Tíminn - 12.07.1990, Side 8

8 Tíminr.
Fimmtudagur 12. júlí 1990
Munu frjálsar fjármagns-
hreyfingar halda íslensku
efnahagslífi gangandi?
Fjölrituð er út komin „Greinargerð Seðlabanka íslands um áhrif
frjálsra fjármagnshreyfinga á íslenskt efnahagslífí inngangi
segir: „Árið 1989 samþykkti Norðuriandaráð tillögu ráðherra-
nefndar ráðsins um Efnahagsáætlun Norðuríanda 1989-1992,
sem miðar m.a. að auknu frjálsræði í gjaldeyrismálum.... Hér á
landi komst um tíma nokkur skriður á afnám hafta á gjaldeyris-
viðskipti, en á síðustu misserum hefur hægt á þeirri þróun. Á
sviði gjaldeyrismála hefur ísland því dregist jafnt og þétt aftur úr
nágrannaþjóðunum á Norðuriöndum." (Bls. 3)
BILASALA I BANDARIKJUNUM 1989
STAÐA BILA-
IÐNAÐAR í USA
I
„Iðnríkin, sem standa að Efnahags-
og ffamfarastofrmninni gerðu árið
1961 með sér tvær samþykktir um
aukið frelsi í viðskiptum. Annarri
samþykktinni er ætlað að stuðla að
auknu frelsi í þjónustuviðskiptum ...
en hin lýtur að auknu frjálsræði í fjár-
magnsflutningum. ... í maí 1989 var
tekin ákvörðun um víðtækar breyt-
ingar á þeim ... er aðildarríki heimilt
að gera fyrirvara við einstök atriði
samþykktanna. ... Auk þess ... er sá
möguleiki fyrir hendi, að aðildarland
undirþiggi sig að öllu leyti ákvæðum
samþykktanna, þyki efnahagslegar
og fjármálalegar ástæður mæla með
því. ... Aðeins eitt aðildarríki Efna-
hags- og fjármálastofhunarinnar
heldur enn í slíkan allsheijarfyrirvara
við samþykktina um fjármagnshreyf-
ingar, en það er Island. Um sam-
þykktina um þjónustuviðskipti gegnir
hins vegar öðru máli. Öll aðildarríkin
gangast við skuldbindingum sínum á
því sviði. Af Islands hálfu var fallið
frá allsheijarfyrirvara við samþykkt-
ina um þjónustuviðskipti árið 1964,
og einungis gerðir fáeinir fremur
veigalitlir fyrirvarar." (Bls. 4-5)
Helmingur allra fjármuna
banka eru í Vestur-Þýskalandi
í höndum átta þeirra, í Japan
13 þeirra og í Bandaríkjunum
35 þeirra. Tvenn lög hafa
hindrað samþjöppun í banda-
rísku bankakerfi.
Pepper-McFadden lögin frá 1927
meinuðu „þjóð“bönkum, þ.e. aðilum
að varasjóðskerfi sambandsrikisins,
að opna útibú utan heimaríkis síns.
Glass-Steagall lögin frá 1933 álögðu
bönkum að vera annaðhvort við-
skiptabankar eða fésýslubankar auk
þess sem þau komu á tryggingu inn-
stæðna í bönkum og bönnuðu
greiðslu vaxta af innstæðum á
hlaupareikningi. Síðustu tvo áratugi
hafa orðið breytingar á starfsháttum
bandariskra banka sem lög þessi taka
ekki til.
„Hinn 6. febrúar s.l. samþykkti rik-
isstjómin, að fram færi athugun á
áhrifum evrópska efnahagssvæðisins
á íslenskan þjóðarbúskap. ... Seðla-
banka Islands var falið að ... fjalla
um áhrif „á íslenskan fjármagns-
markað, meðal annars vegna frelsis í
fjármagnsflutningum milli landa, á
lántökur erlendis og gengi íslensku
krónunnar og ennfremur líkleg áhrif
á innlenda bankastarfsemi og aðra
fjármálaþjónustu." (Bls. 5)
1. HLUTI
ii
„Hinn 17. janúar 1989 flutti Jacqu-
es Delors, forseti ffamkvæmda-
stjómar Evrópubandalagsins, ræðu á
þingi bandalagsins í Strasbourg. ...
Hann sagði tvo kosti vera fyrir hendi.
... Annars vegar væri óbreytt fram-
hald á samskiptum EFTA og EB. ...
Hinum kostinum lýsti Delors svo: „A
hinn bóginn getum við leitað að nýj-
um og fastmótaðri samvinnugmnd-
velli, þar sem til kæmu sameiginleg-
ar ákvörðunar- og stjómunarstofnan-
Economist sagði svo frá 7. apríl
1990: „A áttunda áratugnum fengu
viðskiptamenn banka loks nokkurt
tækifæri til að semja sig að háttum
neytenda á frjálsum markaði. Þeir
tóku því. Af innstæðum banka gekk
fé til nýrra fjárfestingasjóða á pen-
ingamörkuðum. Fyrirtæki tóku að
afla sér rekstrarfjár með útáfú við-
skiptaverðbréfa (commercial paper),
eins konar útboðnum yfirdrætti,
þannig að saman skrapp lánareitur
fyrirtækja í bönkum. Óhjákvæmilega
viðurkenningu þessa veittu tvenn lög
á öndverðum níunda áratugnum,
1980 um niðurfellingu hafta á inn-
lánsstofnunum og fjárhagslegt að-
hald (Depository Institutions Dere-
gulation and Monetary Control Act)
og 1982 Gam-St. Germain lögin.
Fyrmefndu lögin lyftu takmörkunum
af innlánsvöxtum, afnámu okur-
ir til að gera starfsemina alla virkari
og til að draga ffam pólitískar hliðar
samstarfsins á vettvangi efhahags-
mála, félagsmála, fjármála og menn-
ingarmála.“ (Bls. 6-7)
„Ræða Delors, sem átti sér bakhjarl
í viljayfirlýsingu leiðtogafúndar Evr-
ópubandalagsríkja á Rhodos í des-
ember 1988 um nánara samstarf við
EFTA-ríkin, kallaði á viðbrögð af
hálfu EFTA. ... Á leiðtogafúndi
EFTA-ríkjanna ... í Osló í mars 1989
var ályktað ... m.a.: „Við gemm ráð
fyrir því, að samningaviðræður
myndu leiða til samkomulags ... um
óhindraðan flutning á vöra, þjónustu,
fjármagni og fólki með það að mark-
miði að koma á einu samræmdu evr-
ópsku efúahagssvæði....“ ... Á Bras-
selfúndinum 20. mars 1989, þar sem
komu saman utanríkisráðherrar EB
og EFTA-ríkja, kom fram vilji til að
efla samstarfið í Vestur-Evrópu.
Ráðherramir hittust að nýju í Brassel
19. desember og ákváðu „að hefja
formlegar samningaviðræður eins
fljótt og auðið er á fyrri helmingi árs-
ins 1990 ...“
„Niðurstaða könnunarviðræðna
EFTA og Evrópubandalagsins er sá,
að grandvöllur efúahagssvæðisins
verði það, sem kallað er „acquis
communautaires“ eða svonefndur
réttararfúr EB. Með réttararfi EB er
átt við viðeigandi ákvæði Rómarsátt-
málans og lög og reglur leiddar af
honum og ennfremur þær reglur, sem
leiddar era af dómum Evrópudóm-
stólsins." (Bls. 8)
skorður og leyfðu greiðslu vaxta af
innstæðum á hlaupareikningi með
því að heimila framseljanlegar út-
tektarávísanir (negotioable orders of
withdrawals NOW-accounts). Hin
síðamefndu heimiluðu fyrirtækjum á
peningamarkaði að bjóða innláns-
reikninga og enn frekari kosti á ffarn-
seljanlegum úttektarávísunum (super
NOW- accounts), og leyfðu nokkra
samfellingu fyrirtækja ríkja á milli
sem boðaði landshlutabundin eignar-
haldsfyrirtæki (en í flestu tilliti verða
á næsta ári niður felldar hömlur á
starfsemi banka í fleiri en einu ríki)
og — óheppilega að raun hefúr á orð-
ið — sparisjóðum að víkka svo út
starfssvið sitt að þeir urðu sem litlir
viðskiptabankar en án hyggilegra að-
haldsreglna." (Viðauki, bls. 26-27.)
Sala útlendra bíla jókst enn í Banda-
ríkjunum á níunda áratugnum. Af
seldum bílum vora 24% útlendir
1984, en 33% 1989. Og í fyrra varð
útlendur bíll, Honda Accord, í fyrsta
sinn söluhæstur. Frá 1980 hafa Jap-
anir sett upp 12 bílasmiðjur í Norður-
Ameríku og Evrópu, 8 þeirra 1988
og 1989. I útlendum bílasmiðjum
(assembly plants) í Bandaríkjunum
vora framleiddir eða saman settir
173.000 bílar 1983 en liðlega 1 millj-
ón bila 1989. Og horfur munu á að
frá þeim komi 2 milljónir bíla 1992.
Hafa útlend félög varið 4,5 milljörð-
um dollara til uppsetningar bíla-
smiðjanna.
í fyrra, 1989, seldust 14,8 milljónir
bíla, fólksbíla, vöraflutningsbíla og
annarra, í Bandaríkjunum, en 15, 8
milljónir 1988. Samt sem áður varð
1989 sjötta besta bílasöluárið þar-
lendis. Á boðstólum vora 600 af-
brigði bílagerða en þau vora 400 fyr-
ir fjóram áram, 1985. Sölustaðir
nýrra bíla í Bandaríkjunum era
25.000 í eigu 15.500 fyrirtækja, en
afkoma þeirra varð slæm 1989, og er
við búið að sölustöðum muni fækka á
næstu árum.
Bandarísku bílaframleiðendumir
stóra, GM, Ford og Chrysler, eiga
samtals 62 bílasmiðjur en þær munu
nú ekki fullnýttar. Þótt stærsti ffarn-
leiðandinn, GM, verði 40 milljónum
dollara til endumýjunar á níunda ára-
tugnum hefúr mest á honum mætt.
Markaðshlutdeild hans var 44,1%
1979, en 34,1% 1988. Hagnaður á
seldan bíl var 1989 hjá GM $47, hjá
Chrysler $228 og hjá Ford $591, að
sögn Financial Times 26. janúar
1990.
Skiptíng seldra bíla
í Bandaríkjunum 1989
(9,87 millj.)
General Motors 34,8
Ford 22,1
Chrysler 10,3
Japanskir bílar 26,0
Breytingar á bankalögum í USA
PITTSBURGH PLATE GLASS
Pittsburgh Plate Glass lagði upp-
haflega til rúður í bíla, en sneri sér
síðan að lögun málningar á þá.
Markaður bíla-málningar er tvíþætt-
ur, annars vegar nýrra bíla (original
equipment manufacture, OEM) og
hins vegar notaðra (vehicle refinis-
hing, VR).
Árleg sala í fyrmefhdu greininni er
sögð nema 720 milljónum lítra á
1,34 milljarða sterlingspunda, en í
hinni síðamefndu 480 milljónum
lítra á 1,6 milljarða sterlingspunda
(því að dýrar er seld). I heimi öllum
er PPG sagt hafa 19% hlutdeild
markaðarins, en í Bandaríkjunum
45% hennar. Grannmálning bíla af
færibandi varðar miklu og við hana
er beitt „electro!ytic“-tækni, sem
PPG (og Hoechst) þróaði, en ICI
mun hafa átt frumkvæði að. Eftir að
International Paint sneri sér nær ein-
vörðungu að skipamálningu 1985,
keypti PPG það að hluta og hefur
síðan átt, ásamt Courtaulds.
Sherwin-William
Sherwin-Williams, stofnað 1866,
hefúr aðalstöðvar í Cleveland, Ohio,
og framleiðirjöfnum skrefúm „húsa-
málningu" og iðnaðar-málningu.
Auk þess að hafa eigið nafn á máln-
ingu sinni selur það hana undir heit-
unum Dutch Boy, Martin-Scnour og
Kem-Tone, og lcyfir dreifendum
líka að viðhafa eigið nafn. Sala fyrir-
tækisins 1988 nam 1.950 milljónum
$. — Sherwin-Williams rekur 2.000
málningar-búðir víðs vegar um
Bandaríkin og hefur eigin dreifing-
ar-fýrirtæki í Kanada, Mexíkó, Bras-
ilíu og Vestur-Indíum. I 25 öðram
löndum á það dóttur- fyrirtæki eða er
í samstarfi við aðrar málningargerð-
ir.
DuPont
Bandarískur bílaiðnaður skiptir nær
einvörðungu við þrjár málningar-
gerðir: PPG, BASF og DuPont. Hin
síðastnefnda framleiðir málningu í
Automotive Products-grein sinni
(einkum í Kansas City) og undir
nafni dóttur-fyrirtækis, Mt. Clemens
Coatings Inc., sem leggur Ford-bíla-
smiðjunum til um helming málning-
ar sinnar. Málningarsala DuPont er
1986 sögð hafa numið 650 milljón-
um $.
BASF
Þýski efnahringurinn BASF haslaði
sér alþjóðlegan völl á sviði málning-
ar eftir kaup sín á bandarísku máln-
ingar- og blek- gerðinni Inmont
1985 á 1 milljarð $. Hefúr það síðan
haft dreifingarskipan í Norður- og
Suður- Ameríku, Indlandi og Malas-
íu. í Japan hefúr BASF samstarf v'ið
Tanabe og einnig að nokkra leyti við
Dainippon Toryo, sem er í tengslum
við Mitsubishi Motors. — Á síðari
hluta níunda áratugarins varði BASF
200 milljónum DM til endumýjunar
málningarverksmiðju sinnar í
Munster, sem nú mun hin fúllkomn-
asta í heimi (og hefur 2.800 starfs-
menn). Þar var upp tekin sú ný-
breytni að blanda hverja málningu í
eigin keri (þótt nokkur tonn vegi, en
þau era til færð með „hovercraft"-
búnaði). Á Frakklandi framleiðir
BASF málningu undir nafninu
Glasurit. Og á Spáni hefúr BASF
komið upp málningarverksmiðju.
Stígandi