Tíminn - 31.07.1990, Page 9

Þriðjudagur 31. júlí 1990
Þriðjudagur 31. júlí 1990
Tíminn 9
8 Tímir.r.
Eftir
Jóhönnu
Kristínu
Bimir
Ný gerð af Markúsametinu svokallaða
hefúr hlotið geysilega góðar viðtökur
hvarvetna sem staðið hefur verið íyrir
kynningu þess og er nú stefnt að mikilh
aukningu sölu netsins erlendis. Fyrir
skömmu var netið m.a. kynnt á fúndi Al-
þjóða siglingamálastofiiunarinnar í
London þar sem staddir vom 320 þátt-
takendur frá 60 löndum og öllum þeim
helstu flokkunarfélögum og alþjóðasam-
tökum er láta öryggi á hafi úti til sín taka.
Að sögn Péturs Th. Péturssonar, ffam-
kvæmdastjóra fyrirtækisins Björgunar-
netið Markús hf., em óendanlegir mögu-
leikar fyrir hendi hvað varðar sölu á net-
inu, þar sem þetta er einstakt öryggistæki
og stendur ekki í samkeppni við önnur
slík. Þegar hafa ýmsir aðilar fastsett kaup
á Qölda neta og má þar meðal annars
neftia danska herinn og hafhaiyfirvöld í
Rotterdam. Danir hafa þegar sett reglur
um notkun netanna í sínum eigin skipum
og jafnffamt lagt tillögur þessa efhis fyr-
ir Efhahagsbandalagið. Bjöigunametið
Markús hf. hefur einkaleyfi til ffam-
leiðslunnar í fjölda þjóðlanda og ef af
fyrmefhdri reglugerð verður kemur það
því til með að þýða sölu fleiri þúsunda
neta. Hvert net af stærri gerðinni, en þær
em tvær, er selt á fjörutíu þúsund íslensk-
ar krónur og fjárhæðir sem um rasðir því
verulegar.
Mannaveiðar
Eins og nafhið bendir til er margum-
ræddur hlutur notaður til veiða. Það em
þó ekki fiskveiðar heldur er Markúsar-
netið til þess ætlað að „veiða“ menn sem
fallið hafa útbyrðis.
,Eyrir um það bil tíu árum síðan byijaði
Markús á því að kanna hvort hægt væri
að nota landgangsnet til þess að ná
mönnum úr sjó. Þessar tilraunir urðu til
þróunar á stórmöskvaneti með flotum á
hliðunum, hífistrofíu, tveimur lyftilínum
og kastlínu. Hann afgreiddi þetta til að
byija með í pokum og síðar í hvítum kút-
um. Fyrir um sex árum síðan hóf ég
hönnun á hylkjum undir netin. Bæði þá
til að gera þau fyrirferðarminni og færan-
legri og sömuleiðis til að staðla og ein-
falda notkun þeirra,“ sagði Pétur Th. Pét-
ursson, ffamkvæmdastjóri fyrirtækisins,
í samtali við Tímann.
Netin em eins og áður sagði seld í
tveimur stærðum. Annars vegar fyrir
hafhir og smærri báta og hins vegar fýrir
úthafsskip. „Þegar Markús féll ffá var
þetta komið í flest skip hérlendis og var
þá þegar búið að ráða úrslitum um bjöig-
un töluvert margra mannslífa. Mér fannst
þessi verðmæti sem hann var búinn að
skapa mikilvægari en svo að hér mætti
láta staðar numið,“ sagði Pétur. Hann hóf
því athuganir á markaðssetningu erlend-
is, auk þess að endurhanna netin. Breyt-
ingamar tengdust einkum umfangi net-
anna, m.a. var flotholtum fækkað úr 24 í
sex og lögun þeirra breytt. „Ég hef síðan,
tengja í krana og tvær lyftilínur með
hnútum með fimmtíu sentimetra milli-
bili. Þannig er hægt að skipta þyngdinni á
fleiri björgunarmenn. En þetta getur
skipt rtuklu máli, því þama getur verið
um 100 til 150 kíló að ræða. Með tilliti til
álags á bak björgunarmanna skiptir lengd
netsins einnig miklu máli þegar verið er
að lyfta manni um borð í bát. En við höf-
um hannað þetta þannig að sem flestir
geti hjálpað.“
Netin í öll skip heimsins á
tuttugu árum?
Að sögn Péturs er eitt helsta markmið
forráðamanna fýrirtækisins að stuðla að
aukinni ffæðslu samfara notkun netanna.
„Við markaðssetningu höfum við fundið
út gildi netaima sem fyrirbyggjandi ör-
yggistækis. Á næstu tuttugu árum eiga
netin eftir að koma í öll skip í heiminum.
Samfara þeirri þróun má nýta netin sem
einskonar miðil eða tæki til að stuðla að
aukinni ffæðslu. Fyrstu aðilar á slysstað
em yfirleitt skip sem hafa verið á veiðum
í grennd við skipið sem óhappið henti.
Við viljum því stuðla að þeirri hugarfars-
breytingu að áhöfh skipa fari að hugsa
sem björgunarlið. Þess vegna höfum við
sett á oddinn að láta ffæðsluefhi fylgja.“
Nú er að koma á markaðinn tólf síðna
bæklingur þar sem farið er í rétta notkun
netanna og gefnar leiðbeiningar um æf-
ingadagskrá. Bæklingurinn hefúr þegar
verið prentaður á ensku og dönsku og er
væntanlegur á íslensku á næstunni. „Við
munum einnig dreifa myndbandi þar
sem sýnd er grundvallamotkun og pökk-
un netanna. Vegna þess hve Markúsar-
netin em einfold í notkun, er til þess ætl-
ast að þau séu notuð óspart við æfingar.“
Samningar hafa þegar verið gerðir við
ýmsa aðila varðandi sölu á netunum. All-
ar hafhir utan tvær á Islandi hafa þegar
keypt björgunamet. Meðal erlendra
kaupenda má nefha danska herinn en
munnlegur samningur við þá aðila, sem
formlega verður gengið ffá á næstunni,
hljóðar upp á um fimm til sex milljónir
króna. Samningar standa einnig yfir við
höfnina í Rotterdam. Pétur vildi ekki
gefa upp nákvæmlega hve mikið væri
þar um að ræða, en benti til samanburðar
á að Reykjavíkurhöfii hefúr fest kaup á
30 netum.
Ur 50 í 500 net á
skömmum tíma
Afkastageta fyrirtækisins er að jafnaði
um fimmtíu net á mánuði. Að sögn Pét-
urs er það hins vegar hægur vandi að
auka þau afköst úr 50 í 500 á mjög
skömmum tíma. Nú vinna fimm manns
að gerð netanna, þar af þrír í fúllu starfi.
Hins vegar stendur til að bæði ffam-
leiðsla hylkja og saumaskapur á netun-
um verði færður annað og munu þá af-
samhliða ffekari þróun, notað netin í
fimm ár til að kynna tæknina og læra
hvemig standa skal að sölu svona vöm.
Nú er meiningin að fara í fullan gang við
sölu erlendis.“
samhliöa bát-
Netinu er ekki ætlað að koma í stað
neins annars bjöigunartækis sem þegar
er um borð í skipum. Þvert á móti er því
ætlað að vera viðbót, notað samhliða
eldri tækjum og þá einnig þar sem bjöig-
unarbátum eða björgunarhringjum verð-
ur ekki komið við vegna veðurs eða ann-
ars. ,d>að er ekki hægt að slaka niður bát
og ná í mann sem hefur fallið í sjóinn í
hvaða veðri sem er. Fyrir utan það að allt-
af er nokkur hætta á ferðum þegar notast
er við svo flókinn hlut erns og bátinn. Þá
er mikið öryggi í því fólgið að hafa netið.
Þess eru dæmi að netin hafi ráðið úrslit-
um við bjöigun manna úr gúmmíbátum
og flugvélum um borð í skip, en í því til-
felli erum við t.d. að tala um fjórtán
mannslíf.“
I staðlaðri gerð Markúsametanna er gert
ráð fyrir möguleika til bjöigunar í allt að
átján metra há skip. Þá iýlgir þeún einn-
ig sérstök öryggislína. Festur með örygg-
islínu getur maður í flotgalla stokkið fýr-
ir borð og aðstoðað rænulausan eða illa á
sig kominn mann í sjó við að komast í
netið. Þvínæst getur viðkomandi bjöig-
unarmaður komist sjálfúr aftur um borð
með hjálp línunnar og netsins. Þann í net-
inu má síðan hífa upp annað hvort með
handafli eða með aðstoð krana. Þetta get-
ur bjöigunarmaðurinn gert hvort sem er
einn síns liðs eða með hjálp annarra ef
fleiri em í áhöfh.
Ónnur nýjung sem felst í notkun net-
anna er sú að þegar maður er dreginn um
borð minnka líkur á meiðslum hans
verulega miðað við það ef hann væri að-
eins í björgunarlínu. „Það er misjafnt
hvað menn þola og áður en manni er
bjaigað er ómögulegt að geta sér til um í
hvaða ástandi viðkomandi er. Það er því
mikilvægt að við bjöigun sé tekið undir
líkama mannsins en þegar notast er við
björgunarlínu verður því ekki komið við.
Sá sem fallið hefúr útbyrðis getur hins
vegar stungið löppunum mn um möskva
Markúsametanna og þannig er því tekið
undir hann þegar hann er hifður um borð.
Nú, ef maðurinn er rænulaus hggur hann
í netinu á meðan það er híft upp.“ Mjög
einfalt mun vera að eiga við netin. Þau
þarf aðeins að skola og þurrka að lokinni
notkun, pakka þeim niður í hylkið og era
þau þá tilbúin til notkunar aftur.
Öryggi björgunarmanna
á oddinn
, Jlvort sem aðeins era tveir í áhöfn báts
eða fleiri, má bjöigunarmaður undir eng-
um kringumstæðum hoppa í sjóinn til að
aðstoða félaga sinn, án þess að hugleiða
hvemig hann ætlar sjálfúr að komast til
baka. Netin gefa möguíeika á farsælli
björgun beggja aðila. Netin era einnig
búin 30 metra björgunarlínu með lykkju
sem byija má á að kasta til þess sem hef-
ur farið í sjóinn. En þar fýrir utan era þau
búin lásum til að læsa rænulausan mann í
og vír til að spenna þau í sundur.“
Pétur benti á annað sem htið hefúr ver-
ið hugað að ffam til þessa, það að bjöig-
unarmenn fari ekki illa í baki á því að
lyfta þeim sem bjaiga á. En eitt alvarleg-
asta og varanlegasta tjónið sem oft hlýst
af þessum slysum era meiðsl bjöigunar-
manna. Ánægjan yfir bjöigun ef að vel
tekst til skyggir yfirleitt á þá atburði að til
að mynda bjöigunarmaður klemmist á
Pétur Th. Pétursson, framkvæmdastjórí
Björgunametsins Markúss hf., segir netið
þegar hafa ráðið úrslitum við björgun fjölda
mannslífa og vonast til að notkun þess
verði brátt lögleidd af Alþjóða siglinga-
málastofnuninni. Timamynd: Pjetur
fæti eða togni í baki. Þar fýrir utan koma
þessi meiðsl oft ekki ffam fýrr en að
nokkrum tíma liðnum og era því stund-
um ekki sett í rétt samhengi. „Vegna
þessa er á netunum hífistroffa sem má
köstin aukast að mun. Er hér því um at-
vinnu fýrir fjölda manns að ræða. „Ég tel
það ekkert óeðlilegt að hér á verkstæðinu
getum við verið orðin um tíu innan eins
árs. Þá tek ég ekki með í reikninginn þá
sem vinna að saumum eða steypa hyík-
m.“
1986 tóku reglur gildi hér á landi um að
Markúsametm skyldu vera hluti af bjöig-
unarútbúnaði hvers skips. „Að fium-
kvæði siglingamálastjóra hafa netrn ver-
ið kynnt þeúri nefiid Alþjóða siglinga-
málastofhunarinnar er sér um setningu
reglna varðandi öryggi á hafinu. Ég von-
ast til að notkun björgunameta, byggð á
þeún markmiðum sem við höfiim sett
okkur, verði komin úm í Alþjóðareglur
úman fárra ára. Mér fannst vera það mik-
ill áhugi á fúndi Alþjóða siglingamála-
stofhunarinnar að mér kæmi ekki á óvart
þó Norðurlöndin tækju sig saman um að
beita sér fýrir því að notkun netanna yrði
sett í reglur.“
1988 var samþykkt af hálfú Eureka hah-
os að gera þróun Markúsametanna að
hluta verkefiiisins. Eureka halios er sam-
vúmuverkefni Frakka, Spánveija og ís-
lendinga og snýst um þróun fiskiskipa
ffamtíðarinnar. Venjulega er þess krafist
að um samvúmu fýrirtækja í a.m.k.
tveimur þessara landa sé að ræða. „Það
fannst enginn aðili annar sem var að
vinna á þessu sviði. En ffanska flokkun-
arfýrirtækið Bureau Veritas krafðist þess
að við værum samþykkt sem hluti verk-
efnisins. Síðan hefúr Iðnaðarráðuneytið
veitt okkur styrk til þróunarúmar. Áuk
þessa hefúr fjárhagsstuðningur komið ifá
Sjávarútvegsráðuneytmu og Iðnlána-
sjóði til markaðsathugana. Þetta hefúr
leitt til þess að ég hef getað eúibeitt mér
að þróun netanna. Auk þess að svara fýr-
irspumum og halda sambandi við þá tvö
þúsund aðila út um allan heún sem mál-
úiu tengjast annað hvort sem kaupendur,
hafúaryfirvöld, útgerðarfélög, söluaðilar
eða annað. En í þessum samböndum fel-
ast töluverð verðmæti."
Netin hafa jafnffamt verið kynnt yfir-
völdum í Sovétríkjunum, Bandaríkjun-
um og Kanada og hefúr þeún hvarvetna
verið geysilega vel tekið. Þá hafa dönsk
yfirvöld eúis og áður sagði lagt ffam til-
lögur fýrir Efhahagsbandalag Evrópu þar
sem kveðið er á um notkun netanna í öll-
um skipum bandalagsúis. Era þessar
reglur þær sömu og þegar hafa gengið í
gildi í Danmörku varðandi þeúra eigin
skip. ,d>essi vinna hefúr kostað okkur á
þriðja tug milljóna en það sem við blasir
er að á þessu ári verði salan allt að fjór-
folduð miðað við það sem seldist í fýrra.
Við höfúm eúinig endurskipulagt fjár-
hagrnn og stefiium nú að nokkurri hluta-
ijáraukningu.“
Netúi verða kynnt á sjávarútvegssýn-
ingunni í Laugardalshöll þann 19. til 23.
september næstkomandi.