Tíminn - 13.11.1990, Side 7

Þriðjudagur 13. nóvember 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR
Bjarni Einarsson:
Hve gamalt verður
Lýðveldið Island?
Fjöldi fólks virðist telja það allt að því sjálfsagt að íslendingar
gangi í Evrópubandaiagið og verðum síðan eitt rfld Bandaríkja
Evrópu. En er þetta svo augljóst? Er virkilega kominn tími til
þess að við skerðum sjáifstæði okkar mikið og stefnum í að af-
sala okkur því þegar margar aðrar þjóðir eru enn að berjast fyrir
sjáifstæði? Er eftirsóknarvert að borga Brussel kóngum skatt?
Eigum við ekki fleirí kosta völ?
Fyrst einn markaður,
síðan eitt ríki.
Eftir tvö ár verða Evrópubanda-
lagsríkin einn markaður. Þetta er
mikilvægt skref á þróunarbrautinni í
átt til þess að bandalagsríkin verði að
Bandaríkjum Evrópu. Það að ganga
inn í markaðsheildina þýðir að við
ætlum að gerast aðilar að ríkja-
bandalaginu þegar þar að kemur. Þá
líður íslenska lýðveldið undir lok
sem sjálfstætt ríki. Þá verður Bryssel
höfuðborg okkar eins og Kaup-
mannahöfn á sínum tíma. Ekki er
vfst hvenær bandaríkin verða form-
lega til en endanlegt skref okkar yrði
stigið á næsta eða þamæsta áratug.
Lýðveldið ísland sem fullvalda ríki
nær þá kanski 50 til 60 ára aldri.
Þjóðveldið okkar stóð í 332 ár. Því
lauk með gerð Gamla sáttmála. Þá á-
kváðum við að gjalda Noregskon-
ungi skatt gegn því að skip sigldu til
íslands. Ekki var Gamli sáttmáli
efridur. Eigum við samt að gera Nýja
sáttmála og greiða furstunum í Brys-
sel skatt? Hvað eigum við að fá í stað-
inn? Hverjar verða efridimar? Eitt-
hvað verður það að vera því mikið er
gefið.
Rök fyrir aðild.
Þau rök sem ég heyri oftast eru að
ísland sé hluti af Evrópu, við séum
ættuð frá Evrópu, að rætur menn-
ingar okkar liggi þar og að við getum
ekki selt fiskinn okkar nema þar. Því
sé okkur nauðsynlegt að nálgast
þessa heimsálfu svo sem við getum
og okkur séu sem mest samskipti við
hanaholl. Efviðgöngumekkiíþetta
bandalag verðum við svipt aðgangi
að evrópskum háskólum, Flugleiðir
fari á hausinn og allt fari hér í kalda-
kol. Síðast en ekki síst, við verðum að
taka upp alþjóðahyggju og Evrópu-
hyggja er það sama og alþjóðahyggja.
Við allt þetta bætast svo hinir digm
sjóðir EB og þaðan mundi streyma fé
til landsins til að leggja vegi og gera
margt annað gott Ekki þurfum við
svo að kvíða atvinnuleysi þegar Evr-
ópsku fyrirtækin fara að setja upp
verksmiðjur um allt land. Þannig
mætti áfram telja því fjöldi fólks er
sannfærður um að aðild að EB inn-
leiði sæluríki á íslandi auk þess sem
íslendingar geti farið hvert sem er í
Evrópu og sest þar að. Einstaka mað-
ur verður að vísu hissa þegar honum
eða henni er sagt að við verðum að
gjalda skatt til Bryssel, en sumir
þeirra sem vita það svara um hæl að
við munum fá miklu meira í staðinn.
Nokkuð er til í þessu, því ef við
fengjum frá Bryssel jafri mikið fé Ld.
til vegagerðar eins og írar eiga að fá
verður stutt í að við ökum um landið
þvert og endilang á bundnu slitlagi
og í gegnum fjöllin í stað þess að fara
yfirþau. Sumir, seméghefrættvið,
mótmæla því að við missum við
þetta óæskilega mikið sjálfstæði en
öðrum bregður nokkuð við tilhugs-
unina. Fjölda fólks virðist falla vel sú
tegund sjálfstæðis sem í því felst að
vera hluti af þessari stóru heild, og á-
minntir um fyrri tengsl okkar við eitt
EB ríkið, sem feður okkar og mæður
töldu nauðsynlegt að tjúfa að fúllu,
telja þetta á engan hátt sambærilegt.
Flestir þeir sem ég tala við eru mjög
spenntir fyrir EB. Ég held því að
mjög stór hluti þjóðarinnar sé á leið-
inni inn í EB og að svo geti farið að
fyrir því verði meirihluti á Alþingi,
meiri hluti Krata, stórs hluta Sjálf-
stæðisflokksins og nýja frjálshyggju
öfgahópsins, Birtingar.
Eigum við fleiri kosta völ?
Mér finnst rétt að við stöldrum að-
eins við og hugsum áður en við
göngum Brysselfúrstum á hönd því
þetta er afdrifarík ákvörðun. Okkur
er skylt að kanna hvort við getum
ekki átt annarra kosta völ. Ég held að
svo sé. Til dæmis gætum við haldið
áfram að vera sjálfstæð og skipt við
EB veldið eins og hverja aðra. En ef
menn endilega vilja verða hluti af
einhverju ríkjasambandi er það sjálf-
sögð krafa að allir kostir sem kunna
að bjóðast verði rannsakaðir áður en
stokkið er upp í fangið á einum aðil-
anum. Vegna legu lands okkar á milli
gamla og nýja heimsins og innan
seilingar frá flestum þeim löndum
sem máli skipta getum við átt
margra kosta völ. Þá kemur til dæm-
is að sjálfsögðu til greina að við
gerumst 51. ríki Bandaríkja Norður
Ameríku eða 8. ríki Kanada. Við get-
um ekki vitað fyrirfram hver best
býður en mig grunar að ef tilboða
verður leitað geti tilboð að vestan
orðið a.m.k. jafgóð og að austan. Ef
við endilega viljum komast í öruggt
skjól verðum við að komast að niður-
stöðu um hvaða skjól sé best og það
gerist með því að kanna eftirspum-
ina eftir okkur. Ég mæli með því að
þetta verði tekið til umræðu í kosn-
ingabaráttu þeirri sem í vændum er
og til athugunar strax að kosningum
loknum. Þá getur utanríkisráðherra
okkar, hver sem hann verður, hafið
viðræður við þær ríkisstjómir sem
til greina koma sem yfirríkisstjóm
íslands. Að þessum viðræðum lokn-
um ættum við svo að geta fengið
formleg tilboð sem tekin verða til
umræðu á Alþingi og síðan verði
borið undir þjóðaratkvæði hvaða
kostur verði valinn.
En hví getum víð ekki
verið áfram sjálfstæð?
Ekki veit ég hve margir telja þann
kostur koma til greina, að við verð-
um áfram algjörlega frjáls og fúll-
valda þjóð. Mér finnst þó, að sá kost-
ur hljóti að koma til álita. Forfeður
okkar og mæður töldu sjálfstæði
mjög eftirsóknarvert og höfðu tals-
vert fyrir því að öðlast það. Fyrir bar-
áttu þeirra fengum við sjálfstæðið í
áföngum 1874,1904,1918 og 1944.
Öllum áföngum sjálfstæðisbarátt-
unnar fylgdu auknar efriahagslegar
framfarir því atorka þjóðarinnar
leystist úr læðingi. í bjartsýni réðst
hún á vandamálin og leysti þau hvert
af öðru. Ég er ekki í vafa um að verði
ísland aftur hjálenda EB ríkja muni
þessi lífsþróttur fljótt hverfa. Þótt ég
hafi tvívegis heimsótt hina dásam-
legu Bryssel borg til þess að ganga á
vit hinnar miklu EB stofnunar og
verið fræddur þar um dásemdir
hinna miklu samtaka hef ég ekki enn
getað fundið ástæðu þess að við
göngum í þau né heldur að við höf-
um við hana allt öðruvísi samskipti
en við aðrar þjóðir nema vegna ná-
lægðarinnar.
Sjálfsagt er að bjóða EB þjóðum að
kaupa vörur okkar ef þeir borga
nægilega vel fyrir þær og margt gott
getum við af þeim keypL Við höfúm
flest gaman af að ferðast um Evrópu
og vaxandi fjöldi Evrópumanna sæk-
ir okkur heim. Þetta er allt gott og
þannig á það að standa áfram. Vilji
Evrópa hinsvegar einangra sig frá
okkur er það hennar mál. Slík ein-
angrunarstefria, sem þá mundi bitna
á fleirum en okkur, hæfir ekki í
heimi nútímans. Það er ekki til mik-
ið af góðum fiski úr hreinu vatni og
magnið vex ekki. Fiskveiðar Evrópu-
manna standast ekki samkeppni við
fiskveiðar okkar og þær fara ört
minnkandi. Því er EB að verða háð
okkur með fisk, sérstaklega. jaðar-
byggðir sem EB er umhugað um svo
sem Bremerhaven, Cuxhaven og
Humberside svæðið. Fari EB að vera
með einhverja stæla gagnvart okkur
getum við selt fiskinn annarsstaðar.
Við getum orðið fyrir tímabundum
erfiðleikum eins og oft áður, öðru
ekki. Þá sem vilja hleypa EB þjóðum
inn í landhelgina okkar vil ég spyija,
fiá hverjum á að taka þann fisk? Á að
taka hann frá fiskvinnslunni og
leggja hana niður? Eða eiga Vest-
manneyingar og aðrir að hætta að
flytja út ferskan fisk? Og á hverjum
bitnar það síðamenfda öðrum en
jaðarbyggðunum í EB sem ég nefridi.
Og hvað um orkuna okkar, einu
hreinu orkuna sem eftir er í ná-
grenni við EB? Þeir hafa áhuga á
henni. Kanski vilja þeir eitthvað á sig
leggja til að fá að kaupa hana. Nei,
gott fólk, við þurfúm ekki að hafa á-
hyggjur af EB. Við þurfúm ekki einu
sinni að vera að þessu samningaves-
eni í EFTA. Spil okkar eru nægilega
sterk og EB mun sækja á um við-
skipti við okkur.
Heimurinn okkar er stór.
Evrópuhyggja er ekki það sama og
alþjóðahyggja. Alþjóðahyggja er það
að horfa til heimsins alls. Sá heimur
sem við höfum góðan aðgang að er
stór. Það er ekki íslensk hefð að ein-
angra sig frá umheiminum. Sú ein-
angrunarhyggja, sem enn örlar á, er
arfur frá sjálfstæðisbaráttunni þegar
við vomm að bola Dönum í burtu úr
landinu og síðan Bretum af fiskimið-
unum. Við eigum að taka upp fyrri
háttu og horfa yfir heiminn allan og
byggja upp viðskipti við öll lönd sem
vilja vi’ð okkur skipta.
Hugmyndin um að við séum
útskanki frá Evrópu er röng og hún
er tilkomin vegna þess að við fómm
fyrst að horfa á kort sem við fengum
frá Dönum. Þessi kort sýna ísland á
Evrópukorti efst uppi í hominu
vinstra megin. Vegna þessa höldum
við flest að við séum Evrópskur
útskanki, ein af ystu byggðum
heimsins. Kortið sem við eigum að
nota sem aðalkort okkar, og það sem
við eigum að sýna bömum okkar, er
með norðurpólinn í miðjunni. Á
slíku korti getum við séð allt norður-
hvel jarðar, athafriasvæðið okkar. í
ljós kemur að ísland er nær mitt á
milli Evrópu og Norður Ameríku, við
jaðar lítils innhafs, Norður íshafsins,
sem auðvelt er að fljúga yfir á flugvél-
um. Án millilendingar getum við
flogið nær hvert sem er á norður-
hvelinu, þ.e.æs. ef utanríkisráðu-
neytið fer að uppgötva að kalda stríð-
inu er lokið og það hættir að tefja
gerð loftferðasasmnings við Sovét-
ríkin. Með slíkan samning í höndun-
um getum við eins og hver annar
gert tilkall til þess að vera miðpunkt-
ur heimsins. Við getum þá flogið án
millilendinga til Peking, Tbkyo og
flestra annarra staða á norðurhveli
jarðar, sem einhvers viröi eru. í
Austur Asíu er hagvöxtur nú mestur.
Þar bætast milljónir manna á hverju
ári í þann hóp, sem hefur fé umfram
nauðþurftir og þar er miklir og sfvax-
andi peningar í veltunni. Þama, í
Ameríku, í Austur Evrópu o.s.frv. eru
miklir möguleikar fyrir okkur. Stutt
er síðan dollarinn var hátt skráður og
Bandaríkin voru stærsti fiskmarkað-
ur okkar. Dollarinn hefur fallið áður
og rétt sig svo við aftur. Það er al-
þjóðahyggja að horfa á þetta allt. Það
að einblína á Evrópu er þröngsýni,
það að vilja draga okkur inn í EB er
einangrunarhyggja og vesaldómur.
Ný EB trúarbrögð.
Ýmis stefhumál EB minna frekar á
trúarbrögð en málefnalega upp-
byggðar skoðanir. Eitt trúaratriðið er
einkavæðingin. Þar hefur Magga
Tátcher gengið lengsL Allt á að
einkavæða, ekki endilega vegna þess
að rannsóknir hafi sýnt fram á að það
sé í hverju tilviki hagkvæmt heldur
vegna þess að menn trúa á það. Þessi
trú hefur heldur betur borist til fs-
lands og hér á að einkavæða hvað
sem er m.a. vegna þess að EB muni
krefjast þess af okkur. í nafrii einka-
væðingar var banki gefinn. Einn
banki dugir reyndar ekki, ríkisbank-
ana sem eftir eru á líka að einkavæða,
breyta þeim í hlutafélag svo kol-
krabbinn geti keypt þá eins og allt
annað. Vilji menn ganga þessa braut
verður bráðum til Landsvirkjun h.f.,
Póstur og sími h.f., Hitaveita Reykja-
víkur h.f. o.s.frv. Hverjir koma til
með að eiga þetta allt, hverjir geta
keypt það? Verður það íslenskur al-
menningur, fjölskyldumar 14 eða þá
Siemens eða Daimler Benz? Það eru
fleiri slík trúaratriði í EB. Guðinn
heitir Ecu. Hann á að tilbiðja eins og
gullkálfinn forðum. íslenskir íhalds-
drengir, ungkratar og Birtingar-
menn hafa tekið eða eru að taka þessi
trúarbrögð. Nú er nauðsynlegt að
Framsóknarmenn geri upp við sig
hvort þeir vilji ganga í söfiiuðinn.
Raunveruleg alþjóðahyggja er
góð. Við eigum að opna hagkerfi okk-
ar, ekki bara fyrir EB heldur fyrir öll-
um, skref fyrir skref eins og okkur
hentar. Við eigum að einkavæða þar
sem það er hagkvæmt en líka skref
fyrir skref. Auður íslands á ekki að
lenda í örfárra manna höndum, inn-
lendra eða erlendra. Við eigum að
opna sendiráð í Peking og Tbkyo og
reyna að byggja upp sem mest sam-
skipti austur þar. Við eigum að fylgj-
ast rækilega með málum í Austur
Evrópu og við megum ekki forsóma
markaði í Norður Ameríku. Við eig-
um að leggja áherslu á að stefna
GATT verði framkvæmd. því heimur-
inn á að verða eitt viðskiptasvæði,
hann má ekki hólfa í sundur með
höftum og tollmúrum. Við íslend-
ingar eigum að vera boðberar raun-
hæfrar alþjóðahyggju.
Formaður Framsóknarflokksins
hefúr afdráttarlaust lýst andsöðu
sinni við inngöngu í Evrópubanda-
lagið. Bændur, sjómenn og útgerð-
armenn eru að átta sig á málinu.
Vonandi fer þeim fjölgandi sem það
gera. Ég vona að Framsóknarflokk-
urinn, kanski einn flokka, nái að
taka upp einróma og liarða andstöðu
gegn aðild að EB, að það komi ræki-
lega fram á flokksþingi og því verði
haldið á loft í kosningabaráttunni.
Forvitnilegt er þá hvað hinir gera.
Eftir næstu kosningar verður að vera
alveg ljóst að íslendingar ætli áfram
að vera sjálfstæð þjóð.