Tíminn - 31.07.1990, Qupperneq 7

Þriðjudagur 31. júlí 1990
Tíminn 7

Danfríður Skarphéðinsdóttir:
Nýir atvinnumöguleikar
á landsbyggðinni
Nútímatækni á sviði tölvuvinnslu og fjarskipta hefur þegar haft mik-
il áhríf á atvinnulíf okkar fslendinga og búast má við að það verði ekki
síst á sviði upplýsingamiðlunar sem ný atvinna verður til í samfélagi
framtíðarinnar.
Tölvur og örrnur íjarskiptatæki gefa
allt að því óendanlega möguleika til
að saína, geyma og flytja upplýsingar
án tillits til dvalarstaðar þess sem
verkið vinnur. Þeir möguleikar sem
felast í því að geta nýtt sér nýja tölvu-
og fjarskiptatækni hefur opnað nýjar
viddir sem fólk hafði ekki hugboð um
áður. Það er afar mikilvægt að sem
flestir geti orðið sér úti um þá kunn-
áttu og þekkingu sem nauðsynleg er
til að geta orðið þátttakendur í hinni
tæknilegu þróun.
Byggðavandinn hér og
í nágrannalöndunum
f mörgum nágrannalanda okkar,
ekki síst á Norðurlöndunum, eiga
stjómvöld við svipaðan vanda að etja
í byggðamálum og íslensk stjóm-
völd. Þar eins og hér er atvinnulíf
dreifbýlisins einhæft, atvinnuleysi
viðvarandi og þvi vaxandi fólksflutn-
ingar úr dreifbýli í þéttbýli. Reynt
hefur verið að grípa til ýmissa ráð-
stafana til að hægja á eða stöðva
þessa þróun. Stjómvöld i Skandinav-
íu hafa gert sér grein fýrir þvi lykil-
hlutverki sem konur gegna í að við-
halda mannlifi og byggð og hafa þvi
lagt mikla áherslu á að reyna að leysa
atvinnuvanda kvenna úti i dreifbýl-
inu. Stóraukin atvinnuþátttaka
kvenna og breytt staða þeirra í fjöl-
skyldunni skiptir miklu í þróun
byggðamála og timabasrt er að taka
mið af þeirri staðreynd.
Fjarvinnustofur eru
sjálfsagður hluti af
byggðastefnu
Ein leið sem farin hefur verið er að
setja á laggimar svokallaðar fjar-
vinnustofur, þar sem ýmis upplýs-
inga- og þjónustuverkefni em unnin,
auk þess sem þar fer fram nám og
kennsla á tölvur. Fjarvinna snýst um
það að færa verkefhi með ljósleiður-
um og tölvutækni nútimans á milli
landshluta eða jafnvel milli landa. í
Skandinaviu hefur verið unnið að því
markvisst að flytja verkefni sem
henta fyrir fjarvinnustofur út í jaðar-
svæði þar sem byggðin á í vök að
veijast. Fyrsta fjarvimiustofan var
stofnuð í Svíþjóð 1985.
I fjarvinnustofum em unnin ýmis
verkefni sem áður vom unnin inni í
stofnunum og fyrirtækjum, svo sem
bókhald, upplýsingaöflun og skýrsl-
ur. Þannig er t.d. haldið utan um alla
hlutafélagaskrá Noregs í afskekktum
bæ í Þrándheimsfirði og ýmis verk-
efni sem henni tengjast unnin þar.
Þetta veitir umtalsverða atvinnu í
þessum bæ, þar sem byggð var kom-
in að því að lognast út af. Nágranna-
þjóðir okkar hafa lagt mikla áherslu á
að þessi nýja tækni og sú atvinna sem
með henni skapast sé mikilvægur
þáttur í að treysta búsetu fólks og er
fjarvinnsla orðin sjálfsagður hluti af
byggðastefhu margra landa. Starf-
semi fjarvinnustofa hefur gefið góða
raun á Norðurlöndum.
Nú er brýnt að sinna
atvinnuþörff kvenna
Það blasir nú við öllum að brýnna
aðgerða er þörf í atvinnumálum
landsbyggðarinnar og ekki síst er
brýnt að sinna atvinnuþörf kvenna.
Sá samdráttur sem orðið hefiir á und-
anfomum árum í undirstöðuatvinnu-
greinum okkar, sjávarútvegi og Iand-
búnaði, hefur komið harðast niður á
konum. Ekki hefur tekist svo tun
munar að auka fjölbreytni atvinnu-
lífsins úti á landsbyggðinni sem allir
virðast þó sammála um að gera þurfi.
Tölur um skráð atvinnuleysi sýna svo
ekki verður um villst að skortur á fjöl-
breytilegum störfum bitnar fyrst og
fremst á konum á landsbyggðinni. I
öllum landshlutum eru konur í meiri-
hluta þeirra sem skráðir era atvinnu-
Iausir. Opinberar tölur segja þó ekki
alla söguna, þvi að mikið dulið at-
vinnuleysi er meðal kvenna. Til
dæmis era sveitakonur ekki á at-
vinnuleysisskra og það era heldur
ekki þær konur sem um þessar mund-
ir era búnar að koma bömum sinum á
legg og væru tilbúnar til að fara út á
vinnumarkaðinn.
A þessu ári hafa stjómvöld gefið út
tvær skýrslur um atvinnumál kvenna
á landsbyggðinni. Báðar skýrslumar
staðfesta það sem Kvennalistakonur
hafa oft og einatt bent á: Nauðsynlegt
er að gera sérstakt átak til að efla at-
vinnulífið og auka fjölbreytni þess
með þarfir kvenna í huga og síðast en
ekki sist er orðið timabært að gefa
gaum að hugmyndum kvenna.
Hlustum á
hugmyndir kvenna
Kvennalistakonur hafa varið löng-
um tíma í að ræða atvinnumál kvenna
og haldið fundi og ráðstefnur til að
fjalla um stöðu kvenna á landsbyggð-
inni í ljósi þess ástands sem nú ríkir í
atvinnulífinu. Það vekur athygli
hversu hugmyndaríkar og fijóar kon-
ur era og hvemig þær hugsa sér at-
vinnuuppbyggingu sem byggir á
Það blasir nú við öllum
að brýnna aðgerða er
þörf í atvinnumálum
landsbyggðarinnar og
ekki síst er brýnt að
sinna atvinnuþörf
kvenna. Sá samdráttur
sem orðið hefur á und-
anförnum árum í undir-
stöðuatvinnugreinum
okkar, sjávarútvegi og
landbúnaði, hefur komið
harðast niður á konum.
samvinnu. Til þess að hrinda hug-
myndum sínum í framkvæmd þurfa
konur fýrst og fremst skilning og
stuðning stjómvalda. Þingkonur
Kvennalistans hafa lagt ffarn ffurn-
varp á þingi um að við Byggðastofn-
un verði sett á stofh sérstök kvenna-
deild til að vinna að atvinnuþróun
fýrir konur.
Stóriðja leysir ekki at-
vinnuvanda kvenna
Þær hugmyndir um atvinnusköpun
sem efstar era á baugi hjá ráðamönn-
um era stóriðja. Stóriðja leysir ekki
atvinnuvanda kvenna, hvar sem hún
verður staðsett. I þeirri ofurtrú að
stóriðja leysi vanda atvinnulífsins
gleymist að huga að því sem smærra
er en gæti þó á ýmsan hátt reynst hag-
kvæmt ekki síður en annað. Á hinum
Norðurlöndunum hafa menn komist
að þvi að uppbygging fjarvinnustofa
er einn allra ódýrasti kosturinn í at-
vinnumálum sem völ er á.
Tillaga Kvennalistans
um fjarvinnustofur
Á síðasta þingi var samþykkt tillaga
sem þingkonur Kvennalistans fluttu,
þess efhis að ríkisstjómin beiti sér fýr-
ir stofhun fjarvinnustofa með þvi að
færa ýmis verkefni ffá þjónustustofn-
unum á Reykjavíkursvæðinu út á
landsbyggðina í þvi skyni að efla fjöl-
breytni atvinnulífsins á landsbyggð-
inni og treysta búsetuna. Tillagan ger-
ir einnig ráð fýrir aukinni tölvu-
ffæðslu fýrir almenning um land allt.
Mikilvægt er að stjómvöld taki
ffumkvEeði að því að nýta sér þá
möguleika sem felast í starfsemi fjar-
vinnustofa. Með því að flytja hluta af
þjónustu rikisstofhana út á land má
nýta tölvutæknina til að byggja upp
nýja vinnustaði. Það er ein leið til að
fiölga störfum, auka fjölbreytni at-
vinnulífsins og treysta um leið búsetu
fólks. Með sterku ffumkvæði stjóm-
valda við uppbyggingu fjarvinnu-
stofa má ætla að ýmis önnur fýrirtæki
og einstaklingar fýlgi í kjölfarið.
Mikilvægt er að vel takist til \'ið að
notfasra sér nýja tækni á jákvæðan
hátt. Verkefhi sem þetta krefst góðrar
skipulagningar og samstarfs. Það er
því nauðsynlegt að gera áætlanir og
skipuleggja starfsemi fjarvinnustofa í
samráði við sveitarfélög og heima-
fólk á hveijum stað.
Fyrstu fjarvinnu-
stofurnar á íslandi
Það er ástæða til að fagna því að nú
þegar hafa fýrstu fjarvinnustofumar
tekið til starfa hér á landi og stofhuð
hafa verið landssamtök fjarvinnu-
stofa. Þessar fýrstu fjarvinnustofur
era árangur af frumkvæði heima-
manna á hveijum stað og nú er mikil-
vægt að þær fái næg og stöðug verk-
efni. Með samþykkt þingsályktunar-
tillögu Kvennalistans um fjarvinnu-
stofur hafa stjómvöld lýst yfir vilja
sínum til að taka þátt í uppbyggingu
fjarvinnustofa. Með því að hafa opinn
huga fýrir þeim óendanlegu mögu-
leikum sem tölvu- og fjarskiptatækni
nútímans gefa og kynna sér þá vel og
hvetja allar opinberar stofiianir til að
notfæra sér þjónustu fjarvinnustofa
geta stjómvöld lagt mikið af mörkum
við þessa nýju atvinnustarfsemi.
UR VIÐSKIPTALIFINU
YFIRTAKA DEUTSCHE BANK
Á DEUTSCHE KREDITBANK
Deutsche Bank gerði 17. april 1990
samning við Deutsche Kreditbank,
austur-þýska ríkisbankann, um náið
samstarf þeirra og samrekstur í Aust-
ur-Þýskalandi. Vandi Deutsche Kred-
itbank eftir sameiningu þýsku ríkj-
anna er sá, að eigur hans era miklum
hluta 260 milljarða austur-þýskra
marka lán til þjóðnýttra iðnfýrirtækja.
Samkvæmt samningsgerð bankanna
var sett upp ný deild við Kreditbank,
sem veitir ný lán. Er hún sameign
bankanna. Hefur Kreditbank 51%
hlutafjár hennar, en Deutsche Bank
hefur forsögn um daglegan rekstur
hennar.
Nýjar franskar hraölestir
I fýrra bað franska stjómin ríkisjám-
brautimar frönsku, SNCF, að semja
tillögur og kostnaðaráætlun um lögn
3.400 km langra jámbrauta undir
hraðlestir og smíði þeirra. Þær tillög-
ur hefur CNCF nú lagt fýrir sam-
göngumálaráðherrann, Michel Dele-
barre. Miða þær að lögn 13 nýrra lína
fýrir 2010. Jámbrautina frá París til
Strasbourg mun fýrirhuguð hraðlest
fara á 1 klst. 50 mínútum. Á jám-
brautinni frá Paris til Lyon hóf hin
fýrsta slíkra hraðlesta áætlunarferðir
1981. Framkvæmd tillagna SNCF
mun kosta 188 milljarða FFr.
Hálfnuð Ermarsundsgöng
Um mánaðamótin apríl-maí 1990
var hálfnað að grafa hin 150 km
löngu Ermarsundsgöng, sem væntan-
lega verður lokið við á miðju ári
1993. En kostnaður fer sífellt ffarn úr
áætlun og félagið um göngin, Euro-
tunnel, er í vanskilum á 5 milljarða
sterlingspunda láni við 208 banka
(sem 22 bankar hafa orð fýrir). í janú-
ar sl. taldi félagið sér til viðbótar vera
þörf á 1,5 milljarða sterlingspunda
láni á þessu ári, en nú þykir þvi ffern-
ur vera 2 milljarða sterlingspunda
vant.
Stígandi
E.I. du Pont de Nemours & Co
Markaðssetning kevlar, ofins dúks
úr gerviþráðum, stáli sterkari, höfð-
um í skotheld vesti, gengur du Pont-
samsteypunni verr en markaðssetn-
ing nylons 1939. Fyrstu sokkar úr
nylon, þá silki dýrari, vora aðeins
boðnir íbúum í Wilmington, Dela-
ware. Ári síðar hafði sala þeirra þó
endurgreitt du Pont þær 4,5 milljón-
ir $, sem til forrannsókna nylons og
hönnunar fóra (en þeir liðir kostuðu
samsteypuna 700 milljónir $, þegar
að kevlar kom, og það hefiir verið
henni á höndum allt ffá 1964).
Du Pont-samsteypan er nú tíu sinn-
um stærri en 1939. Heildarsala
hennar nam 32,9 milljörðum $ 1989
og tekjur fýrir skattlagningu 2,2
milljörðum $, en hún hefur 141.000
starfsmenn. Helming tekna sinna
hefur samsteypan af framleiðslu
gerviefha og af Conoco, olíu- og
gasfélagi, sem hún keypti 1981 á 8
milljarða $. Leitar samsteypan nú
nýrra miða, og er af þeirri ástæðu
sögð á tímamótum, þótt ekkj sem
1915, er lög gegn auðhringum
stökktu henni úr púðurreyk í tilbúin
efni, svo sem rayon og sellófan og
gervigúmmí eða í litarefhi og máln-
ingu. En samsteypan hefur þó aðeins
átt eitt nylon-ævintýri, þótt fengsæl
hafi verið (eins og á minna heitin
orlon-acryl, lycea-spandex, confam-
gervileður, auk quiana-gervisilkis og
önnur þar ffam eftir götum).
I september 1989 gekk du Pont-
samsteypan til samstarfs við lyfja-
gerðina Merck, hina stærstu í heimi.
Á lyfjadeild du Pont varð nokkur
halli 1989 eða 14 milljónir $, þótt
sala hennar næmi 1,3 milljarð $, en
vinna hennar að ampligen-lyfinu
mun hafa komið fýrir ekki.