Harkalegar efnahagsráð-
stafanir eiga að koma
fjármálum landsins í lag
Collor de Mello, nýkjörínn Brasil-
íuforseti, hefur stuöst við lög-
regluríkisaðferðir og tekist að
sigrast á óðaverðbólgu í landinu,
en afleiðingin er samdráttur sem
sumir óttast að leiði til langvar-
andi kreppu.
Loks hreint loft í Sao
Paulo— framleiösla þar
hefur stöövast
Skömmu fyrir páska gátu íbúar
hinnar gegnmenguðu borgar Sao
Paulo allt í einu dregið andann. Um-
hverfisembættismaður tilkynnir að í
fyrsta sinn í mörg ár hafi loftmengun
í iðnaðarhéruðunum Santo André og
Sao Bemardo do Campo minnkað
svo mikið að hún væri hættulaus, og
það m.a.s. í heilan dag.
En 18 milljónir ibúar borgarskrímsl-
isins geta engan veginn þakkað það
velheppnuðum hreinsunaraðgerðum
að þeir geta nú séð í bláan himin í
fyrsta sinn í mörg ár. Þetta ástand er
einfaldlega afleiðing efnahagslegrar
stöðnunar, sem nú leggur dauða hönd
á alla Brasilíu.
„Sao Paulo er eins og draugaborg
þessa dagana,“ segir kaupsýslumað-
ur frá New York undrandi en hann
hefúr til þessa litið á þessa efnahags-
legu miðstöð Rómönsku Ameríku
sem „öskrandi víti, verra en Manhatt-
an“. Collor de Mello, nýkjörínn forseti Brasilíu, ásamt konu sinni Rosane. Hann hefur ráðist óhræddur til atlögu við
Að áliti samtaka iðnrekenda í sam- óreiðuna í efnahagsmálum landsins en margir eiga um sárt að binda eftir aðgerðir hans.
bandsríkinu Sao Paulo, eru 90% véla
f verksmiðjum nú stöðvaðar, tæplega
helmingur allra félaga verkalýðsfé-
Iaga hafa verið sendir nauðugir í frí.
Draugablær er líka á öðrum land-
svæðum. Skólar á Roraima- svæð-
inu, þar sem Indíánar og gullgrafarar
búa, eru lokaðir þar sem hið opinbera
getur ekki greitt kennurunum laun.
Eigendur veitingahúsa og verslana
kvarta undantekningalaust undan
stórkostlegum samdrætti, viðskipta-
vinir þeirra eru líka orðnir félausir.
Sparifé og aörar inneignir
í banka fryst í 18 mánuöi
Eftir margra mánaða óðaverðbólgu
- - í febrúarmánuði einum náði hún
73% — sem rak milljónir Brasilíu-
manna til að hamstra í stórverslunun-
um í stórum stíl, sér stærsta ríki
Rómönsku Ameríku nú fram á alvar-
legan samdrátt, sem er afleiðing
harkalegra neyðaraðgerða nýja for-
setans Femando Collor de Mello.
Þegar hann tilkynnti áætlanir sínar
um „Nýja Brasilíu“ við embættistök-
una um miðjan mars, gerðu landar
hans almennt ráð fyrir víðtækum nið-
urfellingum niðurgreiðslna og tíma-
bundinni verðstöðvun. Það kom því
eins og köld vatnsgusa yfir þá þegar
sú ákvörðun var tilkynnt að allar
sparifjárinneignir yfir 50.000 nýjum
cruzados (um 72 þús. ísl. kr.) og að
Bandaríkin:
Endurreisn fyrrverandi forseta
Ráða Nixons er nú leitað, Carter nýt-
ur sívaxandi álits og minningin um Ei-
senhower er dýrkuð.
Astarkveðjumar koma beinustu leið
frá tímum afa og ömmu. Að undan-
fömu hefur æ oflar mátt sjá þær á stuð-
urum bíla allt frá Washington til Kali-
fomíu. A límmiðunum stendur: „I like
Ike“.
Repúblikanaöldungadeildar- þing-
maðurinn Robert Dole tók kveðjuna
svo alvarlega að hann hcfur skipað sig
forystumann í baráttunni um „cndur-
reisn Ikes“ og gerði tilraun til að fá
óbrotgjaman minnisvarða um forset-
ann fýrrverandi í Washington. Dole
fór fram á að skipt yrði um nafn á Dul-
les- flugvellinum við Washington og
hann nefndur Eisenhower-flugvöllur.
En ættingjar og afkomendur utanrikis-
ráðherrans fyrrverandi, sem flugvöll-
urinn dregur nafn af, komu í veg fýrir
þessa fýrirætlan.
Ike-hrifningin fer eins og eld-
ur um sinu í Bandaríkjunum
Samt sem áður megnaði þessi vamar-
sigur ekki að slökkva þá Ike- hrifh-
ingu, sem nú fer eins og eldur í sinu
um öll Bandaríkin. Og þessi hrifhing-
aralda er ekki í neinum tengslum við
100 ára affnæli þessa 34. forseta
Bandarikjanna, sem nú er minnst þar á
bæ.
Ike dó 28. mars 1969, en fæddist 14.
október 1890. En þessi nýja aðdáun á
honum er ekkert sérstaklega bundin
fæðingarári hans heldur miklu ffemur
er hún afleiðing athyglisverðrar for-
setaendurreisnar sem nú dafnar vel í
landinu.
Það er ekki Ike einn sem nýtur þess-
arar endurvöktu aðdáunar. Bæði
Jimmy Carter og Richard Nixon sóla
sig nú í nýfenginni samúð og fýrir-
gefningu. Þeir hafa komist að raun
um, með merkjanlegri ánægju, að í
bandarískum stjómmálum sé líka að
fmna líf eftir dauðann fýrir þá sem áð-
ur hafa hlotið auðmýkjandi niðurlæg-
ingu eða hafa jafhvel orðið að fara ffá
embætti með skömm.
En af þessum þrem dæmum er Ike-
endurreisnin hvað furðulegust, þvi að i
meira en þijá áratugi hafa samtíma-
sagnffæðingar álitið Ike lítinn stjóm-
málamann sem eyddi mestum tíma í
að leika sér og ákaflega litlum tima til
vinnu, forseta sem gaf völdunum
langan tauminn.
Nú á dögum er þessi sami Ike ekki
aðeins hylltur vegna viðkvæmnislegr-
ar minningar um „ánægjulega daga“,
heldur sem „föður nútíma Ameriku“,
en það er heiðurstitill sem eftirmaður
hans í embætti, John F. Kennedy hefur
borið til þessa.
Endurreisn Nixons
Það hefhr verið augljóst um nokkra
hrið að vegur Richards Nixon, sem
hrökklaðist ffá embætti vegna Water-
gate-málsins, fer vaxandi. Ronald Re-
agan mætti ekki á neinn leiðtogafund
Richard Nixon hrökklaöist úr for-
setaembætti vegna Watergate-
málsins á sínum tíma. Síöan hef-
ur hann skrífað 7 bækur.
með Gorbatsjov án þess að fá fýrst
leiðbeiningar og ráð hjá Nixon. Og
jafnvel George Bush, sem sjálfur álít-
ur sig sérffæðing í málefnum Kína,
stígur ekkert mikilvægt skref í átt til
Peking án þess að ráðfæra sig fýrst við
Richard Nixon.
Nixon hefur sjálfur skrifað sjö bækur
eftir að hann yfirgaf Washington. í
þessum bókum hefur hann viðurkennt
að hafa gert mörg mistök, en aldrei að
hafa brotið af sér. Hann heffir nýlega
sagt að hann eigi ekki von á því að
samtímamenn hans sýkni hann, „en ég
er viss um að ég fæ sanngjaman dóm í
sögunni,“ segir hann.
Fyrstu merki þess að hann hafi rétt
fýrir sér er að finna í tveim nýlega út-
komnum ævisögum hans effir sagn-
ffæðingana Roger Morris og Stephen
Ambrose. Þær leiddu m.a. til þess að
hið annars svo gagnrýna blað The
New York Times talar nú um „leiftr-
andi pólitískar gáfur“ Nixons. í hópi
þeirra fjögurra fyrrverandi banda-
rískra forseta sem nú em á lífi er hann
hinn raunverulegi eldri stjómvitringur.
Og nú nýtur Jimmy Carter
aödáunar sem aldrei fyrr
En afturkoma Jimmys Carter og end-
urheimt hans á virðingu í opinberu lífi,
þótt seint sé, vekur ekki hvað síst að-
dáun. Fyrir tíu árum yfirgaf hann
Washington, auðmýktur af ajatollun-
um í Iran og fómarlamb miskunnar-
lausra fjölmiðla sem drógu hann sund-
ur og saman í háði. I níu ár vom
tilraunir hans til endurreisnar fýrst og
fremst á vinstri miðunum. En nú fær
hann jákvæðari fýrirsagnir í blöðum
en á þeim tíma þegar hann fékk ísra-
elsmenn og Egypta til að gera með sér
friðarsamkomulag, sem kennt er við
Camp David. Hann ferðast linnulaust
til að miðla málum og boða von til
suðupotta í þeim þriðja heimi sem far-
ið hefúr af sporinu, til Panama, Níkar-
agva og Eþíópíu, eins og nokkurs kon-
ar „móðir Teresa" í pólitik.
Stjama Reagans hefur fölnað
Það sem stingur hvað mest í augun er
að í sama mæli og virðingin fýrir
Jimmy Carter hefúr aukist á undan-
Jimmy Carter var hæddur og nið-
uríægður þegar hann yfirgaf
Hvíta húsið og inn flutti hinn dáði
Ronald Reagan. Undanfaríð hef-
ur Carter ferðast víða um lönd
þríðja heimsins og reynt að koma
á sáttum stríðandi aðila.
fömum mánuðum hefúr dregið úr
henni á þeim manni sem fýrir tíu árum
tók við embætti af honum og lofaði að
binda enda á „eymdina undir stjóm
Carters".
Þessi maður er Ronald Reagan. Það
þykir grimmileg kaldhæðni að sá von-
laust óvinsæli Jimmy Carter sem einu
sinni var, nýtur nú meiri vinsælda en á
forsetaárum sínum og er reyndar kom-
inn vel fram úr Ronald Reagan sem í
eina tið þýddi ekkert að etja kappi við
á toppi vinsældalistans.
Ástæðan er sú að Reagan hefúr ekki
tekist sem best upp á þessu fýrsta ári
sínu sem eftirlaunaþegi. Mikla
hneykslun vakti ferð hans til Japan á
sl. ári á vegum iðnjöfúrs eins, sem
hann þáði tvær milljónir dollara fýrir.
Auk þess hefúr hann lengi orðið að
gjalda hins alræmda Iran- kontramáls
og vitnisburður hans í því sambandi
bætti gráu ofan á svart Þá þykir hon-