Tíminn - 04.08.1990, Blaðsíða 7

á flestum sviðum og gefa öllum
lögum og siðgæði langt nef.
Eitt af þvi sem nokkra umræðu
hefur fengið upp á síðkastið, er
hvort útisamkundumar eru menn-
ingarlegar listahátíðir eða skatt-
skyld skröll. Er sú umræða með
álíka ólíkindum og það að ekki
taki því að minnast á að hóp-
nauðganir séu sjálfsagður hluti há-
tíðahaldanna, eins og virðist hafa
verið fram að þessu.
Eitthvert skemmtanafólk gengst
upp í þeim heilaspuna sínum, að
þeir sem selja dýrt inn í réttir úti-
hátíðanna borgi viðlagaskatt af
aðgangseyri.
Hið rétta er, að skemmtanahald-
arar innheimta virðisaukaskattinn
eins og aðrir skattskyldir aðilar í
þjóðfélaginu, en þeir sem kaupa
sig inn í réttimar borga hann.
Auðvitað er ífáleitt að yfírleitt
skuli vera imprað á að einhvers
konar lista- eða menningarstarf-
semi fari fram innan vébanda
kamivalanna. Það er einfaldlega
siðleysi að fara ffam á að peninga-
gráðugir skemmtanahaldarar séu
verðlaunaðir með því að losa þá
undan innheimtuskyldu skattsins.
Nóg um það.
Sérkenni
Eitt af mörgum sérkennum versl-
unarmannahelgar er óróinn sem
ferðalögin valda. Öll landsins
hljóðvörp tryllast þegar stundin
nálgast og hver tyggur upp úr öðr-
um og sjálfum sér að mesta ferða-
helgi landsins sé í nánd og þegar
mesta ferðahelgi landsins er kom-
in er spilað og spilað í útvörpun-
um öll vinsælustu lögin upp aftur
og affur allan sólarhringinn. Allir
vinsælu brandaramir em hafðir á
hraðbergi og er allt þetta gert til að
skemmta ferðalöngum.
Þeim er sagt hvar fjörið er og
hvert þeir eiga að fara.
Svo er öllum sagt aftur og aftur,
og aftur enn og enn einu sinni að
keyra ekki út af veginum og ekki á
aðra bíla.
Lögreglur em yfirheyrðar um
traffikina og em þetta kallaðir um-
ferðarþættir.
Ofbeldi
Fréttir em sagðar af því hve
margir em teknir fullir við að aka
bíl. Einnig em sagðar fféttir af því
hvemig fylliríið gengur á hinum
og þessum stöðum.
Svo em stórfféttir ffá Galtalæk.
Þar em allir edrú. Jafnvel bömin
em ódmkkin.
Samt skemmta allir sér ágætlega.
Nokkuð er það sem ekki fréttist
af fyrr en kannski seint og síðar
meir. Það er ofbeldi sem framið er
á örvita unglingum eða bjargar-
Iausum, meðvitundarlitlum kon-
um.
Endalaust má um það deila hveij-
um er um að kenna þegar glæpur
er ffaminn. Færa má að því rök að
stúlkur sem ekki kæra sig um
hvem sem er að lagsmanni eigi alls
ekki að fara í tjaldbúðahátíð eða að
hún eigi ekki að missa rænu af
vímuefnaneyslu. Það má einnig
segja að ofbeldissinnaðir karl-
ar/strákar eigi ekki að nauðga
fólki, ekki heldur þótt það sé rænu-
laust. En það gerir víst litla stoð.
Ofbeldi og glæpaverk em einnig
af öðrum toga en kynferðislegum.
Barsmíðar og þjófnaður em fylgi-
fiskar sukksamra kamivala og það
fer ekki eftir neinni kyngreiningu
hveijir verða fyrir slíkum hremm-
ingum.
En þrátt fyrir allt er mikil aðsókn
að marglofuðum útiskemmtunum
um verslunarmannahelgi og auð-
vitað er það sjálfur sollurinn sem
margan dregur á þau mannamót.
Enginn ætlar sér að verða fyrir
barsmíðum, þjófnaði eða líkams-
og sálartjóni af völdum kynferðis-
glæpamanna. Aðeins að gera sér
glaðan dag og ánægjulega nótt og
horfa og hlusta á undrin á upp-
hækkuðu pöllunum, sem em svo
skemmtileg og ffæg.
Aðrir fara að leita uppi auðvelda
bráð, sem sýnist auðvelt að leggja
að velli, og þarf kannski ekki einu
sinni þegar til kastanna kemur.
Hættuspil
Utiskemmtanir norður undir
heimskautsbaugi em hættuspil.
Það er því undravert hve iðnir
menn em að efha til slíkra og hve
áfjáðir aðrir em að sækja svona
uppákomur.
Aldrei er á vísan að róa hvað veð-
ur varðar og fer mörg skemmtunin
fyrir lítið þegar rokið og rigningin
yfirgnæfa alla aðra uppákomu.
Skemmtanahaldarar verða að
taka áhættu og getur farið eftir
veðri eða keppinautum í bransan-
um hvort nokkur sála fæst til að
kaupa sig inn eða ekki. Tap eða
gróði er þvi eilíff happdrætti.
Svo getur einnig farið á þann veg
að margir kaupa sig inn fyrir girð-
ingu fyrir morð fjár í blíðskapar-
veðri og á aðgangseyririnn að
duga í þriggja sólarhringa sælu-
vimu. Fyrir kemur að rokið og
rigningin koma á undan uppá-
haldsskemmtikröftunum og best
að koma sér hið fyrsta heim, löngu
áður en brennivínsbirgðimar em
útdmkknar.
Þrátt fyrir alla óvissuna lætur úti-
skemmtanafólk hvergi deigan síga
þegar dregur að verslunarmanna-
helgi. Skemmtikraftar kaupa upp
ungmennafélög og aðra skemmti-
krafta til að löghelga sér girðingu
og bjóða upp á fjölbreytni i upp-
troðningi.
Svo er allra bragða neytt til að fá
sem flesta til að sækja sína
skemmtun heim og er þá mikið í
húfi.
Unglingamir birgja sig upp af
vímugjöfum og steðja í réttimar
og þjófar og ofbeldissinnaðir kyn-
ferðisglæpamenn hugsa sér til
hreyfings.
Hátíð hér og hátíð þar
Suður í heimi em haldnar kjöt-
kveðjuhátíðir þar sem fólk sleppir
fram af sér beislinu i nokkra daga
á ári hveiju. Sjálfsagt er nauðsyn-
legt að mannskepnan líti upp úr
amstrinu og efni til kamivala með
öllu því sem þeim heyrir til.
Þjóðhátíðin frá 1874 og frídagur
verslunarmanna hafa orðið tilefni
svona útihátíðahalda hér á landi,
þar sem kjötkveðjur tilheyra eink-
um kaþólsku og þær fara ffam á
veðurfarslega óhentugum tíma á
íslandi.
Einn höfuðmunurinn á suðræn-
um kjötkveðjuhátíðum og íslensk-
um verslunarmannahelgum er, að
útiskemmtanimar hafa verið lagð-
ar undir unglingana og varla aðra.
Skallapopparamir og aðrir
skemmtikrafitar útiærslanna em
yfirleitt helmingi eldri en aðdá-
endur þeirra og viðskiptavinir inn-
an girðinga.
Það er vel þekkt fyrirbæri að á
kjötkveðjuhátíðum er hófsemi og
hversdagslegt siðgæði skilið eflir
heima þegar arkað er á þá stefnu-
mótsstaði þar sem þúsundimar
hittast, dansa, drekka og dufla.
En þess ber að gæta að yfirleitt er
það fullorðið fólk sem undirbýr
sína löngufostu með svalli í mat
og diykk og öllu hinu.
A Islandi er þetta orðið bama-
gaman.
Þjóðhátíð og verslunarmanna-
helgi verða vonandi lengi við lýði
og megi komandi kynslóðir Vest-
mannaeyinga una við reyktan
lunda og brennivínstár í tjaldbúð-
um í Heijólfsdal þegar nótt tekur
að dimma. Þar verður kynt bál og
sungið um mexíkanahattinn og
peyjamir taka út sín manndóms-
próf og spranga fimir og stoltir um
klettana. Og strákamir og stelp-
umar uppgötva kannski að þau em
ekki alveg eins.
Verslunarmannahelgin uppi á
landinu mætti einnig taka á sig
þekkilegri blæ, en það gerist ekki
nema með breyttum tíðaranda og
að einhver aðili taki á sig ein-
hveija ábyrgð á þvi að stórglæpir
séu ekki framdir á bömum né öðru
fólki og að þeir séu ekki einu sinni
umtalsverðir.